Шеран заманаш
Шера́н за́манаш — шеран гуонехь билгалдоккху дакъа.
Шеран заманаш къастайо:
- Рузман шеран заманаш — дукхаха болчу мехкашкахь шо доькъу йеа замане, хӀора а кхоккха рузман бутт хӀораннехь а. Амма хӀиндин рузма, масала, шо доькъу 6 замане, шишша бутт хӀораннехь а[1], ткъа саамийн рузмано — бархӀ замане[2][3].
- Астрономин шеран заманаш лору малх цӀа кхачаран меттигашца (Ӏа, аьхке) а, де-буьйса нисдаларца (гуьйре, бӀаьсте) а[4][5].
- Фенологис Ӏаламан хиламийн хьесапашца ("зама" кхетам лелош) билгалйоккху хӀора шеран климатан зама йолаяларан хенаш а, йохалла а. ХӀора зама къастало шен амале хенан-хӀоттаман а, температуран а хьолашца.
Шеран заманаш хийцаялар доьзна шарахь планета мелхан гуонаха хьийзаран муьрца а, орбитан экъанал Дуьненан сема таӀарца а, кӀеззига орбитан эллипс хиларца а.
Шеран заманаш рузманехь
[бӀаьра нисйан | нисйан]Юккъерачу шораллашкахь дукха хьолахь леладо формалан рузманца шо декъар цхьабосса муьрашка. Масала, къилбаседа эхиган алсамчу мехкашкахь тӀеэцна шеран зама йолаяларан а, чекхъяларан а терхьаш:
- Гуьйре — 23 сентябрь - 21 декабрь;
- Ӏа — 22 декабрь - 20 март.
- БӀаьсте — 21 март - 21 июнь;
- Аьхке — 22 июнь - 22 сентябрь;
Россехь тӀеэцна лахара терхьаш:
- гуьйре — 1 сентябрь - 30 ноябрь;
- Ӏа — 1 декабрь - 28 февраль (29 февраль високосан шерашкахь);
- бӀаьсте — 1 март - 31 май;
- аьхке — 1 июнь - 31 август;
-
Гуьйре
-
Ӏа
-
БӀаьсте
-
Аьхке
Шеран заманаш хийцаяларан астрономин
[бӀаьра нисйан | нисйан]UTC-ца малх цӀа кхачаран, де-буьйса нисдаларан терахь а, хан а | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
шо | БӀаьстенан де-буьйса нисдалар Март[6] |
Аьхкенан малх цӀа кхачар Июнь[7] |
Гуьйренан де-буьйса нисдалар Сентябрь[8] |
Ӏаьнан малх цӀа кхачар Декабрь[9] | ||||
де | хан | де | хан | де | хан | де | хан | |
2010 | 20 | 17:32:13 | 21 | 11:28:25 | 23 | 03:09:02 | 21 | 23:38:28 |
2011 | 20 | 23:21:44 | 21 | 17:16:30 | 23 | 09:04:38 | 22 | 05:30:03 |
2012 | 20 | 05:14:25 | 20 | 23:09:49 | 22 | 14:49:59 | 21 | 11:12:37 |
2013 | 20 | 11:02:55 | 21 | 05:04:57 | 22 | 20:44:08 | 21 | 17:11:00 |
2014 | 20 | 16:57:05 | 21 | 10:51:14 | 23 | 02:29:05 | 21 | 23:03:01 |
2015 | 20 | 22:45:09 | 21 | 16:38:55 | 23 | 08:20:33 | 22 | 04:48:57 |
2016 | 20 | 04:30:11 | 20 | 22:34:11 | 22 | 14:21:07 | 21 | 10:44:10 |
2017 | 20 | 10:28:38 | 21 | 04:24:09 | 22 | 20:02:48 | 21 | 16:28:57 |
2018 | 20 | 16:15:27 | 21 | 10:07:18 | 23 | 01:54:05 | 21 | 22:23:44 |
2019 | 20 | 21:58:25 | 21 | 15:54:14 | 23 | 07:50:10 | 22 | 04:19:25 |
2020 | 20 | 03:50:36 | 20 | 21:44:40 | 22 | 13:31:38 | 21 | 10:02:19 |
2021 | 20 | 09:37:27 | 21 | 03:32:08 | 22 | 19:21:03 | 21 | 15:59:16 |
2022 | 20 | 15:33:23 | 21 | 09:13:49 | 23 | 01:03:40 | 21 | 21:48:10 |
2023 | 20 | 21:24:24 | 21 | 14:57:47 | 23 | 06:49:56 | 22 | 03:27:19 |
2024 | 20 | 03:06:21 | 20 | 20:50:56 | 22 | 12:43:36 | 21 | 09:20:30 |
2025 | 20 | 09:01:25 | 21 | 02:42:11 | 22 | 18:19:16 | 21 | 15:03:01 |
2026 | 20 | 14:45:53 | 21 | 08:24:26 | 23 | 00:05:08 | 21 | 20:50:09 |
2027 | 20 | 20:24:36 | 21 | 14:10:45 | 23 | 06:01:38 | 22 | 02:42:04 |
2028 | 20 | 02:17:02 | 20 | 20:01:54 | 22 | 11:45:12 | 21 | 08:19:33 |
2029 | 20 | 08:01:52 | 21 | 01:48:11 | 22 | 17:38:23 | 21 | 14:13:59 |
2030 | 20 | 13:51:58 | 21 | 07:31:11 | 22 | 23:26:46 | 21 | 20:09:30 |
2031 | 20 | 19:40:51 | 21 | 13:17:00 | 23 | 05:15:10 | 22 | 01:55:25 |
2032 | 20 | 01:21:45 | 20 | 19:08:38 | 22 | 11:10:44 | 21 | 07:55:48 |
2033 | 20 | 07:22:35 | 21 | 01:00:59 | 22 | 16:51:31 | 21 | 13:45:51 |
2034 | 20 | 13:17:20 | 21 | 06:44:02 | 22 | 22:39:25 | 21 | 19:33:50 |
2035 | 20 | 19:02:34 | 21 | 12:32:58 | 23 | 04:38:46 | 22 | 01:30:42 |
2036 | 20 | 01:02:40 | 20 | 18:32:03 | 22 | 10:23:09 | 21 | 07:12:42 |
2037 | 20 | 06:50:05 | 21 | 00:22:16 | 22 | 16:12:54 | 21 | 13:07:33 |
2038 | 20 | 12:40:27 | 21 | 06:09:12 | 22 | 22:02:05 | 21 | 19:02:08 |
2039 | 20 | 18:31:50 | 21 | 11:57:14 | 23 | 03:49:25 | 22 | 00:40:23 |
2040 | 20 | 00:11:29 | 20 | 17:46:11 | 22 | 09:44:43 | 21 | 06:32:38 |
2041 | 20 | 06:06:36 | 20 | 23:35:39 | 22 | 15:26:21 | 21 | 12:18:07 |
2042 | 20 | 11:53:06 | 21 | 05:15:38 | 22 | 21:11:20 | 21 | 18:03:51 |
2043 | 20 | 17:27:34 | 21 | 10:58:09 | 23 | 03:06:43 | 22 | 00:01:01 |
2044 | 19 | 23:20:20 | 20 | 16:50:55 | 22 | 08:47:39 | 21 | 05:43:22 |
2045 | 20 | 05:07:24 | 20 | 22:33:41 | 22 | 14:32:42 | 21 | 11:34:54 |
2046 | 20 | 10:57:38 | 21 | 04:14:26 | 22 | 20:21:31 | 21 | 17:28:16 |
2047 | 20 | 16:52:26 | 21 | 10:03:16 | 23 | 02:07:52 | 21 | 23:07:01 |
2048 | 19 | 22:33:37 | 20 | 15:53:43 | 22 | 08:00:26 | 21 | 05:02:03 |
2049 | 20 | 04:28:24 | 20 | 21:47:06 | 22 | 13:42:24 | 21 | 10:51:57 |
2050 | 20 | 10:19:22 | 21 | 03:32:48 | 22 | 19:28:18 | 21 | 16:38:29 |
Шеран заманаш хийцаяларан бахьнаш эклиптикан экъанера дуьненан сема таӀар а, Дуьне Мелхан гуонаха хьийзар а. Сема таьӀна яцахьара дийнан а буьйсанан а йохалла Дуьненан муьлххачу меттигехь а цхьатерра хир яра, дийнахь малх хьалабер бара цхьаьна локхалле дерриг шарахь а.
Вайн заманахь планетан семано бо орбитан экъанца 66,56° са[10].
Билгалдахарш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- ↑ Индийский календарь
- ↑ Восемь времён года Архивйина 2014-01-03 — Wayback Machine
- ↑ Город восьми времён года Архивйина 2014-04-07 — Wayback Machine
- ↑ Маран Стивен. Астрономия для "чайников". Смена времен года "Когда Солнце переходит из северного полушария небесной сферы в южное, т. е. пересекает небесный экватор "сверху вниз", это начало осени, день осеннего равноденствия. Обычно он приходится примерно на 23 сентября. В Южном полушарии Земли наступает астрономическая весна, а в Северном — астрономическая осень."
- ↑ ЭСБЕ/Времена года
- ↑ Équinoxe de printemps entre 1583 et 2999 (фр.). ТӀекхочу дата: 2022 шеран 26 сентябрь.
- ↑ Solstice d’été de 1583 à 2999 (фр.). ТӀекхочу дата: 2022 шеран 26 сентябрь.
- ↑ Équinoxe d’automne de 1583 à 2999 (фр.). ТӀекхочу дата: 2022 шеран 26 сентябрь.
- ↑ Solstice d’hiver (фр.). ТӀекхочу дата: 2022 шеран 26 сентябрь.
- ↑ Соответственно, плоскость экватора образует угол 23,44° с плоскостью эклиптики.