Мцхета-Мтианети

ХӀара яззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Навигацин тӀегӀо Лахарна тӀегӀо
Мохк (АД 1-гӀа тегӀа)
Мцхета-Мтианети
მცხეთა-მთიანეთი
Aragvi-Mtskheta.jpg

ХӀост
ХӀост
Пачхьалкх Гуьржийчоь
Юкъайоду 4 муниципалитет[1][2]
Административан центр Мцхета
Мцхета (7940 стаг, 2014 стаг), Душети (6167 стаг).
Губернатор Гоча Зеикидзе[3]
Коьрта меттанаш гуьржийн
Бахархой (2018)
 93 897[1] (10-гӀ. меттиг)
Луьсталла 14 стаг/км²
Къаьмнийн хӀоттам гуьржий 94,5 %
азербайджанаш 2,4 %
хӀирий 1,4 %[4]
Динан хӀоттам керста, бусулба[5]
Латта 6785 км². факт. — 5774 км² (3(6)-гӀ. меттиг)
Мцхета-Мтианети картехь
Код ISO 3166-2 GE-MM
Официалан сайт
Commons-logo.svg Мцхета-Мтианети Викилармехь

Мцхета-Мтианети[6][7] (наггахь Мцхета-Мтианетия; гуьрж. მცხეთა-მთიანეთი mcxeta-mtianeti; гуьрж. მცხეთა-მთიანეთის მხარე mcxeta-mtianetis mxare) — Гуьржийчоьнан хӀинцалера административан мохк. Коьрта а йойккха гӀала а — Мцхета.

ДӀалоцу Гуьржийчоьнан масийтта историн мехкаш: Эрцо-Тианети, Мтиулети, Хеви, Пхейн-Мохк, Пшави, Чоьхьара Картли малхбалехьара дакъа а. Мехкан цхьадолу дакъа Къилба ХӀирийчоьно контроль еш ду.

Географи[нисъе бӀаьра | нисъе]

Коьрта Кавказан дукъо мохк боькъу шена декъе, къелбаседа а, къилба а. И ши дакъа хотталуш ду ЖӀарин дукъ долччехь. Кавказан дукъан къилбаседа басахь ду Казбеган муниципалитетан дукха долу дакъа а, Душетин муниципалитетан жимах дакъа а.

Бахархойн статистика[нисъе бӀаьра | нисъе]

Шо Бахархой
2014 94 370

Истори[нисъе бӀаьра | нисъе]

1801 шарахь Россех дӀа кхетачу хенахь Мцхета-Мтианети мохк Картли-Кахетин пачхьалкхан юкъа богӀуш бара.

1840 шерахь хӀара мохк Гуьржийн-Имеретин губерни юкъа тоьхна, ткъа 1846 шерахь, и губерни дӀаяьккхиначул тӀехьа, Кутаиссин губернин юкъа. Оцу хенахь мехкан юкъахь яра Горин, Тушино-пшаво-пхьейн уездаш, цул совнах Горийн, Тифлисин уездийн дакъанаш а. ТӀехьо уездийн дозанаш хийцаделира.

Административан екъаялар[нисъе бӀаьра | нисъе]

Мцхета-Мтианети юкъахь ю 4 муниципалитет (2006 шо кхаччалц— кӀошташ)[2]. 2016 тӀера 2018 шш. къаччалц Мцхета гӀалина муниципалитет статус елира (мехкан муьтӀахь йолу гӀала яра).

Муниципалитет майда,
км²		 бахархой
ларар
2002[8],
стаг		 бахархой
ларар
2014[9],
стаг		 бахархой
ларар
2018[1],
стаг		 центр
Душетин муниципалитет 2982 33 636 25 659 26 128 Душети гӀ.
Казбегин муниципалитет 1082 5261 3795 3818 Степанцминда гӀкэ
Мцхетин муниципалитет[10] 806 64 829 55 651 53 944 Мцхета гӀ.
Тианетин муниципалитет 906 14 014 9468 10 007 Тианети гӀкэ
ерриге[11] 5776 117 740 94 573 93 897 Мцхета гӀ.

Ахалгорин муниципалитет — Къилба ХӀирийчоьно дола деш ю Ленингорин кӀошт санна лоруш ю, Ахалгори (Ленингори) гӀкэ цани.

ГӀаланаш: Мцхета (7940 стаг, 2014 шарахь), Душети (6167 стаг).

ГӀалин кепара эвланаш: Тианети (2479 стаг, 2014 шарахь), Жинвали (1828 стаг), Степанцминда (1326 стаг.), Пасанаури (1148 стаг), Сиони (371 стаг).

Мехкан къаьмнийн хӀоттам
(2014 шарахь)[12][13]

стаг %
массо 94 573 100,00 %
Гуьржий 89 343 94,47 %
Азербайджанаш 2316 2,45 %
ХӀирий 1327 1,40 %
Ассирийш 709 0,75 %
Эрмалой 291 0,31 %
Оьрсий 252 0,27 %
Украинаш 80 0,08 %
Езидаш 61 0,06 %
Желтой 55 0,06 %
кхиберш 139 0,15 %

Бахархой[нисъе бӀаьра | нисъе]

2018 шеран 1 январехь ларарца махкахь 93 897 бахархой бу[1], 2014 шеран 1 январехь — 108 800 бахархой (Ахалгорин кӀошт ца лоруш (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт).

2014 шарахь ларарца махкахь бахархой 94 573 стаг[9].

2002 шарахь гуьржаш дола деш долу декъана бахархой ларарца, 125 443 стаг вара (пачхьалкхан бахархойх 2,9 %), Ахалгорин кӀошт цани (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт); йоцуш — 117 740 стаг. 2008 шеран 1 январехь ларарца — 118,1 эзар стаг[14] (Ахалгорин кӀошт (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт ца лоруш) — 97,6 эзар стаг[15][16]). 2009 шеран 1 январехь (Ахалгорин кӀошт ( Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт ца лоруш) — 97,6 эзар стаг[1]

Мцхета-Мтианети мехкан дукхахаболу бахархой гуьржий бу, цера массийта этнографин тобанаш ю. Къилбехьа бу картлийш, къилба-малхбалехьа бу — кахетиш, юккъерчу декъехь бехаш бу пшаваш, ломан кӀошташкахь — мохлой а, пхьей а.

ХӀирий бехаш бу Казбеган кӀоштан малхбузехьара декъехь — Трусов чӀаж Терк хина хьосташкахь. Казбеган кӀоштахь берриге хӀирий 89 я 1,7 % бу.

Мцхетан кӀоштахь хӀирийн йоккха диаспора ю (1464 стаг я 2,3 %), Тбилисин уллохь.

2008 шо кхачале Ахалгорин кӀоштан (мехкан 2008 ш. август кхаччалц Гуьржийчоьно дола деш дара) дукхахберш бара гуьржий (картлийш) (84,6 % я 6520 стаг), кӀезигахаберш бара — хӀирий (14,4 % я 1110 стаг).

Мцхета-Мтианети мехкан а, цуьна кӀоштийн а къаьмнийн хӀоттам (2002)[8]

Мохк,
кӀошт[17]		 массо гуьр-
жий		 % хӀир-
ий		 % азер-
байд-
жанаш		 % асси-
рий-
ш		 % оьр-
сий		 % эрм-
лой		 % жел-
той		 % ук-
раин-
наш		 % ези-
даш		 % кхи. %
мохк, массо 125 443 116 467 92,84 % 3977 3,17 % 2248 1,79 % 950 0,76 % 757 0,60 % 532 0,42 % 163 0,13 % 143 0,11 % 96 0,08 % 110 0,09 %
Ахалгорин (2008 кхачале)[18] 7703 6520 84,64 % 1110 14,41 % 2 0,03 % 0 0,00 % 20 0,26 % 37 0,48 % 2 0,03 % 1 0,01 % 1 0,01 % 10 0,12 %
мохк Ахалгори йоцуш[19] 117 740 109 947 93,38 % 2867 2,44 % 2246 1,91 % 950 0,81 % 737 0,63 % 495 0,42 % 161 0,14 % 142 0,12 % 95 0,08 % 100 0,08 %
Душетин 33 636 32 229 95,82 % 1167 3,47 % 5 0,01 % 0 0,00 % 103 0,31 % 43 0,13 % 19 0,06 % 18 0,05 % 0 0,00 % 52 0,15 %
Тианетин 14 014 13 777 98,31 % 147 1,05 % 4 0,03 % 0 0,00 % 37 0,26 % 20 0,14 % 13 0,09 % 6 0,04 % 1 0,01 % 9 0,06 %
Мцхетан 64 829 58 808 90,71 % 1464 2,26 % 2236 3,45 % 950 1,47 % 583 0,90 % 427 0,66 % 129 0,20 % 113 0,17 % 94 0,14 % 24 0,04 %
Казбеган 5261 5142 97,74 % 89 1,69 % 1 0,02 % 0 0,00 % 14 0,27 % 5 0,10 % 0 0,00 % 5 0,10 % 0 0,00 % 5 0,08 %

Галерей[нисъе бӀаьра | нисъе]

  • Орга хина йист.

  • Мцхета а, Светицховели килс а Багинети лам тӀера хьажча

  • Ксан гӀам Мухран аренгахь

  • Гудаури, Гуд чӀаж

  • Пивзавод "Натахтари"

  • Шатили

Билгалдахарш[нисъе бӀаьра | нисъе]

  1. ↑ 1 2 3 4 5 Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг. (ингалс.)(ТӀе цакхочу хьажорг — истори). Национальная статистическая служба Грузии. Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2018 шеран 23 июлехь. Теллина 29 октября 2018.
  2. ↑ 1 2 Гуьржийчоьно мехкан юкъатуху 5-й Ахалгорин кӀошт, иза Ленингорин кӀошт цӀарца Къилба ХӀирийчоьно контроль еш ю
  3. ↑ Mtskheta-Mtianeti
  4. ↑ Ethnic composition of Georgia 2014
  5. ↑ Конфессиональный состав Грузии по переписи 2002 года(ингалс.)
  6. ↑ Грузия // Энциклопедия Кольера. — Открытое общество, 2000.
  7. ↑ Грузия // Энциклопедия «Вокруг света»
  8. ↑ 1 2 Этнический состав Грузии по переписи 2002 года(ингалс.)
  9. ↑ 1 2 Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information) (ингалс.)(ТӀе цакхочу хьажорг — истори). Национальная статистическая служба Грузии. Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2016 шеран 8 августехь. Теллина 2016 шеран 28 апрелехь.
  10. ↑ Мцхета гӀалица
  11. ↑ Ахалгорин муниципалитет йоцуш
  12. ↑ Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity) (ингалс.). Национальная статистическая служба Грузии. Теллина 2016 шеран 28 апрелехь.
  13. ↑ Национальный состав населения Грузии, его регионов и населённых пунктов по переписи населения 2014 года
  14. ↑ Оценка населения Грузии на 2003—2008 гг. по районам по данным Департамента статистики Министерства экономического развития Грузии (англ.)(ТӀе цакхочу хьажорг — истори).
  15. ↑ Оценка населения Грузии на 2000—2009 гг. по районам по данным Департамента статистики Грузии (ингалс.). Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2009 шеран 13 ноябрехь.
  16. ↑ Ахалгорин кӀошт йоцуш (Къилба ХӀирийчоьнан Ленингорин кӀошт) - 97,6 эзар стаг (2009 г.)
  17. ↑ 2006 шарахь дуьйна Гуьржийчоьнан массо кӀошташ муниципалитеташ аьлла хийцина
  18. ↑ 2008 шеран августехь дуьйна Ахалгорин кӀошт Къилба ХӀирийчоьнан контролехь ю, Къилба ХӀирийчоьнан Ленингорин кӀошт юкъахь лоруш ю. Дукхахболу гуьржий 2008 шеран августехь Гуьржийчоьнан эскарца Гуьржийчу боьвдина.
  19. ↑ Ахалгорин кӀошт йоцуш, иза 2008 шеран августехь дуьйна Къилба ХӀирийчоьнан контролехь ю, Къилба ХӀирийчоьнан Ленингорин кӀошт юкъахь лоруш ю. Дукхахболу гуьржий 2008 шеран августехь Гуьржийчоьнан эскарца Гуьржийчу боьвдина.
Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Мцхета-Мтианети&oldid=5021909»