Мцхета-Мтианети
Мохк (АД 1-гӀа тегӀа) | ||
Мцхета-Мтианети | ||
---|---|---|
მცხეთა-მთიანეთი | ||
![]() | ||
|
||
Пачхьалкх | Гуьржийчоь | |
Юкъайоду | 4 муниципалитет[1][2] | |
Административан центр | Мцхета | |
Мцхета (7940 стаг, 2014 стаг), Душети (6167 стаг). | ||
Губернатор | Гоча Зеикидзе[3] | |
Коьрта меттанаш | гуьржийн | |
Бахархой (2018) |
93 897[1] (10-гӀ. меттиг) | |
Луьсталла | 14 стаг/км² | |
Къаьмнийн хӀоттам |
гуьржий 94,5 % азербайджанаш 2,4 % хӀирий 1,4 %[4] |
|
Динан хӀоттам | керста, бусулба[5] | |
Латта | 6785 км². факт. — 5774 км² (3(6)-гӀ. меттиг) | |
![]() |
||
Код ISO 3166-2 | GE-MM | |
Официалан сайт | ||
![]() |
||
Мцхета-Мтианети[6][7] (наггахь Мцхета-Мтианетия; гуьрж. მცხეთა-მთიანეთი mcxeta-mtianeti; гуьрж. მცხეთა-მთიანეთის მხარე mcxeta-mtianetis mxare) — Гуьржийчоьнан хӀинцалера административан мохк. Коьрта а йойккха гӀала а — Мцхета.
ДӀалоцу Гуьржийчоьнан масийтта историн мехкаш: Эрцо-Тианети, Мтиулети, Хеви, Пхейн-Мохк, Пшави, Чоьхьара Картли малхбалехьара дакъа а. Мехкан цхьадолу дакъа Къилба ХӀирийчоьно контроль еш ду.
Географи[нисъе бӀаьра | нисъе]
Коьрта Кавказан дукъо мохк боькъу шена декъе, къелбаседа а, къилба а. И ши дакъа хотталуш ду ЖӀарин дукъ долччехь. Кавказан дукъан къилбаседа басахь ду Казбеган муниципалитетан дукха долу дакъа а, Душетин муниципалитетан жимах дакъа а.
Бахархойн статистика[нисъе бӀаьра | нисъе]
|
Истори[нисъе бӀаьра | нисъе]
1801 шарахь Россех дӀа кхетачу хенахь Мцхета-Мтианети мохк Картли-Кахетин пачхьалкхан юкъа богӀуш бара.
1840 шерахь хӀара мохк Гуьржийн-Имеретин губерни юкъа тоьхна, ткъа 1846 шерахь, и губерни дӀаяьккхиначул тӀехьа, Кутаиссин губернин юкъа. Оцу хенахь мехкан юкъахь яра Горин, Тушино-пшаво-пхьейн уездаш, цул совнах Горийн, Тифлисин уездийн дакъанаш а. ТӀехьо уездийн дозанаш хийцаделира.
Административан екъаялар[нисъе бӀаьра | нисъе]
Мцхета-Мтианети юкъахь ю 4 муниципалитет (2006 шо кхаччалц— кӀошташ)[2]. 2016 тӀера 2018 шш. къаччалц Мцхета гӀалина муниципалитет статус елира (мехкан муьтӀахь йолу гӀала яра).
Муниципалитет | майда, км² |
бахархой ларар 2002[8], стаг |
бахархой ларар 2014[9], стаг |
бахархой ларар 2018[1], стаг |
центр |
---|---|---|---|---|---|
Душетин муниципалитет | 2982 | 33 636 | 25 659 | 26 128 | Душети гӀ. |
Казбегин муниципалитет | 1082 | 5261 | 3795 | 3818 | Степанцминда гӀкэ |
Мцхетин муниципалитет[10] | 806 | 64 829 | 55 651 | 53 944 | Мцхета гӀ. |
Тианетин муниципалитет | 906 | 14 014 | 9468 | 10 007 | Тианети гӀкэ |
ерриге[11] | 5776 | 117 740 | 94 573 | 93 897 | Мцхета гӀ. |
Ахалгорин муниципалитет — Къилба ХӀирийчоьно дола деш ю Ленингорин кӀошт санна лоруш ю, Ахалгори (Ленингори) гӀкэ цани.
ГӀаланаш: Мцхета (7940 стаг, 2014 шарахь), Душети (6167 стаг).
ГӀалин кепара эвланаш: Тианети (2479 стаг, 2014 шарахь), Жинвали (1828 стаг), Степанцминда (1326 стаг.), Пасанаури (1148 стаг), Сиони (371 стаг).
Мехкан къаьмнийн хӀоттам
(2014 шарахь)[12][13]
стаг | % | |
---|---|---|
массо | 94 573 | 100,00 % |
Гуьржий | 89 343 | 94,47 % |
Азербайджанаш | 2316 | 2,45 % |
ХӀирий | 1327 | 1,40 % |
Ассирийш | 709 | 0,75 % |
Эрмалой | 291 | 0,31 % |
Оьрсий | 252 | 0,27 % |
Украинаш | 80 | 0,08 % |
Езидаш | 61 | 0,06 % |
Желтой | 55 | 0,06 % |
кхиберш | 139 | 0,15 % |
Бахархой[нисъе бӀаьра | нисъе]
2018 шеран 1 январехь ларарца махкахь 93 897 бахархой бу[1], 2014 шеран 1 январехь — 108 800 бахархой (Ахалгорин кӀошт ца лоруш (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт).
2014 шарахь ларарца махкахь бахархой 94 573 стаг[9].
2002 шарахь гуьржаш дола деш долу декъана бахархой ларарца, 125 443 стаг вара (пачхьалкхан бахархойх 2,9 %), Ахалгорин кӀошт цани (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт); йоцуш — 117 740 стаг. 2008 шеран 1 январехь ларарца — 118,1 эзар стаг[14] (Ахалгорин кӀошт (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт ца лоруш) — 97,6 эзар стаг[15][16]). 2009 шеран 1 январехь (Ахалгорин кӀошт ( Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт ца лоруш) — 97,6 эзар стаг[1]
Мцхета-Мтианети мехкан дукхахаболу бахархой гуьржий бу, цера массийта этнографин тобанаш ю. Къилбехьа бу картлийш, къилба-малхбалехьа бу — кахетиш, юккъерчу декъехь бехаш бу пшаваш, ломан кӀошташкахь — мохлой а, пхьей а.
ХӀирий бехаш бу Казбеган кӀоштан малхбузехьара декъехь — Трусов чӀаж Терк хина хьосташкахь. Казбеган кӀоштахь берриге хӀирий 89 я 1,7 % бу.
Мцхетан кӀоштахь хӀирийн йоккха диаспора ю (1464 стаг я 2,3 %), Тбилисин уллохь.
2008 шо кхачале Ахалгорин кӀоштан (мехкан 2008 ш. август кхаччалц Гуьржийчоьно дола деш дара) дукхахберш бара гуьржий (картлийш) (84,6 % я 6520 стаг), кӀезигахаберш бара — хӀирий (14,4 % я 1110 стаг).
Мцхета-Мтианети мехкан а, цуьна кӀоштийн а къаьмнийн хӀоттам (2002)[8]
Мохк, кӀошт[17] |
массо | гуьр- жий |
% | хӀир- ий |
% | азер- байд- жанаш |
% | асси- рий- ш |
% | оьр- сий |
% | эрм- лой |
% | жел- той |
% | ук- раин- наш |
% | ези- даш |
% | кхи. | % |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
мохк, массо | 125 443 | 116 467 | 92,84 % | 3977 | 3,17 % | 2248 | 1,79 % | 950 | 0,76 % | 757 | 0,60 % | 532 | 0,42 % | 163 | 0,13 % | 143 | 0,11 % | 96 | 0,08 % | 110 | 0,09 % |
Ахалгорин (2008 кхачале)[18] | 7703 | 6520 | 84,64 % | 1110 | 14,41 % | 2 | 0,03 % | 0 | 0,00 % | 20 | 0,26 % | 37 | 0,48 % | 2 | 0,03 % | 1 | 0,01 % | 1 | 0,01 % | 10 | 0,12 % |
мохк Ахалгори йоцуш[19] | 117 740 | 109 947 | 93,38 % | 2867 | 2,44 % | 2246 | 1,91 % | 950 | 0,81 % | 737 | 0,63 % | 495 | 0,42 % | 161 | 0,14 % | 142 | 0,12 % | 95 | 0,08 % | 100 | 0,08 % |
Душетин | 33 636 | 32 229 | 95,82 % | 1167 | 3,47 % | 5 | 0,01 % | 0 | 0,00 % | 103 | 0,31 % | 43 | 0,13 % | 19 | 0,06 % | 18 | 0,05 % | 0 | 0,00 % | 52 | 0,15 % |
Тианетин | 14 014 | 13 777 | 98,31 % | 147 | 1,05 % | 4 | 0,03 % | 0 | 0,00 % | 37 | 0,26 % | 20 | 0,14 % | 13 | 0,09 % | 6 | 0,04 % | 1 | 0,01 % | 9 | 0,06 % |
Мцхетан | 64 829 | 58 808 | 90,71 % | 1464 | 2,26 % | 2236 | 3,45 % | 950 | 1,47 % | 583 | 0,90 % | 427 | 0,66 % | 129 | 0,20 % | 113 | 0,17 % | 94 | 0,14 % | 24 | 0,04 % |
Казбеган | 5261 | 5142 | 97,74 % | 89 | 1,69 % | 1 | 0,02 % | 0 | 0,00 % | 14 | 0,27 % | 5 | 0,10 % | 0 | 0,00 % | 5 | 0,10 % | 0 | 0,00 % | 5 | 0,08 % |
Галерей[нисъе бӀаьра | нисъе]
Гудаури, Гуд чӀаж
Билгалдахарш[нисъе бӀаьра | нисъе]
- ↑ 1 2 3 4 5 Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг. (ингалс.)(ТӀе цакхочу хьажорг — истори). Национальная статистическая служба Грузии. Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2018 шеран 23 июлехь. Теллина 29 октября 2018.
- ↑ 1 2 Гуьржийчоьно мехкан юкъатуху 5-й Ахалгорин кӀошт, иза Ленингорин кӀошт цӀарца Къилба ХӀирийчоьно контроль еш ю
- ↑ Mtskheta-Mtianeti
- ↑ Ethnic composition of Georgia 2014
- ↑ Конфессиональный состав Грузии по переписи 2002 года(ингалс.)
- ↑ Грузия // Энциклопедия Кольера. — Открытое общество, 2000.
- ↑ Грузия // Энциклопедия «Вокруг света»
- ↑ 1 2 Этнический состав Грузии по переписи 2002 года(ингалс.)
- ↑ 1 2 Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information) (ингалс.)(ТӀе цакхочу хьажорг — истори). Национальная статистическая служба Грузии. Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2016 шеран 8 августехь. Теллина 2016 шеран 28 апрелехь.
- ↑ Мцхета гӀалица
- ↑ Ахалгорин муниципалитет йоцуш
- ↑ Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity) (ингалс.). Национальная статистическая служба Грузии. Теллина 2016 шеран 28 апрелехь.
- ↑ Национальный состав населения Грузии, его регионов и населённых пунктов по переписи населения 2014 года
- ↑ Оценка населения Грузии на 2003—2008 гг. по районам по данным Департамента статистики Министерства экономического развития Грузии (англ.)(ТӀе цакхочу хьажорг — истори).
- ↑ Оценка населения Грузии на 2000—2009 гг. по районам по данным Департамента статистики Грузии (ингалс.). Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2009 шеран 13 ноябрехь.
- ↑ Ахалгорин кӀошт йоцуш (Къилба ХӀирийчоьнан Ленингорин кӀошт) - 97,6 эзар стаг (2009 г.)
- ↑ 2006 шарахь дуьйна Гуьржийчоьнан массо кӀошташ муниципалитеташ аьлла хийцина
- ↑ 2008 шеран августехь дуьйна Ахалгорин кӀошт Къилба ХӀирийчоьнан контролехь ю, Къилба ХӀирийчоьнан Ленингорин кӀошт юкъахь лоруш ю. Дукхахболу гуьржий 2008 шеран августехь Гуьржийчоьнан эскарца Гуьржийчу боьвдина.
- ↑ Ахалгорин кӀошт йоцуш, иза 2008 шеран августехь дуьйна Къилба ХӀирийчоьнан контролехь ю, Къилба ХӀирийчоьнан Ленингорин кӀошт юкъахь лоруш ю. Дукхахболу гуьржий 2008 шеран августехь Гуьржийчоьнан эскарца Гуьржийчу боьвдина.