Маж

ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Маж (маьӀнаш).
Оьрсийн исбаьхьалча Верещагин Василий мажца

Маж — юьхьан лахарчу декъан тӀе а, логан хьалхарчу декъан тӀе баьлла чо. Боьршачу стеган организмо тестостерон доккху шолгӀа сте-боьршаллин билгалонах цхьаъ. Маж яла йолало гӀашвока кхуьучу муьрехь.

Эволюцин маьӀна[нисйе бӀаьра | нисйе]

Маж, мекхаш, гиччош, ойла йича, лелош хилла боьршачу стага конкуренци ойуш, тӀемлоша юьхь тӀе басарш хьакхар санна, цара тӀехьаьжча ойу статус нахана хьалха.[1][2] В. Р. Дольника тардолуьйтура, стеган еха месаш (къена павиан-маймалан кхес санна) айа тарло цуьнан статус нахана йукъахь. Ткъа Дарвин Чарльза лорура, маж кхоьллина сте-боьршалла билгала йоккхуш, хӀунда аьлча цуо стаг хазавар бахьнехь.

Ютин университетан биологашна хетарехь боьршачу стагана яла тарлора юьхь т\е х\ума тоьхча лаза ца вайта. Шайн гипотеза цара теллира экспериментан новкъаца. Цунна лерина талламан зорба туьйхира[3] Organismal Biology журналехь.

Керста наха маж мискаллица юсту[4]

Цара дӀатеттира уьйр можан а, хазаллин а йукъара. Маж хетарехь оьшу божаршна йукъара эффектан конкуренцина, хӀунда аьлча мажош йолу божарий хета к хӀучӀогӀа, агрессин, цӀена яххьаш яьшначарал лакхара статус йолуш.[1][2] Кхечу агӀора, историн кхиаран хӀокху заманахь, социалан статусан билгало ша маж йац, цуьнан йохалла а, шоралла а, кеп а йац, ткъа иза цӀена лелор ду, цуо гойту хьал хилар а, и маж йолчуьнан шен гигиена йукъара тӀегӀанехь хилар а, хьирчина мажо гойту мискалла, къоьлла, хӀусам йоцуш хилар, маж яша гӀирс эца таро ца хилар. Иштта ойла юьту гуонахьарчарна цигаьркан кӀура биллина мажо а. Можан Ӏуналлин тӀегӀане а, хьоле а, куьце а хьаьжжина, маж ерг тӀеоьцу я киноседа санна, я хӀусам йоцург санна. Иштта цӀе йолуш арабаьлла йаззам-таллам британин «Индепендент» газетехь.[4] Дукха хьолахь, хьо мажо хӀусам йоцучух тарво, боху Ӏиттарш, гуонахьарчаьргара ца хуьлу, царна оьшуш дац из адӀаала, ткъа иза долу гергарчаьргара, дукхах дерг хьан куьцан сагатдечу зудчуьнгара я тӀехьийза йоьӀера[5]. Дукхах дерг, маж хиларна а, ца хиларна а йукъараллин хӀусам йоцучуьнан стереотайпа кхолладаран бехк бу МХГӀ[6]. Америкин а, шведийн а Ӏилманчаша цхьаьна талламан гуран чохь хӀусам йоцучу стаге хаьттича, цуо элира: «Нах сан ехачу месашка а хьожий ойла йо, со наркотикех воьзна ву я тешам боцу стаг ву».[7] Йукъакара Малхбузехь йо дика даран кампанеш хӀусамаш йоцучарна гӀолаца ахча гулдархьама, можмаш а яхйолуьйтуш, «ХӀусам йоцучарна маж яхъялийта!» цӀе а туьллий[8][9][10], наггахь нахана дагадогӀий[11]. Практикера хьехарш, маж муха яхйо, цу тӀе хӀусам йоцучарах тар а ца луш, яздина гӀарадаьллачу божарийн журналехь Men’s Health. ХӀусам йоцучарах тарво маж кхиаран тӀегӀанах олу «Йен Билан фаза», гӀараяьлла «Ист-Эндан бахархой» телесериалан персонажан цӀарах. Маж кхиош эхь ца хетийта, хьехар до рузманехь араверавоцу денош харжа, маж кечъян хан а хир йолу[12].

Ширачу заманахь дуьйна ю погонофоби[en] — цабезам кхоьллина, можах кхераран фобин кеп, цуотайп-тайпана социалан а, политикин а бехкамаш бина маж кхиорна. Цунна дуьхьала ю бердизм[en] — можан агӀо лоцу болам, цуьнан меже ю Маж Маьршаяккхаран Фронт (Beard Liberation Front) шен Лондонехь штаб-квартира а йолуш. Боламан дозалла ду Йоккха Британин арахьара гӀуллакхийн министран дарже вар Кук Робин — маж йолу дуьххьарлера британин министр.

Истори[нисйе бӀаьра | нисйе]

Мисархойн маж а, месаш дӀаехкар
(сурт Инжилан энциклопедин)

Ширачу Мисран берриг божарша маж йошуш хилла. Маж лелон бакъо хилла пирӀунан (ша дуьненан да вуй хаийтархьама), амма цуьнан маж тӀелатийна хилла. Иза парик санна тӀаргӀанах я хедийна месех еш хилла, йукъахула дешин тайнаш а дуцуш, чӀингана кӀела хьалайоьхкуш хилла чимчаргӀица. Оцу церемонин можан лора тай-тайпана кепаш, амма уггаре чӀогӀа яьржинарг хилла юьххьехь чӀаба а йина дӀасаттийнарг, цициган цӀоганах терра.

Македонийн Искандара салташка омар дора мажош дӀаяша олий, мостагӀчуьнга тӀамехь схьа ца лацийтархьама.

Руман имперехь яьна юьхь, йоца месаш цивилизацин хиларан билгало яра, румхо «акха» къаьмнех къаставора. Оцу ламастан чаккхе йиллира императоро Адриана.

Кубинин Батистан ражан дуьхьала гӀовттамхой, коьртехь Ф. Кастро а волуш бевзира «барбудос» цӀарца — мажош ерш.

Типажаш муьрашкахула[нисйе бӀаьра | нисйе]

Можан модин историс гойту социалан факторан билгалабоккху Ӏаткъам магийна мекхийн, можмийн фасонан а, йукъараллин агӀора церан йукъаметтигна а.

Ширачу Мисрахь божарша дошура маж-мекх, кегийра тӀеоьхкина можмаш лелайора паччахьан доьзалан векалша[13]. Шира Желтойчохь маж яшар йукъадаьлла вайн эрал IV бӀешо хьалха, цигара иза схьаийцира румхоша Румо Желтойчоь яьккхинчул тӀаьхьа[14]. Маж-мекхан мода юхаеира Румехь Адриан волуш[15]

Малхбузаевропин мехкийн документаш долу историс таройо боьршачу стеган куьцан стандарташ хийцадаларан процессан тергоян. Билгаладаьккхина законаш: еха месашна мода хилча мажош йацъеш хилла я дӀайошуш хилла, ткъа йоцу месаш лелочу хенахь маж-мекхан йоккха терго еш хилла[15]. ТӀаьхьарчу ЮккъерабӀешерашкахь а, хьалхарчу Ренессансехь (XIV—XV бӀешераш) а боьршачу стеган куьцан идеал яра жимхочух тера хилар муьлххачу хенахь а, боьрша стеган юьхь яьшна хуьлура. Бургундин модин муьрехь еха дӀайихкина месашца леладора доца маж-мекх[15].

Цул тӀаьхьарчу муьрехь (1500 шерера Ренессанс (1620) чекхъяллалц) массо а хенара дукхаха болчу божарша лелайора маж а, деха мекхаш а.

Барокко мур болабаларца (1620 шарахь дуьйна) маж модера дӀаелира, 1680 шо герга долуш мекхаш а дӀадевлира. Францехь, оцу хенахь Европин мода йукъайоккхуш хилла йолу, паччахьан гуоно, къоначу паччахьах Людовик XIV-гӀачух тарбала гӀерташ, цӀенна юьхь йошура, мекхаш тӀемлоша бен ца леладора[15]. XIX бӀешо юккъе даххалц маж яьшна божарийн юьхьан модел алсама яра. 1848 шеран революцел тӀаьхьа юханехьа процесс йолаелира, иза яьржира ерриг Европехула:маж-мекх боьршачу стеган куьцехь алсама хилира.

XX бӀешеран шолгӀачу декъехь дуьйна яьшна яххьаш массийн феномен хилира. Маж яшар а, маж лелор а хийцаран муьраш массийн феномен хилар дуста мегар ду оцу муьрашкахь божарийн идеале хьаьжжина. Майра божарийн идеал сов йолчу муьрехь модехь хуьлу мекхаш а, маж а, хӀунда аьлча уьш тӀеоьцу Ӏаламан а, уггаре къегина а майраллин хьесапаш а, сийлаллаш а санна. Вукха агӀора йукъараллин кхетамо божарий зударийн идеале балийча, божарий хуьлу мажош яьшна. Алсама йолу тенденцеш даиман лелош ю бахархойн шуьйрачу чкъоьраша, говзаллех а йукъараллин статусех а дозуш доцуш. Амма даиман а шайн куц Ӏалашдеш, ламасташ лелош йукъараллин чкъоьраш ду.

Маж динехь[нисйе бӀаьра | нисйе]

ЯхӀудийн дин[нисйе бӀаьра | нисйе]

Танахехь жуьгташна цамагадо уьрсаца маж яша:

Ма да́ша шайн кортош гуонахьара, ма талхае хьайн можан йисташ.
(Лев. 19:27)

Яьшна маж сий дар лору (2 Цар.10:4-6, 1 Пар.19:4-6, кхин а). Ткъа тукарца маж ларгар хьарам дина дац.

Ца магоран бахьна хууш дац, тарло, Ширачу заманахь можан хатӀ этносан маркер хилла хила тарло. Керла заманахь къабала баржарца цамагоран мистикин маьӀна хилла. ГӀараваьллачу къабалахочо Рамхала Израилера Сийлахь Латтал арахьа вехаш ца лелийна маж. Тахна маж яшаран Ӏадат а, можан хатӀ а хийцало йукъараллашна йукъахь. Масала, хасидизмехь маж дӀаяккхар, йукъараллица зӀе дӀаяккхар санна лору, ткъа динехь болу сефардаш а, литвакаш а маж яшаран цхьа хьесап ца до. Массо а жуьгтийн йукъара ду, динехь боцучу жуьгтийн а, гергара стаг велча таӀзиятан баттахь маж ца яшар[16].

Ислам[нисйе бӀаьра | нисйе]

Коьрта йаззам: Маж исламехь

Дукхаха болчу исламан Ӏеламнехан ойланца маж лелор парз дух Ӏора бусалбачунна, ткъа иза яшар ца магийна[17] ду. Бусалбачарна лелийча дика лору буьйна хоъал еха маж[18]. Мекхаш ларгар а, маж йитар а догӀу адаман Ӏаламца (фитра)[19].

Дийцаршкахь, Мухьаммад пайхамаран Mohamed peace be upon him.svg заманахь мекхаш лелор а, маж яшар а цӀеран гӀуллакх дечеран къасторан башхалла хилла[20][21]. Ӏеламнаха, маж йошу стаг зударех тарлуш ву боху[22].

Маж йолу зударий[нисйе бӀаьра | нисйе]

Коьрта йаззам: Гирсутизм
XIX бӀешеран афиша: Боккъал а маж йолу зуда. Мисс Энни Джонс Эллиот

Зударийн, божарийн санна, тарою маж лело (шурийн екхоашна ракан терапии ечу хенахь андрогенан стероидаш лелаяхь муххале а). Генарчу заманера дуьйна ишттачу зударехь цецбуьйлура. Дукхаха болчу зударша дӀадошу я бухдоху муьлхха чоьш юьхь тӀера, ткъа цхьаболчара, нагахь яккхий мажош евллехь, дахаран ахча доккху нахан хьалха АЦШхь яьржина «Тамашенийн шоу» олучу гастролаш ечу циркашкахь гойтуш маж гойтуш. Юьхь тӀера еха можан а, зударийн атрибуташ, масала йишлакхархочун лакхара аз, цуьнан куц-кеп гучудоккху кочан а контрасто гаранти ло кхечу циркан аттракционал алсама, цундела иштта зударийн белхан боккха харжам хуьлу, церан сценин гайтаманна дика мах ло.

Масала ду Пастрана Юлия.

Зударийн юьхь тӀе хаъал чо баьлчи лелайо эпиляци.

Хьажа кхин а[нисйе бӀаьра | нисйе]

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. ↑ 1 2 Любовник или воин? Противоположные давления полового отбора на мужской голос и волосы на лице (ru) // Behavioral Ecology : журнал. — 2016. — Март (т. 27, № 2). — С. 512—519. — DOI:10.1093/beheco/arv178. — PMID 27004013.
  2. ↑ 1 2 Бороды усиливают представления о возрасте, социальном статусе и агрессивности мужчин, но не о привлекательности (ru) // Behavioral Ecology : журнал. — 2012. — Май (т. 23, № 3). — С. 481—490. — DOI:10.1093/beheco/arr214.
  3. ↑ «Преимущество в драках»: зачем нужна борода (оьр.). Теллина 2020 шеран 3 сентябрехь.
  4. ↑ 1 2 'Your beard makes you look like a film star... or homeless'
  5. ↑ How To Grow A Beard - Everything I've Ever Learned Next Luxury / Men's Style And Fashion
  6. ↑ Visual Rhetoric of a Public Controversy
  7. ↑ Horticultural Therapy for Homeless People, 2007, p. 49.
  8. ↑ How low can you grow: Facial hair competitors showcase their whiskers to support homeless vets
  9. ↑ Bearded vets fundraise to support homeless
  10. ↑ Grow Your Beard For The Homeless
  11. ↑ Man grows beard for a YEAR to raise money for homeless people express.co.uk
  12. ↑ How to Grow a Beard Men’s Health
  13. ↑ М. Н. Мерцалова. Костюм разных времён и народов. Том 1. — М.: Академия моды, 1993. с. 19
  14. ↑ Ф. Ф. Велишский. Быт греков и римлян. — Прага: Типография И. Милиткий и Новак, 1878. — С. 232. — 670 с. — ISBN 5424172334, 9785424172335.
  15. ↑ 1 2 3 4 Л. Кибалова. О. Гербенова. М. Ламарова. Иллюстрированная энциклопедия моды. Артия, Прага, 1988. с. 353
  16. ↑ Маж — статья из Электронной еврейской энциклопедии
  17. ↑ Аль Мавсуатуль Фикхийятуль Кувейтийя: 35/225-226. — Кувейт, 1408/1988.
  18. ↑ Аз-Зухайли В. Аль-фикх аль-ислами ва адиллятух: В 11 т. — Т. 4. — С. 2659.
  19. ↑ Ат-Тирмизи М. Хадис № 2762 // Сунан ат-тирмизи. — С. 776.. — ««К «фитре» относится следующее: стрижка усов, отпускание бороды, чистка зубов палочкой «мисвак», промывание носа, обрезка ногтей, промывание меж пальцев, выщипывание волос под мышками, стрижка волос на лобке, подмывание водой и обрезание»».
  20. ↑ Ат-Тирмизи М. Хадис № 2768 // Сунан ат-тирмизи. — С. 776.
  21. ↑ ан-Навави Я. Сахих муслим би шарх ан-навави. — Т. 2. Ч. 3. — С. 146, 147.
  22. ↑ Абу Хамид аль-Газали. Ихья ‘улюм ад-дин. — Т. 2/257.

Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Маж&oldid=9831289»