ГӀиргӀазойн мотт

ГӀиргӀазойн мотт
Ша-шена тиллина цӀе:	Кыргыз тили, قىرعىز تئلى
Пачхьалкхаш:	ГӀиргӀазойчоь, Узбекистан, Китай, Таджикистан
Официалан мотт:	ГӀиргӀазойчоь, КНР (Кызылсу-Киргизский автономный округ)
Мотт буьйцурш:	св. 4 млн^[1]^[2]
Классификаци
категори:	Евразин меттанаш
Алтайн меттанаш (спорно) тюркийн га Горно-алтайн (центрально-восточная) группа ГӀиргӀазойн-кыпчакийн бухара тоба
Йоза:	кириллица, Ӏаьрбийн абат (ГӀиргӀазойн йоза)
Меттан код
ГОСТ 7.75–97:	кир/кыр 305
ISO 639-1:	ky
ISO 639-2:	kir
ISO 639-3:	kir
Кхин: Проект:Лингвистика

ГӀиргӀизойн меттан ареал

ГӀиргӀазойн мотт (кыргы́з тили́, قىرعىز تئلى) — ГӀиргӀазойн мотт ГӀиргӀазойчоь пачхьалкхан мотт бу, иза тюркийн меттанийн (кыпчакийн меттанийн тобан) юкъа богӀу. Киргизехь 2009 шарахь ларарца гӀиргӀизойн мотт шайн санна лоруш бу 3 830 556 адамо, кхин шолгӀа дика хууш бу аьлла билгалбина 271 187 адамо (кӀин тӀе 212 063 этнически узбекаш а). Цундела Киргизехь мотт хууш 4 млн адам ду^[1]^[2]. Цул сов гӀиргӀизойн мотт хууш бу Узбекистанехь, Таджикистанехь, Кхазакхстанехь, Цийчохь, Россиехь кхин цхьайолу пачхьалкхашкахь Ӏаш болу гӀиргӀизойн а.

Билгалдахарш[нисъе бӀаьра | нисъе]

↑ ¹ ² Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по родному языку
↑ ¹ ² Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по владению вторым языком

Тюркийн меттанаш
шира-тюркийн мотт † (шира мотт)
Булгарийн тоба	шира: аварийн (тюркийн) †¹ • булгарийн † • гуннийн †¹ • хазарийн †¹ хӀинцалера: чувашийн (диал.: хин коьртера, хидожера; малокарачински куцдош)
тюркийн шира тоба	шира гӀиргӀазойн (енисейн-гӀиргӀазойн) † • орхонийн-енисейн (тюркийн къена мотт) • уйгурийн руничийн (орхонийн-уйгурийн) †
Лаьмнийн-алтайн (юккъера-малхбален) тоба¹	гӀиргӀазойн-кыпчакийн³: гӀиргӀазойн (къилбаседа гӀиргӀазойн, ферганийн-кыпчакийн (†), къилба гӀиргӀазойн) • тубаларийн² • къилба алтайн (диал.: сибирера гӀезалойн — къилба алтайн диалекташ¹, алтайн (ойротийн, алтай-кижи), теленгитийн, телеутийн) къилбаседа алтайн¹: шорийн меттан кондомийн куцдош² • чулымийн меттан лахара чулымийн диалект² • къилбаседа алтайн (диал.: кумандийн, челканийн) • сибирера гӀезалойн — къилбаседа алтайн диалекташ
Карлукийн тоба¹	шира-карлукийг † карлукийн-уйгурийн¹: шира-уйгурийн † • караханидийн (караханидийн-уйгурийн) † • халаджийн (аргу)¹ карлукийн-хорезмийн¹: шира йозан литератораниш — хорезмийн-тюркийн † • чагатайн † • тюркийн мотт † (поволжски)¹ хӀинцалера — айнийн (эйну) ‡² • или-тюркийн (илийн)¹ • лобнорийн ‡¹ • сибирера гӀезалойн — карлукийн диалекташ¹ • узбекийн • уйгурийн (керла уйгурийн) (диал.: хотанийн) • хотонийн (†) ‡¹ • къилба гӀиргӀазойн — карлукийн диалекташ²
Кыпчакийн тоба	шира-кыпчакийн † ногӀийн-кыпчакийн — алабугатийн-ногӀийн² • астраханан-ногӀийн² • кхазакхийн • каракалпакийн • ногӀийн • сибирера гӀезалойн — ногӀийн диалекташ¹ • гӀирман гӀезалойн меттан аренан диалект • узбекийн-ногӀийн (кыпчакийн диалекташ узбекийн) ‡² • ферганийн-кыпчакийн — ногӀийн-кыпчакийн диалекташ² • къилба гӀиргӀазойн — ногӀийн-кыпчакийн диалекташ² • юртойн-ногӀийн² поволжийн-кыпчакийн — башкирийн • сибирера гӀезалойн¹ (диал.: барабинийн, тоболо-иртышийн, томскан) • гӀезало-башкирийн² • гӀезалойн (диал.: казанан, мишарийн; кряшенийн¹) куманийн-кыпчакийн — шира куманийн † • караимийн (диал.: галичийн, крыман¹, тракайн) • гӀирман гӀезалойн (литературан, крымчакийн², гӀирман гӀезалойн меттан юккъера диалект, урумийн (Азован уллера) — кыпчакийн диалекташ²) • кавказан¹ (эрмалойн-кыпчакийн †, карачаевийн-балкарийн, гӀумкийн) • мамлюкийн-кыпчакийн †¹
Огузийн тоба	шира-огузийн † печенежийн †¹ • саларийн • къилбаседа узбекийн (иканийн-карабулакийн)¹ огузийн ша мотт — азербайджанийн (диалекташ, тюркийн-гӀезалойн) • айналлу² • афшарийн² • балканийн-гагаузийн • гагаузийн • кашкайн² • Ӏосманийн † • салчукийн² • сирийн-туркменийн² • сонкорийн-тюркийн • туркойн (диал.: кипран, цалкийн) • туркменийн (диал.: трухменийн) • урумийн (Азован уллера) — огузийн лер • хорасанийн-тюркийн (диал.: боджнурди) • хорезмийн (узбекийн огузийн диалекташ)² • гӀирман гӀезалойн меттан къилба бердан диалект
Саянийн (тобаскан) тоба	степные — кёк-мончакийн • тувинийн • цэнгэлийн таёжные — малхбален туван² • сойотийн-цатанийн (диал.: сойотийн, урянхайн, цатанийн) • тофаларийн
Хакасийн (гӀиргӀазойн) тоба	сарыг-югурийн (хара-йогурийн) • фуюйн-гӀиргӀазойн хакасийн-алтайн (хакассийн шеш) — мрассийн шорийн куцдош² • чулымийн меттан юккъера чулымийн диалект² • хакасийн (диал.: качинийн, кызылан, сагайн, шорийн)
Якутийн тоба	а-боху • о-боху, царна юккъехь долганийн², якутийн литературан
Йоза	орхонийн-енисейн рунаш • болгарийн рунаш • яналиф • шира уйгурийн йоза
Билгалдахарш: ¹ меттан я меттийн тобанан классификаци къовсаме ю, мотт я меттийн тоба гипотетически ю (хьажа Тюркийн меттанийн классификаци); ² «мотт» боху термин лелаяр къовсаме ду, «мотт я диалект» проблема; ³ схьахетарехь, кыпчакийн; † дӀабоьвлла, бекъабелла я хийцабелла меттанаш; (†) схьахетарехь дӀабоьвлла меттанаш; ‡ ийна меттанаш

ХӀара яззам табарна бакъхьа ду^?:

ТӀебуза яззам (яззам тӀех боца бу я дошам кепара бу).

ГӀиргӀазойн мотт

Билгалдахарш[нисъе бӀаьра | нисъе]

Навигацин меню

Лахар