Европа — Версийн башхалла

Хьажоргаш нисйар
1000 йукъара цхьа йаззам
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Историн навигаци
[теллина верси][теллина верси]
← Хьалхара нисдарРогӀера нисдар →
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
БӀаьраВики-йоза
Нисдарах лаьцна йаздина дац
МогӀа 7: МогӀа 7:
|Бахархойн луьсталла =69,3 с/км²
|Бахархойн луьсталла =69,3 с/км²
|Этнохороним =[[европахой]]
|Этнохороним =[[европахой]]
|Пачхьалкхаш =50 ([[Европан пачхьалкхийн а, бозуш болчу мехкийн а исписка|исписка]])
|Пачхьалкхаш =50 ([[Европин пачхьалкхийн а, бозуш болчу мехкийн а исписка|исписка]])
|Йозуш йолу пачхьалкхаш =
|Йозуш йолу пачхьалкхаш =
|Къобал янза регионаш =
|Къобал янза регионаш =
|Меттанаш = [[Евразин меттанаш#Европан меттанаш|Европан меттанаш]]
|Меттанаш = [[Евразин меттанаш#Европин меттанаш|Европин меттанаш]]
|Сахьтан асанаш = [[UTC]] [[UTC+6]]
|Сахьтан асанаш = [[UTC]] [[UTC+6]]
|Доменаш =[[.eu]] ([[Евробарт]])<br>[[.su]] ([[Советийн хилла аре]]<ref>[[Балтика йист]]ера мехкаш доцурш</ref>)
|Доменаш =[[.eu]] ([[Евробарт]])<br>[[.su]] ([[Советийн хилла аре]]<ref>[[Балтика йист]]ера мехкаш доцурш</ref>)
|Яккхий гӀаланаш = [[500 эзар сов бахархой болу Европан гӀаланаш|Европан уггаре яккхий гӀаланийн исписка]]
|Яккхий гӀаланаш = [[500 эзар сов бахархой болу Европин гӀаланаш|Европин уггаре яккхий гӀаланийн исписка]]
}}
}}
{{маьӀнаш}}
{{маьӀнаш}}
'''Евро́па''' — [[Дуьне]]нан [[Къилбаседа эхиг]] [[дуьненан дакъа|дакъа]], гуонаха ду [[Къилбаседа Шен океан|Къилбаседа Шен]] а, [[Атлантикан океан|Атлантикан]] а океанийн хӀордаш, майда 10 млн км² гергга ю. [[Ази]]ца цхьаьна кхуллу [[Континент|материк]] [[Еврази]], [[Европан оьздангалла]], Малзбуза аьлла цӀе тиллина, дуьхьала хӀоттош ю Азичун, Малхбален аьлла цӀе тиллина, тайп-тайпана географин аренаш цхьанатохаран гуран чохь. [[Файл:Europe satellite globe.jpg|250px|мини|Европа космосера]]
'''Евро́па''' — [[Дуьне]]нан [[Къилбаседа эхиг]] [[дуьненан дакъа|дакъа]], гуонаха ду [[Къилбаседа Шен океан|Къилбаседа Шен]] а, [[Атлантикан океан|Атлантикан]] а океанийн хӀордаш, майда 10 млн км² гергга ю. [[Ази]]ца цхьаьна кхуллу [[Континент|материк]] [[Еврази]], [[Европин оьздангалла]], Малзбуза аьлла цӀе тиллина, дуьхьала хӀоттош ю Азичун, Малхбален аьлла цӀе тиллина, тайп-тайпана географин аренаш цхьанатохаран гуран чохь. [[Файл:Europe satellite globe.jpg|250px|мини|Европа космосера]]


Европан бахархой 754 миллион стаг я Дуьненан бахархойх 9 % гергга бу (2019). Бахархой тӀекхетар дикка лахара ду, бахархойн юккъера хан дикка лакхара ю дуьненан кхечу континенташка хьаьжчи.
Европин бахархой 754 миллион стаг я Дуьненан бахархойх 9 % гергга бу (2019). Бахархой тӀекхетар дикка лахара ду, бахархойн юккъера хан дикка лакхара ю дуьненан кхечу континенташка хьаьжчи.


Антикаллехь а, Европа Юхаденъяларан муьрера дуьйна Ӏаткъам беш ю оьздангаллин, экономикан, социалан сферан дуьненан боламашкахь. Европан бахархой историн агӀора ладаме хилла ца Ӏа, амма ладаме бу хӀинцалера дуьненаюкъара юкъаметтигехь а, бахархой охьаховшаран хеттарех а кхетархьама. ХӀиндоевропахойн дай Европе кхачар терахь хӀоттийна вайн эрал хьалхара 4-гӀа эзара шо. Дуьненан уггаре шира пхеа гӀаланах шиъ Европехь ю, йисинарш Азехь ю; Антикаллин заманахь дуьйна урбанизацин тӀегӀа а, гӀалийн бахархойн дахаран тӀегӀа а Европехь лакхара хилла кхечу материкаш тӀехь йолчулла а. Европан цхьацца регионашкахь урбанизаци кхочура 50 % Азера максим 5—10 % дуьхьала. Ширачу Грецехь кхоллаелира Малхбуза цивилизаци. Къаьмнийн боккха кхалхамо бух биллира Европехь латинан меттан система кхолларан, цуьнан бух тӀехь кхолладелира дукхаха долу Малхбуза Европан меттанаш. Вайн эрал хьалхара X бӀешарахь Европехь бехара Дуьненан ах бахархой, 1930-гӀа шерашкахь – 25 % (хӀинца 9 % гергга), Юккъера бӀешерашкахь 95 % гергга керстанаш бехара Европехь (хӀинца дукхаха болу керстанаш беха Европал арахьа), XIX бӀешеран ерриг аьлча санна промышленность гулъеллера Европехь (XXI бешерашкахь — 80 % сов Европал арахьа).
Антикаллехь а, Европа Юхаденъяларан муьрера дуьйна Ӏаткъам беш ю оьздангаллин, экономикан, социалан сферан дуьненан боламашкахь. Европин бахархой историн агӀора ладаме хилла ца Ӏа, амма ладаме бу хӀинцалера дуьненаюкъара юкъаметтигехь а, бахархой охьаховшаран хеттарех а кхетархьама. ХӀиндоевропахойн дай Европе кхачар терахь хӀоттийна вайн эрал хьалхара 4-гӀа эзара шо. Дуьненан уггаре шира пхеа гӀаланах шиъ Европехь ю, йисинарш Азехь ю; Антикаллин заманахь дуьйна урбанизацин тӀегӀа а, гӀалийн бахархойн дахаран тӀегӀа а Европехь лакхара хилла кхечу материкаш тӀехь йолчулла а. Европин цхьацца регионашкахь урбанизаци кхочура 50 % Азера максим 5—10 % дуьхьала. Ширачу Грецехь кхоллаелира Малхбуза цивилизаци. Къаьмнийн боккха кхалхамо бух биллира Европехь латинан меттан система кхолларан, цуьнан бух тӀехь кхолладелира дукхаха долу Малхбуза Европин меттанаш. Вайн эрал хьалхара X бӀешарахь Европехь бехара Дуьненан ах бахархой, 1930-гӀа шерашкахь – 25 % (хӀинца 9 % гергга), Юккъера бӀешерашкахь 95 % гергга керстанаш бехара Европехь (хӀинца дукхаха болу керстанаш беха Европал арахьа), XIX бӀешеран ерриг аьлча санна промышленность гулъеллера Европехь (XXI бешерашкахь — 80 % сов Европал арахьа).
[[Файл:Europe countries map ru.png|thumb|400px|Европин политикан карта]]
[[Файл:Europe countries map ru.png|thumb|400px|Европин политикан карта]]
[[Файл:European countries - World map.svg|thumb|250px|Европин пачхьалкхаш дуьненан картан тӀехь]]
[[Файл:European countries - World map.svg|thumb|250px|Европин пачхьалкхаш дуьненан картан тӀехь]]
МогӀа 94: МогӀа 94:
-->
-->


== Европан пачхьалкхаш ==
== Европин пачхьалкхаш ==
43 пачхьалкх [[ООН]]ан пачхьалкхаш лоруш ю, 2 пачхьалкх лоруш яц.
43 пачхьалкх [[ООН]]ан пачхьалкхаш лоруш ю, 2 пачхьалкх лоруш яц.
{| class="wikitable" width="100%"
{| class="wikitable" width="100%"

Верси 2020, 8 август, 15:21

Европа
Европа эхиган картин тӀехь
Европа эхиган картин тӀехь
Мохк10,2[1] млн км²
Бахархой754 млн (2019) стаг
Йукъахь йу50 (исписка) пачхьалкхаш
МоттЕвропин меттанаш 
Интернет-доменаш.eu (Евробарт)
.su (Советийн хилла аре[2]) 
Викилармин логотип Медиафайлаш Викилармехь
ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Европа (маьӀнаш).

Евро́па — Дуьненан Къилбаседа эхиг дакъа, гуонаха ду Къилбаседа Шен а, Атлантикан а океанийн хӀордаш, майда 10 млн км² гергга ю. Азица цхьаьна кхуллу материк Еврази, Европин оьздангалла, Малзбуза аьлла цӀе тиллина, дуьхьала хӀоттош ю Азичун, Малхбален аьлла цӀе тиллина, тайп-тайпана географин аренаш цхьанатохаран гуран чохь.

Европа космосера

Европин бахархой 754 миллион стаг я Дуьненан бахархойх 9 % гергга бу (2019). Бахархой тӀекхетар дикка лахара ду, бахархойн юккъера хан дикка лакхара ю дуьненан кхечу континенташка хьаьжчи.

Антикаллехь а, Европа Юхаденъяларан муьрера дуьйна Ӏаткъам беш ю оьздангаллин, экономикан, социалан сферан дуьненан боламашкахь. Европин бахархой историн агӀора ладаме хилла ца Ӏа, амма ладаме бу хӀинцалера дуьненаюкъара юкъаметтигехь а, бахархой охьаховшаран хеттарех а кхетархьама. ХӀиндоевропахойн дай Европе кхачар терахь хӀоттийна вайн эрал хьалхара 4-гӀа эзара шо. Дуьненан уггаре шира пхеа гӀаланах шиъ Европехь ю, йисинарш Азехь ю; Антикаллин заманахь дуьйна урбанизацин тӀегӀа а, гӀалийн бахархойн дахаран тӀегӀа а Европехь лакхара хилла кхечу материкаш тӀехь йолчулла а. Европин цхьацца регионашкахь урбанизаци кхочура 50 % Азера максим 5—10 % дуьхьала. Ширачу Грецехь кхоллаелира Малхбуза цивилизаци. Къаьмнийн боккха кхалхамо бух биллира Европехь латинан меттан система кхолларан, цуьнан бух тӀехь кхолладелира дукхаха долу Малхбуза Европин меттанаш. Вайн эрал хьалхара X бӀешарахь Европехь бехара Дуьненан ах бахархой, 1930-гӀа шерашкахь – 25 % (хӀинца 9 % гергга), Юккъера бӀешерашкахь 95 % гергга керстанаш бехара Европехь (хӀинца дукхаха болу керстанаш беха Европал арахьа), XIX бӀешеран ерриг аьлча санна промышленность гулъеллера Европехь (XXI бешерашкахь — 80 % сов Европал арахьа).

Европин политикан карта
Европин пачхьалкхаш дуьненан картан тӀехь
Европа космосера схьахьаьжча


Европин пачхьалкхаш

43 пачхьалкх ООНан пачхьалкхаш лоруш ю, 2 пачхьалкх лоруш яц.

Малхбузен Европа Малхбален Европа Къилбаседа Европа Къилба Европа Ах Европехь Лоруш доцу
Австри Австри Белорусси Белорусси Дани Дани Албани Албани Азербайджан Азербайджан (от 0 %[3] до ок. 10 % территории[4][5][6]) Косово Косово
Бельги Бельги Болгари Болгари Исланди Исланди Андорра Андорра Гуьржийчоь Гуьржийчоь (от 0 %[3] до ок. 5 % территории[4][7][8]) Приднестровье Приднестровье
Йоккха Британи Йоккха Британи Кеп:Байракх/Мажарчоь Мажарчоь Латви Латви Босни а, Герцеговина а Босни а, Герцеговина а Кхазакхстан Кхазакхстан (до 14 % территории[9][10][11])
Германи Германи Молдави Молдави Литва Литва Ватикан Ватикан Росси Росси[12] (от 22 %[3] до 23 % территории[4][13])
Ирланди Ирланди Польша Польша Норвеги Норвеги Желтойчоь Желтойчоь Туркойчоь Туркойчоь (3 % территории)[14])
Лихтенштейн Лихтенштейн Росси Росси[12] Финлянди Финлянди Испани Испани
Люксембург Люксембург Румыни Румыни Швеци Швеци Итали Итали
Монако Монако Словаки Словаки Эстони Эстони Къилбаседа Македони Къилбаседа Македони
Нидерландаш Нидерландаш Украина Украина Малта Малта
Франци Франци Чехи Чехи Португали Португали
Швейцари Швейцари Сан-Марино Сан-Марино
Серби Серби
Словени Словени
Хорвати Хорвати
Ӏаьржаламанчоь Ӏаьржаламанчоь


Билгалдахарш

  1. ↑ Романова Э. П., Никишин А. М. и др. ЕВРОПА. bigenc.ru. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 19 декабрь. // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017). Дата обращения: 30.11.2019.
  2. ↑ Балтика йистера мехкаш доцурш
  3. ↑ 1 2 3 При проведении границы по Кумо-Манычской впадине
  4. ↑ 1 2 3 При проведении границы по Большому Кавказу
  5. ↑ Согласно классификации стран, принятой, в частности, ЦРУ (cм.), Азербайджан относится к Юго-Западной Азии. Лишь небольшая часть страны находится севернее Главного Кавказского хребта, одного из принятых вариантов границы Европа-Азия.
  6. ↑ Севернее Большого Кавказа находятся районы Азербайджана: Шабранский (1739км²), Кусарский (1542км²), Хачмасский (1063км²), Сиазаньский (759км²), Кубинский (2610км²) и северная часть Хызынского района (весь район — 1711км²). Суммарная площадь: 9424км² (с полностью Хызынским районом, частично — около 8600км² или около 10 % от общей площади Азербайджана (86 600км², включая Нагорный Карабах).
  7. ↑ Согласно классификации стран, принятой, в частности, ЦРУ (cм.), Грузия относится к Юго-Западной Азии. Лишь небольшая часть страны находится севернее Главного Кавказского хребта, одного из принятых вариантов границы Европа-Азия.
  8. ↑ Севернее Большого Кавказа находятся районы (муниципалитеты) Грузии: Казбегский (1082 км²), северная часть Душетского муниципалитета (весь — 2207 км²), северная часть Ахметского муниципалитета (весь — 2982 км²). Суммарная площадь всех трёх муниципалитетов — 6271км², из них севернее Большого Кавказа — около 3700км² или около 5 % от общей площади Грузии (69700км², включая Южную Осетию и Республику Абхазия).
  9. ↑ При проведении границы между Европой и Азией по Эмбе в Европе расположено до 14 % территории Кхазакхстана; по реке Урал с 1964 года (XX Конгресс Международного Географического Союза в Лондоне) границу не проводят (см.: Кафедра физической географии и геоэкологии. Естественно-географический факультет ФГБОУ ВПО «Волгоградский государственный социально-педагогический университет» (ФГБОУ ВПО «ВГСПУ») Интересные факты о географии: Где проходит граница Европы и Азии?)
  10. ↑ Русское географическое общество. А. А. Чибилёв. Евро-Азиатская граница: история вопроса и современные представления. Феномен Евразии: две части света на одном материке
  11. ↑ При проведении границы между Европой и Азией (в пределах Кхазакхстана) по реке Эмба, европейская часть к западу от неё включает территории: Западно-Кхазакхстанской области (полностью, более 151300 км²); Атырауской области (всего 118600 км²; без южной части Жылыойского района — около 103000 км²); северо-западная часть Актюбинской области (всего 300600 км²; без Шалкарского (62200 км²), Иргизского (41500 км²), Айтекебийского районов (31300 км²), без южной и средней частей Байганинского района (около 40000 км² из 61000 км²) — около 126 000 км²). Суммарная площадь территорий западнее рек Эмба и Орь — около 380 000 км² или более 13,9 % от общей территории страны (2724902 км²)
  12. ↑ 1 2 Большая часть населения в Европе, большая часть территории в Азии
  13. ↑ В случае проведения границы Европа-Азия по Уралу и Кумо-Манычской впадине, европейская часть России составляет около 22 % её территории или условно 3 756 588 км² из 17 098 246 км² общей территории РФ. В административных границах — включает территории регионов СЗФО, ЦФО, ПФО и ЮФО (полностью без Краснодарского края и Адыгеи) общей площадью 3711747 км² или 21,7 %, а при исключении южной части Ростовской области и западной части Калмыкии (их части к югу от Кумо-Маныча общей площадью около 22000 км²) —  3689747 км² или 21,6 %. В случае проведения границы Европы и Азии по Большому Кавказу европейская часть России (все регионы СЗФО, ЦФО, ПФО, ЮФО и СКФО) составляет 3965463 км² или 23,2 %.
  14. ↑ По границе между проливами Босфор и Дарданеллы, европейская часть включает илы Турции: Эдирне (ок. 6300 км²), Кыркларели (ок. 6550 км²), Текирдаг (ок. 6300 км²), 25 районов ила Стамбул (более 3200 км², включая европейскую часть города Стамбул), 3 района ила Чанаккале (ок.1600 км²). Суммарная площадь составляет около 23 900 км² или около 3 % от общей площади Турции в 783 562 км², см. Восточная Фракия.

Литература

Хьажоргаш

Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Европа&oldid=5085967»