Чулацаман тӀегӀо

Ӏелин-Йурт

43°40′18″ къ. ш. 44°57′37″ м. д.HGЯO
Талларе хьожуш
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Тармадалита Ӏаьлий-Йурт.
Эвла
Ӏелин-Йурт
Сурт
43°40′18″ къ. ш. 44°57′37″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх Росси
Регион Нохчийчоь
КӀошт Теркан кӀошт
Йуьртан меттиг Ӏелин-Йуртан
Истори а, географи а
Йиллина XVIII бӀешо
Хьалхара цӀерш Алхазово[1], Ӏелин-Йурт[2]
Центран локхалла 108 метр
Сахьтан аса UTCUTC+3
Бахархой
Бахархой ↘8446[3] стаг (2020)
Бахархойн цӀерш Ӏелаюьртахой
Официалан мотт Нохчийн мотт, оьрсийн мотт
Идентификаторан терахьаш
Поштан индекс 366823
Автомобилан код 95
ОКАТО 96216810001
Картин тӀехь
Ӏелин-Йурт картан тӀехь
Ӏелин-Йурт
Ӏелин-Йурт картан тӀехь
Ӏелин-Йурт
Ӏелин-Йурт картан тӀехь
Ӏелин-Йурт

Ӏелин-Йурт[4] — Нохчийчоьнан Теркан кӀоштара эвла.

Ӏелин-Йуртан йуьртан меттиган административан центр[5].

Iелин-Йуьртан администраци

Географи

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Ӏелин-Йурт лаьтта Теркан аьтту берд тӀехь, кӀоштан центр йолчу ЧӀулга-Йуртан 8 километр малхбузехьа, цӀерпоштнекъан станци йолчу Ишорен 15 километр генахь, Гуьлгани (Ставрополан мохк) гӀалан дуьххьала. Уллора йарташ: къилба-малхбузехь — НогӀамирзин-Йурт, къилбаседа-малхбалехь — Бена-Йурт[6].

Йуьртан микротопонимаш

[бӀаьра нисйан | нисйан]
  • Йуьртахь а, йуьртан йисташкахула а йу микротопонимаш.
  • 1941-1945 шерашкара Сийлахь-Боккха Даймехкан тӀамехь кхелхинчу салташна вежарийн каш тӀехь боьгӀна хӀоллам. Йуьртан йуккъехь.
  • "Элан хьун" – йуьртан къилба-малхбалехь.
  • "Халадан хьун" – изза хьун. Халад – паччахьан эскарехь хилла эпсар, цуьнан боккха мохк хилла Теркан аьтту бердаца.
  • "Зандакъойн бассе" – Теркан дукъан къилбаседа басе, дуьйш, дерзош, даьхни дажош лелош хилла Ӏелин-Йуртара Зандакъойша.
  • "Шу тIера кешнаш" – йуьртан къилбехьара кешнаш.
  • "Шира кешнаш" – йуьртан йукъара кешнаш.
  • "Чарташ дохку меттиг" – изза кешнаш.
  • "Цугин хи" – йуьртан къилбехьа. Цуга – долара цӀе.
  • "БугIин некъ" – къилбаседехьа Теркан тӀебоьду некъ. БугIа – долара цӀе.
  • "Айдин кхор" – Ӏелин-Йуртан къилбаседа йисттехь ша лаьтташ кхор болу меттиг.
  • "Алашин хи" – йуьртан къилбаседехьа. Алаша – наггахь бен хаалуш йоцу стеган долара цӀе[7].

Бахархой

[бӀаьра нисйан | нисйан]
Бахархойн дукхалла
1970[8]1990[9]2002[10]2010[11]2012[12]2013[13]2014[14]
4962↘4907↗7184↗7471↗7715↗8034↗8268
2015[15]2016[16]2017[17]2018[18]2019[19]2020[3]
↗8299↗8323↗8386↗8431↗8459↘8446
Къоман хӀоттам

2010 шеран Ерригроссийн нах багарбаран[20]:

Къам Дукхаллин барам,
чел. 		Дакъа
берриг бахархойх, %
нохчий 7 037 94,19 %
жӀай 273 3,65 %
гӀумкий 43 0,58 %
гӀазгӀумкий 24 0,32 %
кхин берш 28 0,37 %
ца хаийтина, къам доцуш 66 0,88 %
массо 7 471 100,00 %

Истори

[бӀаьра нисйан | нисйан]

1944 шарахь нохчий а, гӀалгӀай а ара а баьхна, Нохч-ГӀалгӀайн АССР дӀаяьккхича Ӏелин-Йуртан кхин цӀе тиллира – Гвардейски[2]. Советийн Ӏедал доьхначул тӀаьхьа шен шира цӀе Нохчийн Республикин Ичкерин парламенто меттахӀоттийра. НРИ Ӏедал дохийначул тӀаьхьа, йуха а официалан цӀе Гвардейски лело йолийра.

Iелин-Йурт цӀе тиллина хила тарло дуьххьара охьахиинчу Iелин цӀарах. «Теркаца хьала-охьа вехаш хиллачу Эла Мусостанний, Адин Сурхонний илли» цӀе йолчу Турпалийн иллин чохь буьцу хиламаш Iелин-Йуртахь хиллачух тера ду[7].

Инфраструктура

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Йуьртахь йу социалан объекташ:

  • Ӏелин-Йуртан муниципалан йуккера йукъарадешаран № 1 ишкол[21].
  • Ӏелин-Йуртан муниципалан йуккера йукъарадешаран Мальсагов Аюбан цӀарах № 2 йолу ишкол[22];
  • Ӏелин-Йуртан муниципалан йуккера йукъарадешаран № 3 йолу ишкол[23];
  • Ӏелин-Йуртан кхианза болчеран социалан-реабилитацин центр[24];
  • Ӏелин-Йуртан "№ 1 йолу Берийн беш "МАЛЫШ""[25];

Юьртахь алссама туькнаш, кафеш, заправкаш йу. Эвла йисттехь Ӏелин-Йуртана а, Бена-Йуртана а йуккъехь йиллина асфальтан завод.

Тайпанаш

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Ӏелин-Йуртара тайпанаш[26]:

  1. Абзой
  2. Анастой
  3. Билтой
  4. Зандакьой
  5. Чермой
  6. Чартой
  7. ЦӀонтарой
  8. Энганой

Йуьртара гӀарабевлла бахархой

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Гериханов, Ихван Баудинович - (вина 1954 шеран 17 апрелехь, Караганда гӀала, Карагандан область, Кхазакхийн ССР) — Нохчийн Республикин политикин а, пачхьалкхан а, йукъараллин а гӀуллакххо, юридически Ӏилманийн кандидат, республикера йуристех дуьххьарчарех Ӏилманча-юрист.[27][28] Нохчийн Республикин Ичкерин Парламентан депутат хилла.

Билгалдахарш

[бӀаьра нисйан | нисйан]
  1. ↑ Сунженский округ Терской области
  2. ↑ 1 2 Указ Президиума Верховного Совета РСФСР о переименовании некоторых сельских советов и населённых пунктов Грозненской области (см. документ №100)
  3. ↑ 1 2 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 24 апрель. Архивйина 2020 шеран 24 апрелехь
  4. ↑ Нохчийчоьнан яртийн цIерш.
  5. ↑ Гвардейский сельский округ (Надтеречный район) Архивйина 2012-02-10 — Wayback Machine
  6. ↑ Карта Чечни Объём 8 МБ.
  7. ↑ 1 2 А.С. Сулейманов, Топонимия Чечни, Нальчик, Издательский центр "Эль-Фа", 1997,стр.553
  8. ↑ Надтеречный район (1970)
  9. ↑ Архивный вестник, №1. Нальчик:Архивное управление Правительства Чеченской Республики, 2013.
  10. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивйина 2012 шеран 3 февралехь
  11. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Чеченской Республики. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 9 май. Архивйина 2014 шеран 9 майхь
  12. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 31 май. Архивйина 2014 шеран 31 майхь
  13. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). ТӀекхочу дата: 2013 шеран 16 ноябрь. Архивйина 2013 шеран 16 ноябрехь
  14. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 2 август. Архивйина 2014 шеран 2 августехь
  15. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. ТӀекхочу дата: 2015 шеран 6 август. Архивйина 2015 шеран 6 августехь
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017 шеран 31 июль). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 31 июль. Архивйина 2017 шеран 31 июлехь
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 25 июль. Архивйина 2018 шеран 26 июлехь
  19. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 31 июль.
  20. ↑ Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населенным пунктам, сельским населенным пунктам с численностью населения 3000 человек и более". Архивйина 2015-09-29 — Wayback Machine
  21. ↑ МОУЧ 'СОШ 1 с. Гвардейское Надтеречного района'
  22. ↑ МОУЧ 'СОШ 2 с. Гвардейское Надтеречного района'
  23. ↑ https://gvardeysk3.edu95.ru/ Архивйина 2018-02-12 — Wayback Machine
  24. ↑ gsrtsn.ru/contact/
  25. ↑ http://www.list-org.com/company/8030006
  26. ↑ Сулейманов А. Топонимия Чечни. Грозный: ГУП «Книжное издательство», 2006.
  27. ↑ Диссертации на тему: Международное право, Европейское право. www.dissland.com. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 15 январь.
  28. ↑ Стр. 51 - ученые чечни. chenetbook.info. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 15 январь.

Хьажоргаш

[бӀаьра нисйан | нисйан]


Нохчийн Республика ХӀара  Нохчийчоьнан географех лаьцна чекхбаккханза йаззам бу. Хьоьга, йоза тодина, нисдина, гӀо далур ду проектана.
Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Ӏелин-Йурт&oldid=10213398»