Ло

ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Ло (маьӀнаш).

Ло — атмосферин йочанийн, лаьтта кегийра шен кристаллех. Йукъадоьду, латта тӀе оьгучу, гуонаха дуьллучу йочанех^[1].

Кристаллаш дар

Ло кхоллало, микроскопин хин тӀадамаш мархашкахь тӀе а озийна ченан дакъалго, гӀорийча. Оцу хенахь хуьлуш долу шен кристаллаш, йуьхьанца сов ца хуьлу диаметрехь 0,1 мм, охьа а оьгуш, даккхий хуьлу тӀуналло хӀавао конденсаци йар бахьнехь. Цу тӀе кхоллало йалх са болу кристаллан кепаш. Хин молекулин структурин зӀаьнаран кристаллин хила тарло сенаш 60° а, 120° а. Хин коьрта кристаллан чӀапаллин йу нийса йалхсаболчун кеп. Иштта йалхсаболчун лакхенашкахь охьаховшу керла кристаллаш, царна тӀе — керланаш, иштта хуьлу тайп-тайпана кепара чимашшах седарчий. — атмосферин йочанийн, лаьтта кегийра шен кристаллех. Йукъадоьду, латта тӀе оьгучу, гуонаха дуьллучу йочанашна^[2].

Лакхара термик хилча кристаллаш масийттаза вертикалан лела атмосферехь, дакъошкахь йуха кристаллизи йеш. Иза бахьнехь ийна кепаш кхуллу. Йерриг йалх зӀаьнар кристаллизаци хуьлу цхьана хеннахь, тера хьелашкахь а, цундела и лай чимаш иштта тера ду.

Чимаш

Лон кӀайн бос кхоллало лайн йукъахь болу хӀаваъ бахьнехь. Хила тарло тулгӀенийн йохаллин серло схьакхета дозанера шенан кристаллан а, хӀаваан а, амма иза дозу химин хӀоттамах оьцу тайп-тайпана беснаш^[3].

Лай чимаш лаьтта 95 % хӀаваах, цуо лахара луьсталла йо цуьнан (100—400 кг/м³), лахара сихалла дожаран (0,9 км/сахьт).

Уггаре даккхий чимаш эгна 1887 шеран 28 январехь ло догӀуш Форт-Кьоу(ингалс.)нохч., Монтана штатехь, АЦШ; цхьаьнна царех барам бара 15×8 дюйм (38×20 см гергга)^[4]^[5]^[6]. Братскехь 1971 шарахь эгна лай чимаш 20×30 см барам болуш^[5]. Дукха хьолехь лай чимийн барам хуьлу 5 мм диаметрехь, масса 0,004 г гергга.

Лай чимаш тайп-тайпана хилар

Дукха кепара лай-чимаш хуьлу, шиъ цхьатерра чим ца хублу олу. Масала, Либбрехт Кеннетс — автор ву уггаре йоккха а, тайп-тайпана а лай чимийн коллекцин — боху: «Массо а лай чимаш тайп-тайпана ду, уьш тобанашка декъар (классификаци) — иза дукхаха дерг шен гӀоле хетачун болх бу». Атта лай чимаш — масала, призмаш, кхоллало лахара тӀуналла хилча — цхьатерра хета тарло, хӀетте а молекулин тӀегӀанехь уьш къаьста. Чолхе седарчех тера лайн чимийн йу уникум, бӀаьрган къаьста геометрин кеп, иштта кепийн вариант, Киотон Университетера Рицумэйкан физикан Нельсон Джонан ойланца из, йоккха йу, терго йеш йолчу чем Анин атомел^[7].

Ло хенан-хӀоттаман хилам санна

Ло дар а, лайн чкъор а ду Ӏаьнан атрибут полюсан а, барамера а шораллашкахь.

Лайн чимаш оьгу латта тӀе гӀатлин-догӀанан мархашкара, хьалха хин тӀадамаш тӀелета цунна чохь долчу конденсацин буьртигашна, кегийра ченан дакъалгашна. Нагахь атмосферин лакхарчу чкъоьрнашкахь температура йалахь −10° тӀера −15°С кхаччац йалахь, тӀаккха йочанаш йогӀу ийна тайпана (догӀа лайца йа тӀеда ло), ткъа нагахь иза −15°С лахара йалахь — тӀаккха йочанаш лаьтта шен кристаллех (лонах)^[8].

Спорт

2012 шарахь дуьйна Дуьненайукъара лыжин спортан федерацис (FIS) дагадаийтина январан тӀаьххьара кӀирандийнахь даздо «Дерригдуьненан лон де».

Билгалдахарш

↑ Бровкин В. В. Атмосферные явления — классификация и описание (бил-боцу.). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 18 январь. Архивйина 2020 шеран 1 июнехь Архивйина 2020-06-01 — Wayback Machine
↑ Бровкин В. В. Атмосферные явления — классификация и описание (бил-боцу.). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 18 январь. Архивйина 2020 шеран 1 июнехь Архивйина 2020-06-01 — Wayback Machine
↑ Выпавший в Омской области оранжевый снег оказался не радиоактивен (бил-боцу.). Лента.Ру (2007 шеран 2 февраль). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 15 март. Архивйина 2017 шеран 16 мартехь
↑ Monthly Weather Review, 1915, 73.
↑ ¹ ² Keith C. Heidorn, PhD. Giant Snow Flakes. — Weather Journal, November 15, 2000.
↑ William J. Broad (2007-03-20). "Giant Snowflakes as Big as Frisbees? Could Be". New York Times. Архивировано 2011 ш. 04 ноябрехь. ТӀекхачаран де: 2016 ш. 31 майхь.
↑ Белая магия > Физика > «Всякая всячина» — Библиотечка разных статей (бил-боцу.). ТӀекхочу дата: 2009 шеран 17 январь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2008 шеран 7 декабрехь Архивйина 2008-12-07 — Wayback Machine
↑ Что мы знаем о снеге? (бил-боцу.) ТӀекхочу дата: 2022 шеран 25 январь. Архивйина 2022 шеран 25 январехь

Литература

Формозов А. Н. Снежный покров как фактор среды, его значение в жизни млекопитающих и птиц СССР. — М., 1990.
Известия Императорского Исторического Общества. Том XXV. 1889. С-Петербург.

Хьажоргаш

Наука о снежинках.
Снежинки, какими вы их ещё ни разу не видели.
Текст миниатюры И. Кеплера «О шестиугольных снежинках» Архивйина 2012-01-10 — Wayback Machine.
Вячеслав Шевченко. Сценография Кеплера Архивйина 2021-04-23 — Wayback Machine.
Справочник по кристаллографии НРЦГИТ СО РАН.
Коллекция снежинок Уилсона Бентли(ингалс.)
О снежинках(ингалс.)
Журнал «Лёд и снег»

[1] Бровкин В. В. Атмосферные явления — классификация и описание (бил-боцу.). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 18 январь. Архивйина 2020 шеран 1 июнехь Архивйина 2020-06-01 — Wayback Machine

[2] Бровкин В. В. Атмосферные явления — классификация и описание (бил-боцу.). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 18 январь. Архивйина 2020 шеран 1 июнехь Архивйина 2020-06-01 — Wayback Machine

[3] Выпавший в Омской области оранжевый снег оказался не радиоактивен (бил-боцу.). Лента.Ру (2007 шеран 2 февраль). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 15 март. Архивйина 2017 шеран 16 мартехь

[4] Monthly Weather Review, 1915, 73.

[hei-5] ¹ ² Keith C. Heidorn, PhD. Giant Snow Flakes. — Weather Journal, November 15, 2000.

[6] William J. Broad (2007-03-20). "Giant Snowflakes as Big as Frisbees? Could Be". New York Times. Архивировано 2011 ш. 04 ноябрехь. ТӀекхачаран де: 2016 ш. 31 майхь.

[7] Белая магия > Физика > «Всякая всячина» — Библиотечка разных статей (бил-боцу.). ТӀекхочу дата: 2009 шеран 17 январь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2008 шеран 7 декабрехь Архивйина 2008-12-07 — Wayback Machine

[8] Что мы знаем о снеге? (бил-боцу.) ТӀекхочу дата: 2022 шеран 25 январь. Архивйина 2022 шеран 25 январехь

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]