Макане

43°36′31″ къ. ш. 45°24′21″ м. д.HGЯO
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Йурт
Макане
43°36′31″ къ. ш. 45°24′21″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх  Росси
Республика Нохчийчоь
Муниципалан кӀошт Теркан 
Корта Гинаев Абу
Истори а, географи а
Хьалхара цӀерш Кругловка[1]
Центран локхалла 75[2] м
Климатан тайпа Барамера континенталан
Сахьтан аса UTC+3
Къаьмнийн хӀоттам нохчий
Динан хӀоттам бусалба-суннийш
Идентификаторан терахьаш
Телефонан код +7 87132[2]
Поштан индекс 366 811
Автомобилан код 95
Код ОКАТО 96216819001
Код ОКТМО 96616419101
Картин тӀехь
Макане картан тӀехь
Макане
Макане картан тӀехь
Макане
Макане картан тӀехь
Макане

Макане[3] — Нохчийчуьра Теркан кӀоштара йуьрт йу.

Маканен йуьртан меттиган административан центр йу[4].

Географи[нисйе бӀаьра | нисйе]

Лаьтта Теркан аьтту бердаца, кӀоштан йукъ йолчу ЧӀулга-Юртан 28 километр къилба-малхбалехьа, Лаха Неврена а, Макан-КӀотарна а йукъахь.

Лулара ярташ: къилбаседа-малхбузехьа — Макан-ГӀала, Лаха Невре, Чернокозово, Новр-ГӀала, къилбаседа-малхбалехь — Савельевски гӀала, къилба-малхбалехь — Макан-КӀотар а, Гал-ГӀала а, къилба-малхбузехьа — Минеральни, малхбузехьа — Лакха Невре, малхбалехьа — Новотерски[5].

Микротопоними[нисйе бӀаьра | нисйе]

Маканен гуонаха дукха микротопонимаш йу:

  • Аьхкина барз – Маканен малхбалехьара, йуккъерчу бӀешерийн кошан барз.
  • Шонгин боьра – Маканен малхбалехьара меттиг. Шонга – наггахь бен хаалуш йоцу нохчийн шира цӀе.
  • Элашханан тогIи – Маканен малхбалехьара меттиг.
  • СенмаIашка – Галнен а, Маканен а йукъарчу хьуьнхара меттиг.
  • Чурт дегIе – Маканен малхбалехьара СенмаIашкан кӀоштара меттиг.
  • Сийлахь-Боккхачу Даймехкан тӀамехь 1941-1945 шерашкахь кхелхинчарна хӀоттийна хӀоллам. Лаьтта Маканен йуккерачу ишколан хьалха.
  • Муьжгийн мохк – дайначу бӀешарахь Россера схьакхелхинчарна дӀаделла лаьттан доккха дакъа.
  • Элийн мохк – Маканен къилба-малхбузера латтанаш.
  • Iажаркхан тогIи – Маканен малхбузера тогӀи.
  • ЦIийдарийн тогIи – Маканен малхбузера хаза тогӀи. ЦIийдарех маканхоша кечдора басарш.[6]
  • Шидин мохк – Шида паччахьан эскарера эпсар хилла, шен мехкан тӀедаьлла даьхний Шидас дӀа а дуьгий, ялта хӀаллакдарна гӀуда ца текхча дӀа ца лора даьхнийн дайшна.
  • Хьакхин орамашка – Маканен къилбаседа-малхбузехь. «Хьакхин орам» - акха хьакхарчаша буу орамаш бу.
  • Шидийн берийн хьун – эпсаран Шидин тӀаьхьенийн хьун.
  • Наж хьун – Теркан аьтту бердаца йолу хьун.
  • Зеламханан тогIи – Маканен къилбаседа-малхбузехь йолу тогӀе.
  • Бухбоцу Iам – Маканен малхбалера Ӏам.
  • Iаьржа Iам ]] – Маканен малхбалера Ӏам. ЦӀе йелла Ӏам чуьра хин бесах.
  • Макан кIотар – Маканен малхбалера кӀотар, Галнен а, Маканен а йукъахь лаьтта. Кхуза хуьйшура Маканера а, Галнера а бахархой.[7]

Этимологи[нисйе бӀаьра | нисйе]

ЦӀе уьйр йолуш хила тарло гӀалагӀазкхийн Теркан аьрру бердаца йолчу Макан-ГӀалица. Нохчийн йуьртан а, гӀазакхийн гӀалийн (Макане, Макан-ГӀала) а этимологи кхетош йац хӀинци а. XVII бӀешарахь дуйна архиван документашкахь хаало – Мекене меттиг. Хила тарло, этноним ялар "Мака" + "ане" шина орамех, аьлчи а «Мака» боьршачу стеган цӀе йу, ткъа «ане» - нийса меттиг. Уллорчу Лаха Неврехь беха МакаевгӀар, церан дайшкара яьлла а хила тарло йуьртан цӀе.

Бахархой[нисйе бӀаьра | нисйе]

Бахархойн дукхалла
1990[8]20022010[9]2012[10]2013[11]2014[12]2015[13]
1617↗2086↗2434↗2519↗2622↗2692↗2773
2016[14]2017[15]2018[16]2019[17]2020[18]
↗2810↗2855↗2870↗2890↗2904

Истори[нисйе бӀаьра | нисйе]

1944 шарахь нохчий а, гӀалгӀай а, ара а баьхна Нохч-ГӀалгӀайн АССР дӀаяьккхинчул тӀехьа Маканен цӀе хийцина Кругловка[1] аьлла. Кхазакхстанера цӀадирзинчул тӀаьхьа шира цӀе йухаерзийна.

Дешар[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Маканен муниципалан йуккъера йукъарадешаран ишкол[19].

Тайпанаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Юьртахь деха тайпанаш:

  1. Билтой
  2. Буной
  3. Зандакъой
  4. Курчалой[20].
  5. Таркхой[20].
  6. Харачой
  7. ЦӀадахьрой
  8. Чартой
  9. Чунгарой,
  10. ЧӀинхой,
  11. Ширдий,
  12. Шотой,
  13. Элистанжхой,
  14. Энганой,
  15. Ӏаларой,

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. ↑ 1 2 Указ Президиума Верховного Совета РСФСР о переименовании некоторых сельских советов и населённых пунктов Грозненской области (см. документ №100)
  2. ↑ 1 2 Село Мекен-Юрт / Чечня / Справка / СКФО (Северо-Кавказский федеральный округ)
  3. ↑ Сулейманов А. Топонимия Чечни. Грозный: ГУП «Книжное издательство», 2006
  4. ↑ Мекен-Юртовская сельский округ (сельсовет)* (Надтеречный район) Архивйина 2012-02-10 — Wayback Machine
  5. ↑ Карта Чечни Объем 8 МБ.
  6. ↑ Сулейманов А. С. Топонимия Чечни. — Нальчик: Издательский центр "Эль-Фа", 1997, стр.562
  7. ↑ Сулейманов А. С. Топонимия Чечни. — Нальчик: Издательский центр "Эль-Фа", 1997, стр.563
  8. ↑ Архивный вестник, №1. Нальчик:Архивное управление Правительства Чеченской Республики, 2013.
  9. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Чеченской Республики. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 9 май. Архивйина 2014 шеран 9 майхь
  10. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 31 май. Архивйина 2014 шеран 31 майхь
  11. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). ТӀекхочу дата: 2013 шеран 16 ноябрь. Архивйина 2013 шеран 16 ноябрехь
  12. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 2 август. Архивйина 2014 шеран 2 августехь
  13. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. ТӀекхочу дата: 2015 шеран 6 август. Архивйина 2015 шеран 6 августехь
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  15. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017 шеран 31 июль). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 31 июль. Архивйина 2017 шеран 31 июлехь
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 25 июль. Архивйина 2018 шеран 26 июлехь
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 31 июль.
  18. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 24 апрель. Архивйина 2020 шеран 24 апрелехь
  19. ↑ МОУЧ 'СОШ с.п. Мекен-Юрт' 89287402710, 2007004382
  20. ↑ 1 2 * Сулейманов А. Топонимия Чечни. Грозный: ГУП «Книжное издательство», 2006 год.

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]


Нохчийн Республика ХӀара  Нохчийчоьнан географех лаьцна чекхбаккханза йаззам бу. Хьоьга, йоза тодина, нисдина, гӀо далур ду проектана.
Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Макане&oldid=9022206»