Марс
Марс ![]() | ||||
---|---|---|---|---|
![]() «Хаббл» телескопас 2001 шаран 26 июнехь даьккхина Марсан сур. | ||||
Орбитан характеристикаш | ||||
Перигелий | 2,06655×108 км[1] | |||
Афелий |
2,49232×108 км[1][2] 1,666 а. е.[2] |
|||
Эксцентриситет орбиташ (e) | 0,0933941[1][2] | |||
Сидеран мур тӀедерзор |
(продолжительность года) 686,98 земных суток 1,8808476 земных лет[1][2] |
|||
Синодан мур тӀедерзор | 779,94 земных суток[1] | |||
Орбитан чехкалла (v) |
24,13 км/с (средн.)[1] 24,077 км/с[2] |
|||
Орбитан охьане (i) |
1,85061° (относительно плоскости эклиптики)[1] |
|||
Гоьдолу шадан дохалла (Ω) | 49,57854° | |||
Перицентран аргумент (ω) | 286,46230° | |||
Спутникаш | 2 (Фобос, Деймос) | |||
Физикин характеристикаш-ref | ||||
Экваторан радиус |
3396,2 км[3][4] 0,532 земного |
|||
Полюсан радиус | 3376,2 км[3][4] 0,531 земного | |||
Юккъера радиус |
3389,5 км[1][2] 0,5320 земного |
|||
ТӀехулан майда (S) | 144 371 391 км² (0,283 земной)[2] | |||
Чухоам (V) |
1,6318 ×1011 км³[1][2] 0,151 земных |
|||
Йозалла (m) |
0,64185×1024 кг[1][2] 0,107 земных |
|||
Юккъера дуькъалла (ρ) |
3933 кг/м³[1][2] 0,714 земной |
|||
паргӀата охьакхетаран сихдалар на экваторе (g) |
3,711 м/с² 0,378 g[2] |
|||
ШолгӀа космосан чехкалла (v2) |
5,03 км/с 0,45 земной[1][2] |
|||
Экватаран хьийзаран чехкалла | 868,22 км/ч | |||
Хьийзаран мур (T) |
24 часа 37 минут 22,663 секунды[2] (24,6229 ч) — сидерический период вращения, 24 часа 39 минут 35,244 секунды (24,6597 ч) — длительность средних солнечных суток.[5] |
|||
Семан охьатаӀар | 25,1919°[5] | |||
нийса тӀеялар къилбседа полюса (α) | 317,681°[1] | |||
Легар къилбседа полюса (δ) | 52,887°[1] | |||
Альбедо |
0,250 (Бонд)[1] 0,150 (геом.альбедо) 0,170[1] |
|||
|
||||
|
||||
Атмосфера | ||||
Атмосферан таӀам | 0,4-0,87 кПа (4×10-3-8,7×10-3 атм) | |||
ХӀоттам: 95,32 % КӀорамуьсталлин газ[1] 2,7 % азот |
Марс — Маьлхан системехь Маьлхан тӀера 4-гӀа планета, йозаллина 7-гӀа планета; Марсан йозалла ю Дуьнена йозаллина 10,7 %. ЦӀе тиллина Шира Риман тӀеман делан цӀарах. Цкъацца Марсах олу «цӀен планета» цуьна тӀехулен цӀе бос бахьнехь. Иштта бос цуьнан бу Марсан тӀехь эчиган оксид хиларна.
Астр. символ: .
Хилларш[нисйе бӀаьра | нисйе]
- Марсан нулин меридиан лоруш ю Эйри-0 кратеран чекхйолуш ерг.
Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Williams, David R. Mars Fact Sheet. National Space Science Data Center. NASA (September 1, 2004). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2011 шеран 16 июлехь. Теллина 2011 шеран 22 мартехь.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Mars: Facts & Figures. NASA. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2011 шеран 4 августехь. Теллина 2007 шеран 6 мартехь.
- ↑ 1 2 Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; et al. (2007). «Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006». Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 90: 155-180. DOI:10.1007/s10569-007-9072-y. Теллина 2007-08-28.
- ↑ 1 2 Согласно наиболее приближённой к реальной поверхности планеты модели эллипсоида
- ↑ 1 2 M. Allison, M. McEwen. A post-Pathfinder evaluation of areocentric solar coordinates with improved timing recipes for Mars seasonal/diurnal climate studies // Planet. Space Sci., 48, 215—235, 2000. DOI:10.1016/S0032-0633(99)00092-6
Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]
- Бурба Г. А. Номенклатура деталей рельефа Марса. — М.: Наука, 1981. — 85 с. — 1000 экз.
- Владимир Сурдин. Марс: Великое противостояние. — М.: Физматлит, 2004. — 240 с. — ISBN 5-9221-0454-3.
- И. А. Комаров, В. С. Исаев. Криология Марса и других планет солнечной системы. — М.: Научный мир, 2010. — 296 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91522-138-2.
- Маров М. Я. Планеты Солнечной системы. — 2-е изд. — М.: Наука, 1986. — 320 с.
- Гребеников Е. А., Рябов Ю. А. Поиски и открытия планет. — М.: Наука, 1975. — 216 с. — (Главная редакция физико-математической литературы). — 65 000 экз.
- Солнечная система / Ред.-сост. В. Г. Сурдин. — М.: Физматлит, 2008. — 400 с. — ISBN 978-5-9221-0989-5.
- Бронштэн В. А. Планета Марс. — М.: Наука, 1977.
- Gunter Faure, Teresa M. Mensing. Introduction to planetary science: the geological perspective. — Springer, 2007. — 526 p. — ISBN 978-1-4020-5233-0.
Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]
![]() |
Mars Викилармехь |
- Карты Марса с названиями деталей рельефа на русском языке
- Ж. Ф. Родионова, Ю. А. Илюхина. Новая карта рельефа Марса «Земля и Вселенная» № 2/2005 — гипсометрическая карта полушарий Марса, таблицы латинских и русских терминов и названий форм рельефа Марса.
- Карта Марса масштаба 1:20 000 000 с названиями на русском языке, составлена МИИГАиК в 1982 году
- Атлас планет земной группы и их спутников. — М.: Издательство МИИГАиК, 1992. — 208 с.
- Карты, фотографии и различная информация о Марсе
- Карта Google Mars (с указанием гор, кратеров, областей, мест посадки КА); см. также карты http://ltpwww.gsfc.nasa.gov/tharsis/Mars_topography_from_MOLA/ Архивйина 2007-08-09 — Wayback Machine, http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=31&num=358 Архивйина 2006-05-24 — Wayback Machine, http://ralphaeschliman.com/mars/mlassm2.pdf Архивйина 2006-05-04 — Wayback Machine и геологическую карту Марса
- Некоторые впечатляющие открытия на Марсе с 2004 по 2008 год: 7 стр. фотографий со станции Mars Express, с комментариями
- Виртуальный тур по Марсу Архивйина 2013-10-19 — Wayback Machine — 3D-тур по Марсу. Фото предоставлено NASA марсоходами PathFinder и Opportunity в 1997 и 2001 годах
- Mars Exploration Rover Mission Домашняя страница миссии марсианских исследовательских роверов
- В. Н. Жарков, В. И. Мороз. Почему Марс? Архивйина 2006-10-09 — Wayback Machine «Природа» № 6, 2000
- Сурдин В. Г. Величайшее противостояние Марса Архивйина 2005-08-25 — Wayback Machine «Природа» № 8, 2003
- Владимир Сурдин. Нужно ли человеку лететь на Марс?
- Георгий Бурба. Поиск на планете Аэлиты Архивйина 2008-02-18 — Wayback Machine
- Всё о планете Марс / Марсианский портал # X-Mars
- Марсиада — полёт на Марс
- Миссия зонда Phoenix на сайте NASA Архивйина 2010-12-08 — Wayback Machine
- «Марсотрясения: Жизненно важные сдвиги» Архивйина 2013-08-23 — Wayback Machine
- Наблюдения за Марсом Архивйина 2014-07-08 — Wayback Machine
- Есть ли жизнь на Марсе? 02.02.2008. Телестудия Роскосмоса
- Марс, Красная планета 18.02.2012. Телестудия Роскосмоса
- Впервые получены прямые доказательства существования молний на Марсе Архивйина 2010-12-04 — Wayback Machine
- Астробиология 2010: метеорит с Марса содержит древние окаменелости
- Полноцветные фотографии Марса, сделанные камерой высокого разрешения HiRISE, исследовательского аппарата Orbiter
- 20 фотографий Марса высокой четкости (марсоход Curiosity)
- Лекция «Удивительный Марс» 23.01.2013, лектор Сурдин В. Г. (видео, лекция в Московском планетарии)