Макане
Юрт | |
Макане | |
Пачхьалкх | Российн Федераци |
---|---|
Регион | Нохчийчоь |
Муниципалан кӀошт | Теркан |
Юьртан меттиг | Маканен юьртан меттиг |
Координаташ | 43°36′31″ къ. ш. 45°24′21″ м. д.HGЯO |
Юьртда | Гинаев Абу |
Хьалхара цӀерш | Кругловка[1] |
ХӀордан сизал локхалла | 75[2] м |
Климатан тайпа | Барамера континенталан |
Къаьмнийн хӀоттам | нохчий |
Динан хӀоттам | бусалба-суннийш |
Бахархойн цӀерш | маканхой |
Сахьтан аса | UTC+3 |
Телефонан код | 87132[2] |
Поштан индекс | 366 811 |
Автомобилан код | 95 |
Макане картан тӀехь |
Макане[3] — Нохчийчуьра Теркан кӀоштара юьрт ю.
Маканен юьртан меттиган административан центр ю[4].
Географи[нисъе бӀаьра | нисъе]
Лаьтта Теркан аьтту бердаца, кӀоштан юкъ йолчу ЧӀулга-Юртан 28 километр къилба-малхбалехьа, Лаха Неврена а, Макан-КӀотарна а юкъахь.
Лулара ярташ: къилбаседа-малхбузехьа — Макан-ГӀала, Лаха Невре, Чернокозово, Новр-ГӀала, къилбаседа-малхбалехь — Савельевски гӀала, къилба-малхбалехь — Макан-КӀотар а, Гал-ГӀала а, къилба-малхбузехьа — Минеральни, малхбузехьа — Лакха Невре, малхбалехьа — Новотерски[5].
Микротопоними[нисъе бӀаьра | нисъе]
Маканен гуонаха дукха микротопонимаш ю:
- Аьхкина барз – Маканен малхбалехьара, юккъерчу бӀешерийн кошан барз.
- Шонгин боьра – Маканен малхбалехьара меттиг. Шонга – наггахь бен хаалуш йоцу нохчийн шира цӀе.
- Элашханан тогIи – Маканен малхбалехьара меттиг.
- СенмаIашка – Галнен а, Маканен а юкъарчу хьуьнхара меттиг.
- Чурт дегIе – Маканен малхбалехьара СенмаIашкан кӀоштара меттиг.
- Сийлахь-Боккхачу Даймехкан тӀамехь 1941-1945 шерашкахь кхелхинчарна хӀоттийна хӀоллам. Лаьтта Маканен юккерачу ишколан хьалха.
- Муьжгийн мохк – дайначу бӀешарахь Россера схьакхелхинчарна дӀаделла лаьттан доккха дакъа.
- Элийн мохк – Маканен къилба-малхбузера латтанаш.
- Iажаркхан тогIи – Маканен малхбузера тогӀи.
- ЦIийдарийн тогIи – Маканен малхбузера хаза тогӀи. ЦIийдарех маканхоша кечдора басарш.[6]
- Шидин мохк – Шида паччахьан эскарера эпсар хилла, шен мехкан тӀедаьлла даьхний Шидас дӀа а дуьгий, ялта хӀаллакдарна гӀуда ца текхча дӀа ца лора даьхнийн дайшна.
- Хьакхин орамашка – Маканен къилбаседа-малхбузехь. «Хьакхин орам» - акха хьакхарчаша буу орамаш бу.
- Шидийн берийн хьун – эпсаран Шидин тӀаьхьенийн хьун.
- Наж хьун – Теркан аьтту бердаца йолу хьун.
- Зеламханан тогIи – Маканен къилбаседа-малхбузехь йолу тогӀе.
- Бухбоцу Iам – Маканен малхбалера Ӏам.
- Iаьржа Iам ]] – Маканен малхбалера Ӏам. ЦӀе елла Ӏам чуьра хин бесах.
- Макан кIотар – Маканен малхбалера кӀотар, Галнен а, Маканен а юкъахь лаьтта. Кхуза хуьйшура Маканера а, Галнера а бахархой.[7]
Этимологи[нисъе бӀаьра | нисъе]
ЦӀе уьйр йолуш хила тарло гӀалагӀазкхийн Теркан аьрру бердаца йолчу Макан-ГӀалица. Нохчийн юьртан а, гӀазакхийн гӀалийн (Макане, Макан-ГӀала) а этимологи кхетош яц хӀинци а. XVII бӀешарахь дуйна архиван документашкахь хаало – Мекене меттиг. Хила тарло, этноним ялар "Мака" + "ане" шина орамех, аьлчи а «Мака» боьршачу стеган цӀе ю, ткъа «ане» - нийса меттиг. Уллорчу Лаха Неврехь беха МакаевгӀар, церан дайшкара яьлла а хила тарло юьртан цӀе.
Бахархой[нисъе бӀаьра | нисъе]
Бахархойн дукхалла | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
1990[8] | 2002 | 2010[9] | 2012[10] | 2013[11] | 2014[12] | 2015[13] |
1617 | ↗2086 | ↗2434 | ↗2519 | ↗2622 | ↗2692 | ↗2773 |
2016[14] | 2017[15] | 2018[16] | 2019[17] | 2020[18] | ||
↗2810 | ↗2855 | ↗2870 | ↗2890 | ↗2904 |
Истори[нисъе бӀаьра | нисъе]
1944 шарахь нохчий а, гӀалгӀай а, ара а баьхна Нохч-ГӀалгӀайн АССР дӀаяьккхинчул тӀехьа Маканен цӀе хийцина Кругловка[1] аьлла. Кхазакхстанера цӀадирзинчул тӀаьхьа шира цӀе юхаерзийна.
Дешар[нисъе бӀаьра | нисъе]
- Маканен муниципалан юккъера юкъарадешаран ишкол[19].
Тайпанаш[нисъе бӀаьра | нисъе]
Юьртахь деха тайпанаш:
- Билтой
- Буной
- Зандакъой
- Курчалой[20].
- Таркхой[20].
- Харачой
- ЦӀадахьрой
- Чартой
- Чунгарой,
- ЧӀинхой,
- Ширдий,
- Шотой,
- Элистанжхой,
- Энганой,
- Ӏаларой,
Билгалдахарш[нисъе бӀаьра | нисъе]
- ↑ 1 2 Указ Президиума Верховного Совета РСФСР о переименовании некоторых сельских советов и населённых пунктов Грозненской области (см. документ №100)
- ↑ 1 2 Село Мекен-Юрт / Чечня / Справка / СКФО (Северо-Кавказский федеральный округ)
- ↑ Сулейманов А. Топонимия Чечни. Грозный: ГУП «Книжное издательство», 2006
- ↑ Мекен-Юртовская сельский округ (сельсовет)* (Надтеречный район)
- ↑ Карта Чечни Объем 8 МБ.
- ↑ Сулейманов А. С. Топонимия Чечни. — Нальчик: Издательский центр "Эль-Фа", 1997, стр.562
- ↑ Сулейманов А. С. Топонимия Чечни. — Нальчик: Издательский центр "Эль-Фа", 1997, стр.563
- ↑ Архивный вестник, №1. Нальчик:Архивное управление Правительства Чеченской Республики, 2013.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Чеченской Республики. Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2014 шеран 9 майхь. Теллина 2014 шеран 9 майхь.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2014 шеран 31 майхь. Теллина 2014 шеран 31 майхь.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2013 шеран 16 ноябрехь. Теллина 2013 шеран 16 ноябрехь.
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2014 шеран 2 августехь. Теллина 2014 шеран 2 августехь.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2015 шеран 6 августехь. Теллина 2015 шеран 6 августехь.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017, 31 июль). Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2017 шеран 31 июлехь. Теллина 2017 шеран 31 июлехь.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2018 шеран 26 июлехь. Теллина 2018 шеран 25 июлехь.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (оьр.). Теллина 2019 шеран 31 июлехь.
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года (оьр.)(ТӀе цакхочу хьажорг — истори). Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2020 шеран 24 апрелехь. Теллина 2020 шеран 24 апрелехь.
- ↑ МОУЧ 'СОШ с.п. Мекен-Юрт' 89287402710, 2007004382
- ↑ 1 2 * Сулейманов А. Топонимия Чечни. Грозный: ГУП «Книжное издательство», 2006 год.
Хьажоргаш[нисъе бӀаьра | нисъе]
- Село Мекен-Юрт / Чечня / Справка / СКФО.РУ (Северо-Кавказский федеральный округ)
- Почтовые индексы и коды ОКАТО — Мекен-Юрт село Надтеречный район Чеченская республика.
ХӀара яззам табарна бакъхьа ду?:
|
![]() |
ХӀара Нохчийчоьнан географех лаьцна чекхбаккханза яззам бу. Хьоьга, йоза тодина, нисдина, гӀо далур ду проектана. |