КӀотар

ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа КӀотар (маьӀнаш).

КӀо́тар (укр. хутір, оьрс. хутор; дукх. терахь кӀотарш) — жима нах беха меттиг, лаьтта цхьаьна^[1], йа масех хӀусаман бахамах; къаьстина бахам а болуш ша лаьтта ахархойн кертах^[2]^[3]^[4]. КӀотаран вахархочух олу кӀотархо^[5].

Историн кӀотарш йаьржира дукха хьолахь Малороссехь. XVIII бӀешарахь йукъевлира гӀазакхийн кӀотарш иштта Дон а, Кубань^[6] а тӀехь. КӀотар чохь хуьлура цӀенош (латта тесна а, эрз биллина а поппар хьаьхна цӀа^[7]), тоьла, гӀунаш, божалш, хасбошмаш, бошмаш^[8].

Шор мел ло эвла, йурт хуьлу кӀотарх, амма нах бехачу меттиган цӀеран йукъахь «кӀотар» дош диса а тарло (масала, ӀамтӀе-КӀотар. Иштта, Ростовн областехь йара кӀотарш 250 гергга цӀа а долуш, коьртехь хоржу атаманаш^[9] а болуш. Шолоховс Тийна Дон романехь йаздо 211 сурхо вала таро йолу Татарски кӀотарах лаьцна^[10].

Российн имперехь донан а, кубанан а гӀазакхийн кӀотар — гӀалан махка йукъара нах хевшина, шен административан урхалла доцу меттиг. Цхьацца гӀаланийн (масала, Елизаветински гӀала) кӀотарш бахархой алсама болуш йара шеш схьайевллачу гӀаланел. Йаккхий хилла кӀотарех шеш лаьтта гӀаланаш хуьлура, аьлча а хилла ша лаьтта йукъараллин йуьрт, цунна тӀейазбина гӀазакхийн бахархой а. Малхбален гӀазакхийн эскаршкахь кӀотаран аналог хилла гӀалан посёлок.

КӀотарийн бахархойн коьрта болх хилла — йуьртабахам. КӀотархоша кхиайора котамаш, гӀезаш, гезарий, дара цицигаш, жӀалеш^[11].

Столыпинан йуьртабахаман хийцамаш бечу муьрехь, 20 бӀешо долалуш, кӀотарш чӀогӀа йаьржира Россехь. Дакъойн кӀотарш йахкар къобал дора Ахархойн банкан ссудан политико, ткъа кхин а Ӏедалан агрономин гӀоьнан системо а. Дакъойн латта лелоро гӀелйира гӀопаллин тӀаьхьало. Октябран революци хиллачул тӀаьхьа, латта Ӏедалан доладоккхучу хенахь ахархоша дӀаехира дукхаха йолу кӀотарш, алсама центран-Ӏаьржалаьттан а, ийдалйисташкарчу а губернешкахь. КӀотарш йиса а йисина, кхин дӀа кхиира нэпан шерашкахь малхбузехь а, къилбаседа-малхбузехь а. Массанхьа колхозаш йохкучу хенахь, йуьртабахаман дакъойн кепах тормоз хилира колхозаш яхкарна. КӀотарш дӀаяхар чекхдаьккхира 1941-45 шш. Сийлахь-Боккха Даймохкан тӀом болабалале.

Кхечу меттанашкахь кӀотаран аналог хила тарлора: хутор (Россехь), ферма (Британехь), ранчо (Америкехь), фольварк (Польшехь), мыза (Финляндехь, Эстонехь, Ингерманландехь), вилла (Италехь). КӀотар кхин а олу гӀазакхийн взводан барамера эскаран декъах.

Билгалдахарш

↑ Хутор Нуки (бил-боцу.). Эстонский музей под открытым небом. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь. Архивйина 2020-08-12 — Wayback Machine
↑ Хутор. Значение слова хутор, смысл слова хутор, что означает слово хутор, толкование слова хутор, что такое хутор (бил-боцу.). Толковый словарь Ожегова. Архивйина 2012 шеран 15 сентябрехь Архивйина 2012-09-15 at archive.today
↑ хутор (бил-боцу.). Грамота.ру. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь.
↑ ХУЛЬДРЫ НА ХУТОРЕ Норвежская сказка Перевод А.Нестеров Художник О.Романова (бил-боцу.). Niworld. ОБРАЗЫ МИРА. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь.
↑ Владимир Абрамович (Ленский). Рассказ «Ты?!» (бил-боцу.) Фонарь. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь.
↑ Старейшему хутору Кубани – 220 лет (бил-боцу.). Кубанское казачье войско. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь. Архивйина 2017-09-09 — Wayback Machine
↑ "Украинская хата, Илья Ефимович Репин - описание картины". Музеи мира и картины известных художников. ТӀекхачаран де: 2018 ш. 04 декабрехь.
↑ Детство на хуторе в годы войны (бил-боцу.). Вторая Мировая Война. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь.
↑ Историческая справка (бил-боцу.). Официальный сайт Администрации Тацинского района. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь. Архивйина 2018-08-03 — Wayback Machine
↑ Шолохов М. А. Тихий Дон. Книга третья (бил-боцу.). Поэты и писатели. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь. Архивйина 2018-10-19 — Wayback Machine
↑ На дальнем хуторе – Мистическая история из реальной жизни людей (бил-боцу.). Загадочные места планеты. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь.

Хьажоргаш

ОКТМО (ОК 033-2013). Реестр типов населенных пунктов (бил-боцу.). ОКТМО. Архивйина 2017-10-19 — Wayback Machine
Значение слова хутор
Мальчевско-Полненский район // Поселенные итоги переписи 1926 г. по Северо-Кавказскому краю. — Ростов-на-Дону, 1929. — С. 61-70.
Поселения заднепрских мест при образовании Новой Сербии в 1745 году, представленные в рапорте от 9 января 1752 года Сенату.

[1] Хутор Нуки (бил-боцу.). Эстонский музей под открытым небом. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь. Архивйина 2020-08-12 — Wayback Machine

[2] Хутор. Значение слова хутор, смысл слова хутор, что означает слово хутор, толкование слова хутор, что такое хутор (бил-боцу.). Толковый словарь Ожегова. Архивйина 2012 шеран 15 сентябрехь Архивйина 2012-09-15 at archive.today

[3] хутор (бил-боцу.). Грамота.ру. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь.

[4] ХУЛЬДРЫ НА ХУТОРЕ Норвежская сказка Перевод А.Нестеров Художник О.Романова (бил-боцу.). Niworld. ОБРАЗЫ МИРА. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь.

[5] Владимир Абрамович (Ленский). Рассказ «Ты?!» (бил-боцу.) Фонарь. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь.

[6] Старейшему хутору Кубани – 220 лет (бил-боцу.). Кубанское казачье войско. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь. Архивйина 2017-09-09 — Wayback Machine

[7] "Украинская хата, Илья Ефимович Репин - описание картины". Музеи мира и картины известных художников. ТӀекхачаран де: 2018 ш. 04 декабрехь.

[8] Детство на хуторе в годы войны (бил-боцу.). Вторая Мировая Война. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь.

[9] Историческая справка (бил-боцу.). Официальный сайт Администрации Тацинского района. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь. Архивйина 2018-08-03 — Wayback Machine

[10] Шолохов М. А. Тихий Дон. Книга третья (бил-боцу.). Поэты и писатели. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь. Архивйина 2018-10-19 — Wayback Machine

[11] На дальнем хуторе – Мистическая история из реальной жизни людей (бил-боцу.). Загадочные места планеты. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 4 декабрь.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Российн адресан объектийн тайпанаш (Поштан адресан элементаш)
ТӀегӀа 1	Автономин гуо (АГ) Автономин область (Аобл.) ГӀала^3,4 (гӀ.) Мохк Область (обл.) Республика (Респ.)
ТӀегӀа 2	Эскаран дакъа (Э/Д) КӀошт (кӀ.) Латта^3,4,5 (лат.) Улус⁴ (у.)
ТӀегӀа 3	Волость⁴ ГӀалан муниципалан кхоллар (гӀ/мкх) Дачан посёлок⁴ (дп) Курортан посёлок⁴ (кп) ГӀалан тайпана посёлок⁴ (гӀтп) Поштан дакъа^4,5 (п/д) Белхалойн (заводан) посёлок⁴ (бп) Йуьртан администраци (йу/а) Йуьртан латта (йу/лат) Йуьртан гуо (йу/г) Йуьртан муниципалан кхоллар (йу/мкх) Йуьртан меттиг (ю/мет) Сельсовет (с/с)
ТӀегӀа 4	эвла⁵ Выселки / Выселок ⁵ (высел.) Городок⁵ Деревня⁵ (д.) ЦӀерпоштнекъан соцу (хьалхайолуьйту) пункт⁵ (цӀ/н_хьп) ЦӀерпоштнекъан будка⁵ (цӀ/н_будка) ЦӀерпоштнекъан казарма⁵ (цӀ/н_казарм.) ЦӀерпоштнекъан экъа⁵ (цӀ/н_экъа) ЦӀерпоштнекъан станци⁵ (цӀ/н_ст.) ЦӀерпоштнекъан пост⁵ (цӀ/н_пост) ЦӀерпоштнекъан разъезд⁵ (цӀ/н_рзд.) Заимка Казарма⁵ Меттиг⁵ (м.) МикрокӀошт⁵ (мкк.) Нах беха меттиг⁵ (нбм) ГӀайре⁵ Планировкан кӀошт⁵ (п/кӀ) Посёлок а, станци а / Станцера посёлок⁵ (ст/п) Йуьртан тайпана эвла⁵ (п.) Починок⁵ Промышленностан зона (промзона) Разъезд⁵ (рзд.) Йурт⁵ (йу.) Слобода⁵ (сл.) ГӀала (гӀ/гӀ) Станци⁵ (ст.) КӀотар⁵ (кӀ.)
ТӀегӀа 5	Аллей Аэродром Берд Бульвар (б-р) Вал Эскаран городок (Э/Г) Въезд Лам Керт Некъ (н.) Даьхний лело меттиг (длм) Заезд Квартал (кв-л) Километр (км) Кольцо Аса Бердйист (б/й) Парк Дехьаволийла Переулок (пер.) Экъа (э.) Майда (май.) майда (май.) Полустанок (полуст.) Проезд (пр.) Просек Просёлок Проспект (пр-кт) Проулок Беш Сквер ГӀишло (гӀиш.) Тракт Тупик (туп.) Урам (ур.) Дакъа (дакъа) Шоссе (ш.)
ТӀегӀа 6	цӀийнан, корпусан, гӀишлон, наггахь тӀе литераш (A),(Б)(В)(Д) тоьхна лоьмарш (№), наггахь квартиран № я абонентан яьшкан, офисан, телефонан/факсан № (№ (цӀ., кв., лит., гӀиш., хӀус., оф., тел/факс, лмр. абон. Эпсарийн декъан цӀа \ эскаран декъан лоьмар (ЭДЦӀ. № Э/Д.), поштан индексан № (пшт. инд. №)