Чоьхьара Кавказ
| Регион | |
| Чоьхьара Кавказ | |
|---|---|
 Чоьхьара Кавказ: Азербайджан, Эрмалойчоь, Гуьржийчоь; ах къобалйина Абхази, Къилба ХӀирийчоь | |
| 40°22′46″ къ. ш. 49°53′28″ м. д.HGЯO | |
| Пачхьалкхаш | |
 Викиларми чохь медиафайлаш | |
Чоьхьара Кавказ[1][2][3][4][5][6], азерб. Cənubi Qafqaz, эрм. Հարավային Կովկաս, гуьрж. სამხრეთი კავკასია), йа Къилба Кавказ — Кавказан дакъа, геополитикан регион, лаьтта Малхбален Европин а, Хьалхара Азин дозанехь, Йоккха Кавказера Коьрта, йа Хи доькъа дукъал къилбехьа.
Чоьхьара Кавказан йукъайогӀу Йоккха Кавказан къилба басен доккхаха долу дакъа, Колхидан аре, Куран кӀаг, Жима Кавказ, Эрмалойн акъарин къилбаседа-малхбален дакъа, Талышийн лаьмнаш Ленкоранан аренца цхьаьна. Чоьхьара Кавказехь йу пачхьалкхаш: Азербайджан, Гуьржийчоь, Эрмалойчоь. Оцу регионехь йу цхьаццама къобалйина пачхьалкхаш: Республика Абхази а, Къилбаседа ХӀирийчоь а, церан маршо къобалйина Российс а, кхин масех махко а, ткъа иштта къобалйанза Ломан-Карабахан Республика. Чоьхьара Кавказан доза ду къилбаседехьа Российн Федерацица, къилбехьа — Туркойчоьнца а, Иранца, малхбузехьа Ӏаьржа хӀордан, малхбалехьа — Каспийн хиш ду. Чоьхьара Кавказан майда йу 190 эз. кв.км[7].
ЦӀераш
[бӀаьра нисйан | нисйан]«Къилба Кавказ» цӀе лелон йолийна Хьалхара дуьненан тӀом болалучу, Российн империи йухучу муьрехь дуьйна, ткъа шуьйра лелон йолийна Советийн Союз йоьхначул тӀаьхьа. И цӀе, Чоьхьарчу Кавказан «Азербайджан» (Российн империн йукъахь) кхетам санна, кховдийра ингалсхоша, схьаийцира Туркойчоьно. Масала, 2007 шарахь дӀайиллира Къилба-Кавказан газбиргӀа. Амма «Азербайджан» кхетам Чоьхьара Кавказан малхбалехь Советийн Союзехь йиснехь а, «Къилба Кавказ» кхетаме ламастан кхетам «Чоьхьара Кавказ» ара ца таттабелира[8].
1918 шарахь йоьхначу Российн империн хиллачу махкахь кхоллаелира Чоьхьара Кавказан демократин федеративан республика, иза лаьттара пхеа губернин — Тифлисан, Кутаисин, Эриванан, Бакохан, Елизаветполан; цхьаьна областан — Карсан; цхьаьна гуонан — Закаталан мехкашкахь. 1922 шарахь кхоьллира Чоьхьара Кавказан Социалистийн Федеративан Советийн Республика, цуо дӀалецира Азербайджанан, Гуьржийчоьнан, Эрмалойчоьнан мехкаш. 1935 шарахь оцу мехкашкахь кхоьллира ССРС Чоьхьара Кавказан тӀеман гуо.
Чоьхьара Кавказ къаьмнаш
[бӀаьра нисйан | нисйан]Чоьхьара Кавказахь ду 20 сов къаьмнаш. Уггаре даккхий къамнаш ду гӀаьжарий (8,832,000), гуьржий (4,260,000), эрмалой (3,250,000). Дукхах долу кавказан къамнаш бусулба динаьхь ду (9,5 миллион), амма Кавказаьхь Ӏаш болу гуьржий a эрмалой керст динаьхь бу (8 миллион).
Географи
[бӀаьра нисйан | нисйан]Хьажоргаш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- Thesaurus Indogermanischer Text- und Sprachmaterialien
- Atlas of the Caucasian Languages Архивйина 2007-09-17 — Wayback Machine
- Кавказ-Чат. Молодёжни форум
- Кавказ-Центр. Кавказан ИнформАгенство, 5 маттахь Архивйина 2014-01-05 — Wayback Machine
Билгалдахарш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- ↑ Карасаев А.Т., Мациев А.Г. - Русско-чеченский словарь - 1978
- ↑ (азерб. Cənubi Qafqaz, оьрс. ЗакавказьеЗакавказье // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ Закавказье // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ Закавказье // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. А. М. Прохоров. — 1-е изд. — М. : Большая российская энциклопедия, 1991. — ISBN 5-85270-160-2.
- ↑ Закавказье // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ Transcaucasia, Russian Zakavkazye Britannica
- ↑ Кавказ Архивйина 2018-01-16 — Wayback Machine
- ↑ Цитатийн гӀалат:
<ref>тег нийса йац; кхуХалатовтIетовжаран текст йазйина йац