НогӀамирзин-Йурт

ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Эвла
НогӀамирзин-Юрт
Ломаз-Юрт, Номаз-Юрт[1]
Сурт
43°38′57″ къ. ш. 44°53′01″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх Росси
Республика Нохчийчоь
КӀошт Теркан
Йуьртан меттиг Ломаз-Юьртан
Истори а, географи а
Йиллина 1860 ш.
ХӀордан сизал локхалла 121[2] м
Климатан тайпа барамера континенталан
Сахьтан аса UTC+3
Бахархой
Бахархой 5000[3] стаг (2010)
Къаьмнийн хӀоттам нохчий
Динан хӀоттам бусулбанаш
Идентификаторан терахьаш
Телефонан код 87132[2]
Поштан индекс 366816
Автомобилан код 95
ОКАТО 96216804001
bratskoe-sp.ru
Картин тӀехь
НогӀамирзин-Юрт картан тӀехь
НогӀамирзин-Юрт
НогӀамирзин-Юрт картан тӀехь
НогӀамирзин-Юрт
НогӀамирзин-Юрт картан тӀехь
НогӀамирзин-Юрт

НогӀамирзин-Юрт (Ломаз-Юрт[4]) — Нохчийчоьнан Теркан кӀоштара эвла.

НогӀамирзин-Юьртан меттиган административан центр[5].

Географи[нисйе бӀаьра | нисйе]

Нохчийчохь уггар малхбузера юьрт ю, Къилбаседа ХӀирийчоьнан Мазалкан кӀоштаца доза ду малхбузехь. Лаьтта Теркан аьтту бердаца Ставрополан мехкара Курскан кӀоштан Гуьлгани гӀалан дуьххьала, кӀоштан юкъ йолчу ЧӀулга-Юртан 19 километр къилба-малхбузехь, 116 километр гена Нохчийчоьнан коьрта шахьран Соьлжа-ГӀалин, 24 километр гена цӀерпоштнекъа станцин Ишорен[1]. Уллора ярташ: къилбаседа-малхбалехь — Ӏелин-Юрт а, Бена-Юрт а[6].

Микротопоними[нисйе бӀаьра | нисйе]

Юьртан махка тӀехь ю лахара микротопонимиш:

  • Баьрзнаш – юккъерчу бӀешерашкара кешнийн баьрзнаш, юьртан къилбехьа.
  • Кешнаш – юьртан къилба декъехь.
  • Шира кешнаш – юьртан къилбаседа агӀора дӀатесна кешнаш, токхмаш хиларна духуш ду.
  • ГIонжин некъ – некъ араболу малхбалехьа аренашка. И некъ биллина Анстой тайпана хиллачу хьоладас ГӀонжас, юьртан гена йоццуш ГӀонжгӀеран кӀотар хилла.[1]
  • Манин саьнгар – Мани-Шайхан омрица цуьнан муридаш а, ломазюртхоша а, XX бӀешеран 20-гӀачу шерашкахь гӀалагӀазкхашна дуьхьала тӀом бан яьккхина саьнгар.
  • ГIарсин гIайре – юьртан къилбаседа-малхбалера Теркан гӀайре. ГӀарси – нохчийн боьршачу стеган цӀе ю.
  • БугIин некъенан кIотар – юьртан малхбалехьара кӀотар, цӀе ширъелла. ХӀинца Къурбан кӀотар я МТС олу. БугӀин некъе Чермойх дакъа ду.
  • Къурбан кӀотар – БугIин некъенан кIотар цхьаъ ду. Кхазакхстанера цӀехьадирзича Къурбан некъе дуьххьара охьахевшира цига НогӀамирзин-Юртара кхелхина. Къурбан некъе орстхойн тукхумара Анстой тайпах бу.
  • Элийн мохк – массо а аьлча санна теркан аьтту бердаца йолчу ярташкахь ю иштта цӀе, уггар дика латташ паччахьо совгӀатан лора эскаран гӀуллакхехь болчарна, хьоладайшна, элашна, гӀазакхийн тхьамданашна, шайн агӀора бевлла цӀе йоккхуш хилла болу нохчашна а.
  • Кхуран хи долу чоь – юьртан къилбехьара хьост долуш меттиг.
  • КIир боккху чоь – юьртан къилбехьа.
  • Белшин чоь – юьртан къилбехьа. «Белши» - наьртан Новран зуда.
  • Бесиран боьлак – юьртан къилбехьара коьллин хьун. Бесир – нохчийн боьршачу стеган цӀе ю.
  • Ирбаьхьанан барз – юьртан къилба-малхбузехь. Ирбяхан - нохчийн боьршачу стеган цӀе ю.
  • Ирзен гIайре – Теркан гӀайре тӀехь хьуьнан ирзе долуш, юьртан къилбаседа-малхбалехьа.
  • Оьзаг – юьртан малхбалехьа а, къилбехьа а долу дежийлаш.
  • ГIожакъан Iуьрг – юьртан малхбален агӀора лаьтташ доьду Ӏуьрг. ГIожакъ – наьрт ду вайнехан мифологера. Наьрташ ГIожакъ, Новр, церан зударий Сатиха а, Белши а дуккха а хьахийна бу теркхойн дийцаршкахь а, туьйранашкахь а. Теркан дукъ тӀехь а, Ӏалханчуртан тогӀен чохь а иттаннаш топонимаш ю наьртех техкина.
  • ГӀонжин боьра – юьртан малхбалехьа[7]. Цигахь лаьттина ГӀонжин кӀотар.

Бахархой[нисйе бӀаьра | нисйе]

Бахархойн дукхалла
1990[8]2002[9]2010[10]2012[11]2013[12]2014[13]2015[14]
3436↗5042↘5000↗5207↗5330↗5446↗5473
2016[15]2017[16]2018[17]2019[18]2020[19]
↗5532↗5604↘5594↗5632↘5602

Къоман хӀоттам (2002 ш.):

  • нохчий — 5 022 ст. (99,6 %)
  • кхин берш — 20 ст. (0,4 %)

Истори[нисйе бӀаьра | нисйе]

НогӀамирзин-Юрт йилина 1860 шарахь Теркан аьтту бердаца, тайпана цӀечой хиллачу НагӀмирзас.

1838 шеран карта

1944 шарахь нохчий а, гӀалгӀай а махкахбаьхначул тӀехьа юьртан цӀе хийцира цӀе – Братски, ткъа нохчийн цӀе НогӀамирзин-Юрт юхаерзийра[4] Братское — село с большой

Ичкерин хьалхара паччахьо Дудаев Жовхаро НогӀамирзин-Юрт цӀе «Турпал-Юрт» аьла хийцира[20]. Тахана юьртхоша дукхах дерг Ломаз-Юрт олу, ткъа НогӀамирзин-Юрт а, Турпал-Юрт а наггахь болчара бен ца олу.

Социалан объекташ[нисйе бӀаьра | нисйе]

Юьртахь ду доккха рузбанан маьждиг, оьздангаллин цӀа, масех туька, пошта, 2015 шарахь керла йиллина ишкол (НогӀамирзин-Юртан муниципалан юккъера юкъарадешаран ишкол[21]).

ГӀарабевлла юьртахой[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Курбанов Сайд-ИбрахӀим

    Курбанов Сайд-ИбрахӀим

  • Буркаев Мовлад

    Буркаев Мовлад

  • Чабаев Лоьма

    Чабаев Лоьма

Юьртара тайпанаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. ↑ 1 2 3 4 Сулейманов А. С. «Топонимия Чечни», Нальчик, Издательский Центр «Эль-Фа» 1997, стр.551
  2. ↑ 1 2 Село Братское / Чечня / Справка / СКФО (Северо-Кавказский федеральный округ)
  3. ↑ 11. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений. Итоги Всероссийской переписи населения 2010. Том 1. Численность и размещение населения. Росстат (2012). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2012 шеран 1 июнехь. Теллина 2012 шеран 16 апрелехь.
  4. ↑ 1 2 http://grozny-inform.ru/news/society/50930/
  5. ↑ Братский сельский округ (Надтеречный район) Архивйина 2017-10-18 — Wayback Machine
  6. ↑ Карта Чечни
  7. ↑ Сулейманов А. С. «Топонимия Чечни», Нальчик, Издательский Центр «Эль-Фа» 1997, стр.552
  8. ↑ Архивный вестник, №1. Нальчик:Архивное управление Правительства Чеченской Республики, 2013.
  9. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2012 шеран 3 февралехь.
  10. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Чеченской Республики. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2014 шеран 9 майхь. Теллина 2014 шеран 9 майхь.
  11. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2014 шеран 31 майхь. Теллина 2014 шеран 31 майхь.
  12. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2013 шеран 16 ноябрехь. Теллина 2013 шеран 16 ноябрехь.
  13. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2014 шеран 2 августехь. Теллина 2014 шеран 2 августехь.
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2015 шеран 6 августехь. Теллина 2015 шеран 6 августехь.
  15. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017, 31 июль). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2017 шеран 31 июлехь. Теллина 2017 шеран 31 июлехь.
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2018 шеран 26 июлехь. Теллина 2018 шеран 25 июлехь.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (оьр.). Теллина 2019 шеран 31 июлехь.
  19. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года (оьр.)(ТӀе цакхочу хьажорг — истори). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2020 шеран 24 апрелехь. Теллина 2020 шеран 24 апрелехь.
  20. ↑ Памяти героя Ичкерии Вахи Центроева (Одинокий Волк)
  21. ↑ МОУЧ 'СОШ с.п. Братское' 89637016742, 2007003861
  22. ↑ Газета "Коммерсантъ" № 067 от 13-05-97 Полоса 001
  23. ↑ Умалат Лаудаев
  24. ↑ Новости мира из Вашингтона — Радикальный ислам или буддизм — религия как причина конфликтов September 8, 2017 Архивйина 2017-12-28 — Wayback Machine
  25. ↑ Интервью с Джамбулатом Умаровым от 21 ноября 2017 Говорит Москва 22 ноября 2017
  26. ↑ Победы и поражения комбата Ямадаева. Южный репортёр (2005, 27 июнь).
  27. ↑ Обращение к журналистам и общественным деятелям, признающим необходимость окончания войны в Чечне и начала мирных переговоров. Московская Хельсинкская Группа (2002, 1 октябрь).

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]


Нохчийн Республика ХӀара  Нохчийчоьнан географех лаьцна чекхбаккханза йаззам бу. Хьоьга, йоза тодина, нисдина, гӀо далур ду проектана.
Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=НогӀамирзин-Йурт&oldid=8592328»