Джебраилан уезд

Елизаветполан губерни
Джебраилан уезд
оьрс. Карягинский уезд азерб. Qaryagin qəzası
ХӀост
39°24′00″ къ. ш. 47°01′34″ м. д.
Пачхьалкх	Российн импери Азербайджанан демократин республика СССР (Азербайджанийн ССР)
Адм. центр	Карягино (Физули)
Истори а, географи а
Кхоллар	1873
ДӀайаккхар	1929 шеран 8 апрель
Латта	2 922,6 чаккхарма²
Бахархой
Бахархой	66 360 (1897) стаг

Джебраилан уезд

Джебраилан (Карягинан) уезд — Российн империн, Азербайджанийн Демократин Республикин, ССРС (Азербайджанийн ССР) административан дакъа. Российн имперехь Елизаветполан губернин йукъахь йара. ТӀаьхьарчун къилба-малхбален дакъа дӀалоцура, къилбехьа доза дара ГӀажарчоьнца (Аракс эрк). Стрельбицкийца, Джебраилан уездан майда йара 2922,6 кв. чаккхарма. Административан йукъ — Карягино йуьрт йара (1905 шо кхачале — Джебраил эвла).

Истори

Джебраилан уездан мохк йукъабоьдура Карабахан ханаллин, иза 1813 шеран Гюлистанан трактатца, Россех схьатуьйхира. 1822 шарахь цунах провинци йира. 1840 шарахь провинцех Шушин уезд йира, цунна йукъара 1873 шарахь, схьайаьккхира Джебраилан уезд.

ГӀажарчуьра Шуше боьдучу новкъара Джебраилан уездера Аракс эрк тӀера Асландузан гечо, йевза 1812 шеран 19 октябрехь полковника Котляревскийс жимачу тобанца (1500 гӀашло, 500 дошло, 6 йоккха топ) ГӀажарчоьнан принцан Ӏаббас-Мирзин 30000 корпусан тӀехьбаьккхина къегина толамца.

1905 шарахь уездан административан йукъ дехьайаьккхира Карягино эвла, ткъа уездан шен цӀе хийцира Карягинан аьлла.

Географин хьал

Джебраилан уездан латта къилбаседа-малхбузен йистехь айаделла ду (Зиарат лам — 8186 фт.), цигахь ду хьаннашна лакхахь долу байданаш, къилбехьа лаьмнаш лахло, цхьаццанхьа хьаннаш йолу гунаш долу мохк бу, уггаре къилбехахь, Араксан бердашца а, уездан малхбалехьа а лаьтта чутаӀенан а, аренийн а латтанаш (Карабахан аре). Йерриг Джебраилан уезд лаьтта Араксан майданахь, хи дуьллу аьрру, къилбехьа оьху, кегийра геннаш чуьра: Кендалан, Куру-чай, Черекен, Кезлу-чай, кхин а Акара эрк чуьра. И эркаш бӀаьста дистина хуьлу, аьхка хи чӀогӀа кӀезиг хуьлу. Аракс а, Акара а хих дуьзна хуьлу аьхка а. Ламанан аьхкенан байданаш а, чутаьӀна аренийн латтанаш а шайш-шайн рогӀехь хуьлу кхерста йа ахкхерста бахархой беха меттигаш, йисина меттигаш дӀалаьцна охьахевшина бахархоша, цара латта леладо, бошмаш лелайо, чилла леладо.

Климат

Къилбаседа ламанан асанан климат къаьста алсама йочанаш хиларца; ламанан кӀажошкахь хин тоъал барам бу, чутаӀенаш а, аренаш а аьхка йекъа, йовха климат йолуш, хи ца диллича ца пайден йац.

Бахархой

БЕЭДца 1891 шарахь 52 000 вахархо вара.

1897 шеран берригйукъара бахархой багарбарца уездехь вехара 66 360 стаг, царех:

• гӀезалой (азербайджанаш) — 49 189 ст. (74,12 %),
• эрмалой — 15 746 ст. (23,73 %),
• славянаш (коьртаниг великорусаш (оьрсий), ткъа кхин а малорусаш (украинаш), белорусаш) — 893 ст. (1,35 %),
• кхурдой (Езидашца цхьаьна) — 398 ст. (0,6 %),
• полякаш — 45 ст. (0,07 %),
• немцой — 26 ст. (0,04 %),
• гуьржий — 11 ст. (0,02 %),
• гӀажарий — 10 ст. (0,02 %),
• лаьзгийн къаьмнаш— 5 ст. (0,01 %),
• молдаванаш а, румынаш а — 4 ст. (0,01 %),
• жӀайхойн-Ӏаьндийн къаьмнаш — 3 ст. (<0,01 %),
• литвахой — 2 ст. (<0,01 %),
• Кхечу къаьмнийн векалш — 28 ст. (0,04 %).

1926 шарахь бахархой багарбарца уездехь вехара 75 371 ст. (39 414 стаг а, 35 957 зуда).

Административан йекъайалар

1913 шарахь уезд йукъахь йара 30 йуьртан урхалла:

Карягинан уезд 1908 шарахь

Ӏабдурахьманбеклин — Ӏабдурахьманбеклу э., Агалихан — Агалу э., Агалихан — Малла-Магерамлу э, Агджакендан — Агджакент э, Ӏалиханлин — Ӏалиханлу э., Аракюлан — Аракуль э., Ахьмадлин — Ахьмадлу э., Баназуран — Баназур э., Бегманлин — Йоккха Бегманлу э., Гадрутан — Гадрут э.,

Горадизин — Горадиз э., Дашкесанан — Дашкесан э., Джебраилан — Джебраил меттиг, Каракеллин — Каракеллу э., Караханбеглин — Караханбеглу э., Каргабазаран — Каргабазар э., Карягинан — Карягино э., Ковицтлин — Солтанлу э., Куйджакан — Куйджак э., Каримбеклин — Карим-Беклу э.,

Маралиан — Маралиан э., Мафрузалин — Мафрузалу э., Махьмудлин — 2-гӀа Махмудлу э, Солтанлин — Солтанлу э., Сулейманлин — Сулейманлу э, Тагасыран — Тагасыр э., Ханлыхан — Ханлых э., Ходжикан — 1-ра Ходжик э., Шахсеванан — Шахсеван э., Эдиллин — Эдиллу э,

Нах беха меттигаш

Уездан уггаре йаккхий нах беха меттигаш (бахархой, 1908 шо) Невозможно определить количество столбцов

Йуьртан бахам

ЧутаьӀна меттигашкахь хи дуьллуш леладо Чоьхьара Кавказехь дерриг йалтанаш а, ораматаш а (кӀа, мукх, дуга, кунжут, бамба, кемс, саллар-дитт, гӀаммагӀаш, каштанаш, руманаш, иштта кхин а). Нах беха йерриг 178 меттиг йу. 1891 шарахь даьхний, говраш, варраш, эмкалш Джебраилан уездехь йара 37000, ткъа уьстагӀий а, гезарий а — 108000 корта.

Махлелор

Уездехула 1891 шарахь ГӀажарчу арадаьхна 66840 соьманна сурсаташ, ткъа чудеина 204237 соьманна. Елизаветполан 220¼ чаккхарма.

Фабрикаш а, заводаш а

1890 шарахь йара 130 фабрика а, завод а, 304 – белхало вара, арахецна сурсатийн мах — 26820 сом.

Билгалдахарш

Комментареш

Хьосташ

Хьажоргаш

• Карягино // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Массальский В. И. Джебраиль // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 г./ под ред. (и с предисл. Н. А. Тройницкого). — Санкт-Петербург: издание Центрального статистического комитета Министерства внутренних дел , 1899—1905. Елисаветпольская губерния. — 1904. — 4, XII, 184 с. Скан.
• Кавказский календарь на 1910 год.: 65-й год, ч. 1 / под ред. В. В. Стратонова. - [1909]. - VIII, 928 с. : ил.
  • Кавказский календарь на 1910 год : 65-й год. Ч. 2. - [1909]. - 363 с., 878 стб. разд. паг., 2 л. карт