Ӏовхойн кӀошт
 | ХӀокху йаззаман тӀе Википедин кхийолу агӀонашкахь хьажоргаш йац. |
| Административан кӀошт | |
| Ӏовхойн кӀошт | |
|---|---|
| оьрс. Ауховский район | |
| 43°07′00″ къ. ш. 46°29′00″ м. д.HGЯO | |
| Пачхьалкх | |
| Йукъайоду | ДегӀастанан Автономин Советийн Социалистийн Республика |
| Адм. центр | ГӀачалкъа |
| Истори а, географи а | |
| Сахьтан аса | MSK-3 (UTC) |
| Бахархой | |
| Бахархой | 28 455 стаг |
| Къаьмнийн хӀоттам | нохчий |
| Динан хӀоттам | бусулбанаш |
|
|
|
| Официалан сайт | |
 |
|
Ӏовхойн кӀошт[1][2] (оьрс. Ауховский район) — ДегӀастанан административан дакъа. Кхоьллина 1943 шеран октябрехь ДегӀастанан АССРн йукъахь, нохчий-Ӏовхойн латтана тӀехь[3]. Административан центр — ГӀачалкъа.
Истори
[бӀаьра нисйан | нисйан]XIX бӀешарахь Имамат йолучу хенахь кхузахь дара имаматан административан дакъа — Ӏовхойн наибалла[4]. Кавказан тӀом чекхбаьллачул тӀаьхьа, Ӏовхой бехачохь цхьана хенан лаьттира административан дакъа — Ӏовхойн гуо[5].
1944 шеран февралехь нохчий-Ӏовхой Нохч-ГӀалгӀайчура нохчашца а, гӀалгӀайшца а махкахбаьхира Йуккъерчу Азе, ткъа цера кӀоштан цӀехийцира ГӀазгӀумкийн керла кӀошт аьлла. КӀоштан цхьа дакъа луларчу Казбековн кӀоштах дӀатоьхна йарташка Алмакхара суьйлий ховшира[6][3]. Суьйлий оцу йарташка шайн лаамца ховшийна[7].
МеттахӀоттор
[бӀаьра нисйан | нисйан]1980-гӀа шерийн чакхенгахь нохчаша айдира Ӏовхойн кӀошт хьалха хиллачу дозанашкахь меттахӀоттор а, суьйлий, гӀазгӀумкий а шайн махкар ара бахар а[8][9]. 1991 Халкъан депутатийн III Гуламо сацамбира кӀошт меттахӀоттайан, Ширча-Эвла а, Пхьарчхошка а меттахӀоттош йолучу Ӏовхойн кӀоштан йукъа йаха йезаш йу[10]. Ткъа гӀазгӀумкашна латта делира Кумторкалан кӀоштехь[11].
Тахана Ширча-Эвлахь а, Пхьарчхошкахь а бахархой, бакъалла аьлча, этносийн принципехь бекъабелла бу: нохчий а, суьйлий а параллелехь бехаш бу – ишколашкахь бераш доьшуш бу шайн шайна бекъна; нохчаша а, суьйлаша а цхьана маьждигехь ламазаш а цадо. Вовшашка тезете а ца больху. Кегийрхой сих-сиха леттарш а хуьйлу[12].
ХӀоллам
[бӀаьра нисйан | нисйан]1989 шарахь цхьана агӀора нохчийн а, вукху агӀора суьйлийн, гӀазгӀумкийн а йукъаметтиг телхира, бахьна дара нохчаша Ӏовхойн кӀошт меттахӀоттор дехча, 1944 шарахь дуьйна суьйлий а, гӀазгӀумкий а бехаш болу[13].
Хаси-Эвлан йукъараллас ГӀачалкъахь 1944 шарахь махкахбехначарна хӀоллам хӀоттиначултӀехьа Бони-Эвлан центрехь суьйлийн а, гӀазгӀумкийн а йоккха митинг гулйира, декъашхоша кхайкхам бира хӀоллам хӀотторо йукъаметтигаш талхош хилар, цул совнах цара Ӏедали дихира нохчий-Ӏовхой Нохч-ГӀалгӀайчоьнан Шелковскан кӀоште махкахбаха аьлла[13].
-
Сталинизмо бехкбоцуш хӀаллак бинчу вайнахана -
Сталинизмо бехкбоцуш хӀаллак бинчу вайнахана -
Сталинизмо бехкбоцуш хӀаллак бинчу вайнахана -
2017 шеран 23 февралехь хила митинг
.JPG)
_(4).jpg)
Нах беха меттигаш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- Алтмирз-Йурт
- Бони-Эвла
- Боони-Йурт
- Барчхой-Отар
- Билт-Эвла
- Зори-Отар
- Кешен-Эвла
- Мини-АтагӀа
- Лакха-Отар
- Ярмаркино
- ГӀачалкъа (ГӀачалкъа-Ӏовх)
- Ширча-Эвла (Ширча-Ӏовх)
- Пхьарчхошка (Пхьарч-Эвла, Акхташ-Ӏовх).
.svg)
-
Ширча-Эвла стиглара хаьжча -
Пхьарчхошка стиглара хаьжча -
ГӀачалкъа -
Зори-Отар -
Барчхой-Отар
.jpg)
.jpg)
Эркаш
[бӀаьра нисйан | нисйан]Билгалдахарш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- ↑ А. Вахаева. Сийлахь-воккха устаз вина де билгалдаккхар (нохчийн). — Соьлжа-ГӀала: Даймохк газет, 2019. — 12 июль (№ 52).
- ↑ И. Хасаханов. Дагалецира вайн халкъ махках даьккхина 75 шо кхачар (нохчийн). — Соьлжа-ГӀала: Даймохк газет, 2019. — 26 февраль.
- ↑ 1 2 Новицкий, 2011, с. 14.
- ↑ Линевич, 1872, с. 3.
- ↑ Лаудаев, 1872, с. 1.
- ↑ Адиев, 2016, с. 23.
- ↑ * Ренат Алтаев. "Чтобы достучаться до религиозных чувств" // «Кавказ.Реалии» : электрон. новостной ресурс / проект «Радио „Свободная Европа“» / «Радио „Свобода“» (RFE / RL, Inc). — 2020.
- ↑ Рамазан Абдулатипов обещал ориентироваться на Рамзана Кадырова. Врио президента Дагестана посетил Чечню и посмотрел на священный волос Пророка Алексей ДРОБОТОВ
- ↑ СМИ: Главы Чечни и Дагестана обсудят вопросы восстановления Ауховского района Дагестана Четверг, 06 Декабрь 2018 Архивйина 2019-01-29 — Wayback Machine
- ↑ РИЗВАН РИЗВАНОВ НА СТЕЗЕ СЛУЖЕНИЯ ДАГЕСТАНУ ОЧЕРК ЖИЗНИ И ПОЛИТИЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ МАГОМЕДСАЛИХА ГУСАЕВА Махачкала 2003 г.
- ↑ ПРОБЛЕМЫ ВОССТАНОВЛЕНИЯ АУХОВСКОГО РАЙОНА НА СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ
- ↑ Адиев, 2016, с. 24.
- ↑ 1 2 Новицкий, 2011, с. 95.
Литература
[бӀаьра нисйан | нисйан]- Линевич И. П. Карта горских народов, подвластных Шамилю (с примечаниями) : ст. // Сборник сведений о кавказских горцах : I. Исследования и материалы : [рус. дореф.] = Сборникъ свѣдѣнiй о Кавказскихъ горцахъ : сб. в 10 вып. — Тф. : Типография Главного Управления Наместника Кавказского, 1872. — Вып. VI. — 1—4, [10 карт] с.
- Лаудаев У. Чеченское племя (с примечаниями) : ст. // Сборник сведений о кавказских горцах : I. Исследования и материалы : [рус. дореф.] = Сборникъ свѣдѣнiй о Кавказскихъ горцахъ : сб. в 10 вып. — Тф. : Типография Главного Управления Наместника Кавказского, 1872. — Вып. VI. — 1—62 с. — (рукопись представлена в сборнике не полностью).
- Адиев А.З. Конфликтный потенциал межэтнических отношений в Республике Дагестан (русский) // Ойкумена. — 2016. — № 3.
- Новицкий И.Я. Управление этнополитикой Северного Кавказа. — Краснодар: Здравствуйте, 2011. — 270 с. — ISBN 978-5-94945-030-7.
- И. Хасаханов. Дагалецира вайн халкъ махках даьккхина 75 шо кхачар. — Соьлжа-ГӀала: Даймохк газет, 2019. — 26 февраль.
- Абдурахманов Д.Б., Ахмадов Я.З. Битва за Чечню. «Война историографий», или информационная война. — Грозный: АО «Издательско- полиграфический комплекс «Грозненский рабочий», 2015. — 432 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-4314-0155-8. (Архивйина 2022 шеран 6 декабрехь).