Макан-ГӀала
| Эвла | |
| Макан-ГӀала | |
|---|---|
| оьрс. Мекенская | |
 | |
| 43°40′01″ къ. ш. 45°22′41″ м. д.HGЯO | |
| Пачхьалкх | Росси |
| Регион | Нохчийчоь |
| КӀошт | Неврен |
| Йуьртан меттиг | Макан-ГӀалин |
| Истори а, географи а | |
| Дуьххьара хьахор | 1771 |
| Сахьтан аса | UTC+3 |
| Бахархой | |
| Бахархой | 4127[1] стаг (2019) |
| Къаьмнийн хӀоттам | Нохчий, оьрсий, туркой |
| Динан хӀоттам | бусалба, керста |
| Идентификаторан терахьаш | |
| Поштан индекс | 366121 |
| Автомобилан код | 95, 20 |
| ОКАТО | 96222813001 |
| Картин тӀехь | |
 
.svg)
|
|
Макан-ГIала[2] (оьрс. Меке́нская) — Нохчийчоьнан Невран кӀоштан эвла. Макан-ГӀалин йуьртан меттиган административан центр[3].
Географи[нисйе бӀаьра | нисйе]
Лаьтта Теркан аьрру бердаца, кӀоштан йукъ йолчу Новр-ГӀалан 4 километр къилбаседа-малхбалехь.
Гергара нах беха меттигаш: малхбузехь тӀелетта — Чернокозово эвла, къилба-малхбалехь — Савельевски эвла а, Макане эвла а, къилба-малхбузехь — Новр-ГӀала а, Лаха Невре[4] а.
Топонимаш[нисйе бӀаьра | нисйе]
Макан-ГӀалин гуонахьара дӀаязйина микротопонимаш.
- Аьхкина барз – йуккъерачу бӀешерашкара кешнийн барз, лаьтта Макан-ГӀалин къилбаседехьа. Баккхийчу наха дийцарехь, барз аьхкина хазна лохучара.
- Батарейн барз – йуккъерачу бӀешерашкара кешнийн барз, лаьтта Макан-ГӀалин къилбаседехьа. ЦӀе тиллина цигахь хьалха йаккхий тоьпаш лаьттина хилла дера.
- Бахматковн кӀотар – Макан-ГӀалин къилбаседехьара меттиг, хьалха иштта цӀе йолу кӀотар лаьттина, Ӏаьнан-аьхкенан заманашкахь латтош хилла бажа а, жа а, бехаш хилла бежаӀуй-ялхой а, къенбелла гӀалагӀазакхий а, ногӀий а. Дийцарехь, цӀе тиллина ногӀийн ялхочун Бахматкин цӀарах.
- Калерковн барз – йуккъерачу бӀешерашкара кешнийн барз, лаьтта Макан-ГӀалин къилбаседехьа. Калерков – оьрсийн фамилии.
- Майорски кӀотар – Макан-ГӀалин къилбаседехьара меттиг, цигахь гуттаренна а къахьоьгуш бара жаӀуй, ялхой – гӀазакхий, ногӀий, леладора даккхий жаш, реманаш, бажа.
- Майорски Ӏам – лаьтта Макан-ГӀалин къилбаседехьа, хьалха Майорски кӀотар лаьттинчохь. Майорский – оьрсийн фамили.
- Мирни кӀотар – Макан-ГӀалин къилбаседехьа лаьтта, беха кхузахь жаӀуй, шайн даьхний а лелош. Макан-ГӀалин йуьртан меттиган йукъайогӀу.
- Молюшкинан хьун – Макан-ГӀалин къилба-малхбузера хьун. Молюшкин – оьрсийн фамили.
- Нырковн хьун - Макан-ГӀалин къилба-малхбузан агӀора хьаннех олуш хилла хьалха. Нырков - оьрсийн фамили.
- Отгонни кӀотар – лаьтта Макан-ГӀалин къилбаседехьа, хьалха цигахь латтош хилла бажа а, жаш а аьхкенан-Ӏаьнан Ӏаллахь. Уьш хилла ондачу даьхнийлелархойн.
- Ситниковн барз – йуккъерачу бӀешерашкара кешнийн барз, лаьтта Макан-ГӀалин къилбаседехьа, хьалха Ситниковн кӀотар лаьттинчохь. Ситников – оьрсийн фамили.
- Стански кӀотар – Макан-ГӀалин къилбаседехьара меттиг, хьалха иштта цӀе йолу кӀотар лаьттина, Ӏаьнан-аьхкенан заманашкахь латтош хилла бажа а, жа а, бехаш хилла бежаӀуй-ялхой. Кхузахь хилла новкъахоша говраш а хуьйцуш садоӀу поштан станци. Мазалкера ГӀизлара боьду новкъа поштан говраш гӀарулаш ларйора.
- Стански Ӏам – лаьттан бухарчу хиш бузош болу, Макан-ГӀалин къилбаседехьара Ӏам. Хьалха кхузахь лаьттина даьхнийн Ӏалла.
- Хи маларан барз – йуккъерачу бӀешерашкара кешнийн барз, лаьтта Макан-ГӀалин къилбаседехьа.
- Ярышевн кӀотар - Макан-ГӀалин къилбаседехьара меттиг, хьалха иштта цӀе йолу кӀотар лаьттина. КӀотарахь ялхой-жаӀуй баьхна хьалдолчу латташлелорхойн а, элийн а, хьал долчу гӀазакхийн а жашца. Ярышев – оьрсийн фамили, тарло, туркойн дашах йаьлла хила, «ярыш» - говраш хахкар ду.
- Ярышевн Ӏам – Ярышевн кӀотаран гергара Ӏам.
Истори[нисйе бӀаьра | нисйе]
1926 шарахь Макан-ГӀала Къилбаседа-Кавказан мехкан Теркан гуонан Невран кӀоштан йукъахь йара. Оцу шарахь нах багарбеш бинчу балхо гайтира цигахь 2466 стаг вехаш вуй, царех оьрсий — 2440[5] стаг.
2011 шо долалуш эвлахь дӀадиллина, и эвла йиллинчу дийнахь дуьйна, дуьххьарлера маьждиг, иза оцу хенахь хилира уггаре доккха маьждиг невран кӀоштахь[6].
Бахархой[нисйе бӀаьра | нисйе]
| Бахархойн дукхалла | |||
|---|---|---|---|
| 1926[7] | 1990[8] | 2002 | 2010[9] |
| 2466 | ↗2722 | ↗2989 | ↗3860 |
- Къоман хӀоттам
Эвлан къоман хӀоттам 2010 шеран Йерригроссийн нах багарбаран жамӀашца[10]:
| Къам | Барам, ст. |
Дакъа берриг бахархойх, % |
|---|---|---|
| нохчий | 3 252 | 84,25 % |
| туркой | 335 | 8,68 % |
| оьрсий | 230 | 5,96 % |
| кхин берш | 26 | 0,67 % |
| ца гайтина | 17 | 0,44 % |
| берриш | 3 860 | 100,00 % |
Макан-ГӀалахь беха нохчий (Шарой, Шикъарой, ЧӀебарлой, ХӀимой, Хьакмадой, ДӀай, ЦӀесий, Зумсой), туркой, оьрсий.
Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]
- ↑ Письмо Территориального Органа Федеральной службы Государственной статистики по Чеченской Республике от 09.07.2019г., №АМ2009/52-МС
- ↑ А. Г. Мациев, А. Т. Карасаев. Русско-чеченский словарь. — М., Русский язык, 1978. — 728 с. — С. 728
- ↑ Закон Чеченской республики № 47-РЗ от 14.07.08 (doc). — Об образовании муниципального образования Наурский район и муниципальных образований, входящих в его состав, установлении их границ и наделении их соответствующим статусом муниципального района и сельского поселения. ТӀекхочу дата: 2012 шеран 11 февраль. Архивйина 2012 шеран 13 апрелехь Архивйина 2014-10-06 — Wayback Machine
- ↑ Карта Чечни (rar) (не ранее 1995). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 2 январь. Архивйина 2012 шеран 18 февралехь Объём 8 МБ.
- ↑ Поселенные итоги переписи 1926 года по Северо-Кавказскому краю. Ростов-на-Дону. 1929. С. 321 Архивйина 2016-05-17 — Wayback Machine
- ↑ В станице Мекенская открыта новая мечеть на тысячу мест // Islamvevrasii.ru, 11 йанваря 2011
- ↑ Список населённых мест Терского округа по данным на 1 января 1927 года. ТӀекхочу дата: 2017 шеран 12 июнь.
- ↑ Архивный вестник, №1. Нальчик:Архивное управление Правительства Чеченской Республики, 2013.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Чеченской Республики. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 9 май. Архивйина 2014 шеран 9 майхь
- ↑ Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населенным пунктам, сельским населенным пунктам с численностью населения 3000 человек и более". Архивйина 2015-09-29 — Wayback Machine
Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]
- Мекенская // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Невран кӀоштан нах беха меттигаш | |||
|---|---|---|---|
 | КӀоштан центр − Новр-ГӀала Ярташ: Алпатово | Дальни | Ишоре | Гал-ГӀала | Капустино | Клинковн-кӀотар | Козлов-кӀотар | Корнеевн-кӀотар | Кречетово | Левобережни | Майорски | Макан-ГӀала | Мирни | Салт-ГӀала | Керла Солкушино | Новотерски | Обильни | Постни | Рубежни | Савельевски | Свободни | Селиванкин-кӀотар | Семиколодцев | Суворовски | Ульяновски | Фрунзенски | Чернокозово | Юбилейни ДӀатесна нах беха меттигаш: Батыркин | Бежанов | Бели Хата | Котланкин | Нырков | Ситников |  | |