Йозанан истори
Йозанал хьалхара мур (пиктографи)[нисйе бӀаьра | нисйе]
VI эз. шо вайн эрал хьалха[нисйе бӀаьра | нисйе]
1962 шарахь Хуанхэ эрк тӀиера неолитан Цзяху йуьртан ахкарш деш уьнтӀепхьидан у тӀехь йозанаш карийна, уьш тера дара дахкарца шира (вайн эрал 3,5 эз. шо хьалхара) цийн иероглифех.
5500 шо вайн эрал хьалха[нисйе бӀаьра | нисйе]
Тэртэрийн йозанаш (Винчан оьздангаллин йоза)
Вайн эрал хьалхара IV эз. шо чекхдолуш[нисйе бӀаьра | нисйе]
Шеман-Палестинан регионехь иштта гучуйовлу цхьацца пиктографеш (аьлчи а Месопотамица цхьаьна хенахь)[1].
4000—3000 шераш вайн эрал хьалхара[нисйе бӀаьра | нисйе]
Майкопан экъа (Майкопан оьздангаллин гипотезан йоза). Карийна тера петроглифаш хӀинцалерачу Абхазин а, Чергазийчоьн а мехкашкахь. Абхазин-адыгийн меттанийн шира йозанан гипотеза.
3500 шо вайн эрал хьалхара[нисйе бӀаьра | нисйе]
Кишара табличка — тӀулган табличка, гойту зайлан йоза кхиаран хьалхара пиктографин мур, ткъа иштта, Месопотамехь боккъал йоза доцуш, лелош хиллий пиктографи.
3000—2750 шо вайн эрал хьалхара[нисйе бӀаьра | нисйе]
Шумерехь — зайлан йоза кхиаран шира мур, пиктографин мур, оцу хенахь грамматикин морфемаш графикаца гайтина йац. Урук IVа чкъоьран археологин тексташ. Йозанан хьаьркаш латтар массо хенахь а ца догӀу дешаран низамца. Бахаман, юридически, ишколан тексташ.
Боккъал а йозанийн мур[нисйе бӀаьра | нисйе]
3200 шо вайн эрал хьалхара[нисйе бӀаьра | нисйе]
Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]
Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]
- Гельб Игнас Джей. История письменности. От рисуночного письма к полноценному алфавиту / Пер. с англ. Т. М. Шуликовой. — М.: ЗАО «Центрполиграф», 2017. — 288 с.: ил. — Серия «Занимательная наука». — ISBN 978-5-9524-5270-1.
- Добльхофер Эрнст. Знаки и чудеса.: Рассказы о том, как были дешифрованы забытые письмена и языки / Пер. с нем. Т. М. Бауэра. — М.: Восточная литература, 1963. — 386 с.: ил. — Серия «По следам исчезнувших культур Востока».
- Истрин В. И. Развитие письма. — М.: Изд-во АН СССР, 1961. — 396 с.: ил.
- Кацпржак Е. И. История письменности и книги. — М.: Искусство, 1955. — 356 с.: ил.
- Лоукотка Честмир. Развитие письма / Пер. с чеш. Н. Н. Соколова. — М.: Иностранная литература, 1950. — 320 с.: ил.
- Тайны древних письмен. Проблемы дешифровки. Сб. ст. / Пер. с англ., нем., фр., итал. Под ред. И. М. Дьяконова. — М.: Прогресс, 1976. — 592 с.: ил.
- Фридрих Иоганнес. История письма / Пер. с нем. И. М. Дунаевской. Вст. ст. и комм. И. М. Дьяконова. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1979. — 464 с.: ил.
Фильмографи[нисйе бӀаьра | нисйе]
- «История письменности» (инг. The Written Word) — научно-популярный фильм, снятый в 2005 г.
 | ХӀара йаззам табарна бакъхьа ду?: |