Википеди:Оьрсийн Нохчийн Дошам/ЭЛП/М

М

ма

• мавзолей м мавзолей; ~ Ленина - Ленинан мавзолей

• магазин м 1) туька; продуктовый ~ - сурсатийн туька 2) (оружия) г1утакх

• магарыч м прост. кхаъ; с вас ~ - кхаъ бог1у шуьгара

• магистраль ж магистраль

• магия ж маги, тар ; чёрная ~ - шайт1анашца тар; белая ~- жинашца тар

• магнат м магнат

• магнетизм м магнетизм, мисарболаталла; земной ~- лаьттан мисарболаталла

• магнит м мисарболат, магнит, ц1окъболат

• магнитный, -ая, -ое мисарболатан, магнитан, ц1окъболатан; ~ая стрелка – ц1окъболатан цамза

• магнитофон м магнитофон

• магнитофонный, -ая, -ое магнитофонан; ~ая лента - магнитофонан лента

• магометанин м, ~ка ж бусалба

магометанский, -ая, -ое бусалба; ~ая вера - бусалба дин

магометанство с бусалбаналла

мажор м 1) муз. мажор 2) перен. самукъане хилар, ойла айалар

мажорный, -ая, -ое 1) муз. мажоран 2) перен. самукъане; быть в ~ом настроении - самукъане хила

мазанка ж лаппаг1а

мазать несов. 1) кого-что (покрывать чем-либо жидким, жирным) хьакха, хьаха; ~ хлеб маслом - бепига т1е даьтта хьакха; ~ избу - ц1а хьаха 2) кого-что, разг. (пачкать) бехдан 3) что, тж. без доп., разг. (плохо рисовать) модаш ян

мазаться несов. 1) разг. (пачкать при прикосновении) бехдан; стена мажется - пено бехво 2) (пачкаться) бехдала 3) (красить лицо, губы) хьакха

мазня ж разг. модаш

мазок м 1) (кистью) хьакхар 2) мед. т1уналла; взять ~ - т1уналла эца

мазут м мазот

мазь ж хьакхар; серная ~ - саьнгалан хьакхар; колёсная ~ - ворданан хьакхар; дело на мази – г1уллакх даьтта хьаькхча санна ду

маис м хьаьжк1а

маисовый, -ая, -ое хьаьжк1ийн; (из муки) ахьаран; ~ая мука - ахьар, сискалг1а; ~ая лепёшка - [ахьаран] сискал

май м май; Первое мая - Хьалхара май; в мае месяце - май баттахь

майдан м обл. 1) базар 2) (базарная площадь) майда

майка ж майка

майор м воен. майор

майский, -ая, -ое майн; ~ день майн де; ~ жук зоол.- бумбари

мак м 1) пет1амат[-зезаг] 2) (зёрна) пет1амат-зезаган xly; пирог с маком – пет1амат-зезаган xly тоьхна пирог

макака ж зоол. макака

макароны мн. макаронаш, гарзанаш

макать несов., что 1итта; ~ хлеб в соус - берамала бепиг 1итта

макет м макет, кеп

маклер м маклер; биржевой ~ - биржин маклер

макнуть однокр., что 1отта; ~ перо в чернила - перо шекъан чу loттa

маковка ж 1) (плод мака) [пет1амат-зезаган] корта 2) разг. (купол) бохь

маковый, -ая, -ое пет1амат-зезаган; ~ое зёрнышко – пет1амат-зезаган буьртиг; у меня ~ой росинки во рту не было- юучух мотт кхетта бац сан

максимальней, -ая, -ое (самый больший) уггар доккха, максимум; (о количестве) уггар лакхара, уггара т1ех, максимум; ~ая температура уггар лакхара температура; ~о (нареч.) повысить зарплату- алапа максимум лакхадаккха

максимум м и в знач. нареч. (самое большее) максимум; лаккхара [бараме]; (о количестве) мел т1ех а, максимум; это стоит ~ пять рублей - лаккхарчу барамехь а пхи сом мах бу х1окхуьнан

макулатура ж 1) макулатура 2) разг. пренебр. т1елхиг

макушка ж 1) (головы) к1ус, т1уьск; шапка на ~e - куй т1уьска т1ехь 2) (верхушка) бохь, корта; ~а горы - ламанан корта ; у него ушки на ~е - лергаш ирадоьг1на цо

малахит м мин. малахит

малевать несов., кого-что, разг. 1) (раскрашивать) басарш хьекха 2) пренебр. (плохо рисовать) гlyчla бан ; не так страшен чёрт, как его малюют погов.- ма-дуьццура инзаре а дац шайт1а а

малейший, -ая, -ее цхьа цуьрг [а]; не имею ни ~его понятия об этом - цхьа цуьрг а кхетам бац сан цунах

малёк м (рыбы) ч1еран к1орни

маленький, -ая, -ое 1) жима; (о многих предметах) кегий[ра]; ~ий отряд- жима отряд; ~ий ребёнок- жима бер;~ие дети - кегий бераш 2) (незначительный) к1еззиг; ~ая неприятность- к1еззиг цатам ; моё дело ~ое - ма к1езиг бала бу суна

малина ж ц1ен комар; варенье из ~ы – ц1ечу комарийн варени

малинник м (заросли малины) ц1ечу комарийн коьллаш

малиновый, -ая, -ое 1) ц1ечу комарийн; ~ сок- ц1ечу комарийн мутта 2) (о цвете) комарийн басахь ; ~ звон - тамехь зов

мало нареч. I. К1езиг; пришло ~ народу- нах к1еяиг баьхкина; я ~ читаю – к1езиг доьшу аса 2. в знач. сказ. безл. к1езиг ду; этого ~ и – к1езиг ду; ~ народу- нах к1езиг бу; ~ того - цул сов; ~ ли что может случиться- х1ун хаьа х1ун хьулу а; я его ~ знаю - суна дика ца вевза и

мало= «к1езиг» ; мас.: малоземельный - латта к1езиг долу

маловат, -а, -о кратк. ф. в знач. сказ. paзг. жимо хила; он ростом ~- дег1ана жимо ву иза; пальто ему ~о- пальто цунна жимо ю; материи ~о – к1ади к1езиго ду

маловероятный, -ая, -ое теша хала; ~ые слухи - теша хала хабарш

маловодный, -ая, -ое 1) гомха; ~ая река -гомха хи 2) (бедный водой) хи къен; ~ая степь - хи къен аре

маловодье с 1) см. мелководье; 2) (недостаток орошения) хин к1езгалла

малограмотность ж 1) йоза к1езиг хаар 2) говзалла цахилар; ср. малограмотный

малограмотный, -ая, -ое 1) (плохо пишущий и читающий) йоза к1езиг хуу; ~ый человек- йоза к1езиг хуу стаг 2) (без достаточных знаний, без соблюдения правил) говзалла йоцу; ~ая статья - говзалла йоцу статья

малодоходный, -ая, -ое к1езиг пайде, к1езиг сане; ~ое хозяйство- к1езиг пайде бахам

малодушие с осалалла

малодушный, -ая, -ое осал; ~человек - осал стаг

малозаметный, -ая, -ое 1) (еле заметный) халла хаалун; ~ые пятнышки - халла хаалун таммаг1анаш 2) перен. (ничем не выделяющийся) б1аьрла воцу; ~ый человек- б1аьрла врцу стаг

малоземелье с латта к1езиг хилар; лаьттан къоьлла

малоземельный, -ая, -ое латта к1езиг долу

малознакомый, -ая, -ое к1езиг вевза; ~ые люди – к1езиг бевза нах

малоизвестный, -ая, -ое г1аравалаза; ~ писатель- г1аравалаза яздархо

малокалиберный, -ая, -ое см. мелкокалиберный

малокровие с мед. ц1ин к1езиг хилар; страдать ~м – ц1ий к1езиг хиларна бала хьега

малокровный, -ая, -ое ц1ий к1езиг [долу]

малолетний, -яя, -ее к1езиг хан йолу; ~ие дети - кегий бераш

малолитражный, -ая, -ое: ~ автомобиль - жима автомобиль

малолюдный, -ая, -ое к1езиг нах болу; нах к1езиг; ~ район - нах к1езиг район

мало-мальски нареч. разг. к1езиг-мезиг

маломощный, -ая, -ое к1езиг ницкъ болу; ~ мотор – к1езиг ницкъ болу мотор

малонаселённый, -ая, -ое к1езиг нах беха; ~ая местность - к1езиг нах беха меттиг

малоподвижный, -ая, -ое партал; ~ человек- партал стаг

мало-помалу нареч. разг. к1ез-к1езиг, жим-жимма

малопонятный, -ая, -ое к1езиг кхета

малопродуктивный, -ая, -ое эвсаралла йоцу; ~ труд - эвсаралла йоцу къинхьегам; ~ скот – эвсаралла йоцу даьхний

малоразвитый, -ая, -ое 1) (физически) г1еметтах1оттаза 2) (экономически) кхиаза [долу]; ~ая промышленность- кхиаза промышленность 3) (интеллектуально) хьекъал кхиаза, кхетаза

малорослый, -ая, -ое лоха (напр. о скоте); лохачу дег1ара (о человеке)

малосемейный, -ая, -ое к1езиг доьзал болу; квартиры для ~ых сущ.- к1езиг доьзал болчеран квартираш

малосильный, -ая, -ое к1езиг гlopa долу, к1езиг ницкъ болу; ~ двигатель – к1езиг гlopa долу двигатель

малосодержательный, -ая, -ое к1езиг маь1на долу, чулацамна къен; ~ая работа- чулацамна къен болх

малосольный, -ая, -ое: ~ые огурцы тезо берамала йоьхкина наьрсаш

малосостоятельный, -ая, -ое 1) (небогатый) к1езиг таро йолу; ~ый человек – к1езиг таро йолу стаг 2) (неубедительный) теша хала; ~ая причина - теша хала бахьана

малость ж разг. 1) (небольшое количество) пайдабоцург; не хватает самой ~и - пайдабоццург ду оьшург 2) (пустяк) к1адбоцург; поссориться из-за ~и – к1адбоцучунна т1ехула эг1а

малотиражный, -ая, -ое к1езиг тираж йолу; ~ая газета – к1езиг тираж йолу газет

малоубедительный, -ая, -ое теша хала

малоудойный, -ая, -ое шура к1езиг лун

малоупотребительный, -ая, -ое к1езиг пайда оьцу; ~ое слово – к1езиг пайда оьцу дош

малоценный, -ая, -ое к1езиг мехала, мах к1езиг

малочисленный, -ая, -ое жима, к1еззиг; ~ отряд - жима отряд

малый 1, -ая, -ое 1) (маленький) жима; (о многих) кегий; на ~ый рост - жимачеран; ~ые дети - кегий бераш 2) т.к. кратк. ф., в знач. сказ., кому (о размере чего-л.) жима хила; сапоги ему ~ы - эткаш цунна кегий ю ; довольствоваться ~ым - к1еззигчух тоам бан; без ~ого - цхьа к1еззиг оьшуш; стар и ~ - жима а, воккха а; с ~ых лет - жимчохь дуьйна

малый 2 м разг. жимха; здоровый ~ - таза д1уьт1а

малыш м жиманиг, жима к1ант

малышка м и ж жиманиг

мальчик м к1ант ; ~ с пальчик фольк.- буйдолг-бер

мальчиковый, -ая, -ое божаберан; ~ые ботинки - божаберийн батинкаш

мальчишеский, -ая, -ое берийн; ~ поступок - берийн х1ума

мальчишество с беран х1уманаш; оставь ~ - беран х1уманаш дита

мальчишка м разг. к1ант, бер; он ведёт себя как ~ - бер санна лела иза

малютка м и ж гаки

маляр м маляр, басарча, басаршхьокхург

малярийный, -ая, -ое хоршин; ~ комар- хоршин чуьрк

малярия ж мед. хорша

малярный, -ая,-ое малярийн, басарчин, басарш хьокху; ~ые работы -басарш хьокху белхаш; ~ая кисть- басарш хьокху щётка

мама ж нана; обращ. мама

мамалыга ж ахьаран худар

мамелюк м мамлюк (мисархойн паччахьан г1арол)

маменькин: ~ сынок разг. ирон. а) (похожий на мать) ненах тера к1ант; б) (изнеженный) коча х1ума; ~а дочка а) (похожая на мать) ненах тера йо1; б) (изнеженная) коча йо1

мамонт м мамонт

манатки мн. прост. сал-пал

мангал м чуйн

мандарин м мандарин

мандариновый, -ая, -ое мандаринан; ~ое дерево - мандаринан дитт

мандат м мандат ; депутатский ~ - депутатан мандат

мандатный, -ая, -ое мандатан; ~ая комиссия - мандатан комисси

мандолина ж мандолина

манёвр м 1) воен. манёвр ; мн. ~ы манёвраш 2) мн. ~ы ж.-д. манёвраш 3) перен. (уловка) х1илла; ловкий ~ - эх1-аьлла х1илла

манёвренность ж (войск, судна) т1ахъаьлла хилар

маневрировать несов. 1) воен., ж.-д. манёвр ян 2) перен. х1илла лело, х1илла хьийзо

маневровый, -ая, -ое маневр ен; ~ паровоз- маневр ен ц1ерпошт

манеж м манеж, майда

манекен м манекен

манекенщица ж манекенча

манера ж 1) амал, 1едал; кеп; ~а говорить - къамел даран кеп; ~а поведения- леларан кеп 2) мн. ~ы амалш; хорошие ~ дика амалш

манжета ж пхьуьйшан юьхьиг

маникюр м маникюр

маникюрша маникюрхо

манипулировать несов., чем манипуляци ян

манипуляция ж 1) манипуляци 2) перен. (проделка) х1илла

манить несов., кого 1) (подзывать) ластийна т1едеха 2) перен. (привлекать) [т1е]марздан; его манят горы -лаьмнаш марзделла цунна

манифест м манифест, кхайкхам; ~ об освобождении крестьян ист. ахархой парг1атбахарх лаьцна манифест

манифестация ж манифестаци

манишка ж чет

мания ж 1) мед. сурт х1иттар; ~ величия - сийлахь хиларан сурт х1иттар 2) перен. (страсть) марздалар; ~ писать стихи- байташ изъян марздалар

манка ж разг. 1ов, манка

манна ж: питаться ~ой небесной - хилча юуш, ца хилча ца юуш лела

манный, -ая, -ое: ~ая крупа 1ов; ~ая каша - 1аьвнан худар

мановение с уст.: ~ем (или по ~ю) руки - куьйган эшарца

мансарда ж мансарда

манси 1) м и ж нескл., тж. мн. см. мансийцы; 2) прил. неизм. см. мансийский

мансийский, -ая, -ое мансийн

мансийцы мн. (ед. ~ец м, ~йка ж манси) мансий

мантия ж манти, оба

мануфактура ж 1) ист., эк. мануфактура 2) только ед. (ткани) к1ади

маньяк м маньяк

марал м зоол. марал

марать несов. разг. 1) кого-что (пачкать) бехдан 2) что, перен. (порочить) бехдан; дайа; ~ чью-л. честь- цхьаьннан сий дайа 3) что и без доп. (плохо писать, рисовать) кехат бехдан, модаш ян

мараться несов. разг. бехдала, модаша дуза

марафонский, -ая, -ое: ~ бег спорт. марафонийн вадар

марганец м марганец

марганцевый, -ая, -ое марганцан; марганцевая руда- марганцан маь1да; марганцовый раствор -марганцан хи (или раствор)

маргарин м маргарин

марево с 1) (мираж) б1арлаг1а, йилбазг1ала 2) (туман) дохк

мари м и ж нескл., тж. мн. см. марийцы

марийский, -ая, -ое марийн; ~ язык - марийн мотт

марийцы мн. (ед. ~ец м, ~йка ж мари) марийш

маринад м маринад

маринованный, -ая, -ое берамала доьллина; ~ые огурцы - берамала йоьхкина наьрсаш

мариновать несов., что 1) берамала дилла; ~ вишни - баьллаш берамала йохка 2) перен. дахдан; ~ дело- г1уллакх дахдан

марионетка ж 1) (кукла) марионетка, тайниг; театр ~ок - тайнигийн театр 2) перен. марионетка

марионеточный, -ая, -ое 1) марионеткин, тайнигийн 2) перен. марионеткийн; ~ое правительство- марионеткийн правительство

марка 1 ж 1) марка; почтовая ~а - поштан марка 2) (клеймо) марка, таммаг1а; фабричная ~а -фабрикан марка 3) (сорт, качество) тайпа, сорт; товар высшей ~и - лаккхарчу тайпанара товар 4) перен. сий, оьздангалла; портить ~у – сий дайа

марка 2 ж (денежная единица) марка

маркий, -ая, -ое бехлун, бехлуш долу; ~ое платье - бехлун коч

маркированный — къастам бина, список ~ Къастам бина могlам

марлевый, -ая, -ое хикисин; ~ бинт - хикисин бинт

марля ж хикиса

мармелад м мармелад

мародёр м талорхо

мародёрство с талор

март м март; в ~е месяце - март баттахь.

мартен м мартен

мартеновский, -ая, -ое мартенан; ~ая печь - мартенан пеш; ~ая сталь - мартенан болат

мартовский, -ая, -ое март-беттан; ~ день - март-беттан де

мартышка ж маймал

марш 1 м 1) (способ ходьбы в строю) марш 2) (поход) марш ; на ~е- маршехь 3) муз. марш

марш 2 межд.: шагом ~-! (команда) боларехь марш!; ~ отсюда! - яхийта кхузара!

марш 3 м (лестницы) лами, марш

маршал м воен. маршал

маршировать несов. марш-болар дан, эскархойн болар дан

маршрут м 1) (путь) маршрут ; ~ самолёта - кеманан маршрут 2) ж.-д. (товарный поезд) маршрут

маршрутный, -ая, -ое маршрутан; ~ое такси - маршрутан такси

маска ж 1) туьтм1аьжиг 2) перен. (притворство) моттарг1а 3) (гипсовый слепок) маска, туьтм1аьжиг 4) (предохранительная) маска; противогазная ~ - газан маска; сбросить ~у -ма-варра гучуваккха

маскарад м маскарад

маскировать несов., 1) кого, воен. хьулдан, къайладаккха 2) что, перен. лечкъо, хьулдан, къайладига; ~ свой цели -шен 1алашонаш лечкъо

маскироваться несов. 1) воен. хьулдала, къайладала 2) перен. хьулдала, къаиладаха

маскировка ж 1. (по гл. маскировать) хьулдар, къайладаккхар 2. (по гл. маскироваться) хьулдалар, къайладалар 2. (приспособление) хьулден х1ума, хьулдийриг

масленица ж масленица ; не всё коту ~ посл.- гуттар ца хуьлу К1ац1ина нускалш

маслёнка ж 1) (для масла) даьттадуьллург 2) тех. даьттатухург

маслёнок м (мн. ~ята) маслёнок

масленый, -ая, -ое даьтта хьаькхна (помазанный маслом), даьтта тоьхна (политый маслом); даьттанах дуьзна (запачканный маслом); ~ый блин - даьтта тоьхна г1аймакх; ~ые руки - даьттанах дуьзна куьйгаш ; ~ые глаза - хьена б1аьргаш

маслить несов., что даьтта хьакха (мазать маслом); даьтта тоха (поливать маслом)

масличный, -ая, -ое даьттанан; ~ые культуры - даьттанан культураш

масло с даьтта; сливочное ~о налха; топлёное ~о – г1орийна даьтта; растительное ~о - ораматийн даьтта; руки в ~е - куьйгаш даьттанах дуьзна; машинные ~а -чорхан даьттанаш; писать ~ом -даьттанан басарца яздан ; как по ~у -даьтта хьаькхча санна; кашу ~ом не испортишь посл.- худар даьттано талха ца до; подлить ~а в огонь – ц1е марсаяккха

маслобойка ж куьйра, реже даьттадоккхург, налхабоккхург

маслобойня ж машанан завод

маслянистый, -ая, -ое хьена

масляный, -ая, -ое даьттанан;~ое пятно - даьттанан таммаг1а; ~ая краска - даьттанан басар

масса ж 1) физ. масса 2) (смесь) масса ; жидкая ~а - коча масса 3) перен. бода; масса; бесформенная ~а-форма йоцу масса 4) чего, разг. (множество) бода, масса, дукхалла; ~а народу - нехан бода; у меня ~а дел -сан дукха г1уллакхаш ду 5) мн. ~ы (народ) халкъ; трудящиеся ~ы - къинхьегаман халкъаш ; в ~е [своей] (в целом) коьрта долчу декъана

массаж м массаж ; лечение ~ем- массаж еш дарба лелор; делать ~ - массаж ян

массажист м, ~ка ж массажхо

массив м 1) (возвышенность) массив, акъари; горный ~ - ламанан акъари 2) (пространство) массив; лесной ~ -хьуьнан массив

массивный, -ая, -ое таза; ~ая фигура - таза фигура

массировать несов., кого-что массаж ян, куьг хьакха; ~ больную руку- лозучу куьйгана массаж ян

массовик м массовик, культсерлонхо

массовка ж разг. массовка

массовый, -ая, -ое 1) массийн; ~ое рабочее движение - белхалойн массийн болам 2) (для широких масс) массийн ;

~ая литература - массийн литература

мастер м говзанча; сменный ~ -сменин говзанча; ~ спорта - спортан говзанча; быть ~ом своего дела - шен г1уллакхан говзанча хила; ~а высоких урожаев - ялташ хьекъо говзанчаш; он на все руки ~ -доллучунна а говза ву иза; дело ~а боится погов. – г1уллакх говзанчих кхоьру

мастерить несов., что, разг. дан

мастеровой м уст. говзанча

мастерок м (инструмент) пийсиг

мастерская ж пхьалг1а

мастерской, -ая, -ое говза; сделано ~и (нареч.) говза дина ду

мастерство с говзалла

мастика ж мастика, балоз

мастистый, -ая, -ое (о лошади) xly дика, тайпа дика

маститый, -ая, -ое воккха; ~ учёный - воккха 1илманча

масть ж бос; лошадь гнедой ~и - расха говр

масштаб м 1) (на чертеже, карте и т. п.) масштаб; ~ — сто км в [одном] сантиметре- масштаб—сантиметрехь б1е километр 2) перен. (размах) масштаб, чулацам; широкий ~ строительных работ- г1ишлойн белхийн шуьйра масштаб

мат м шахм. мат; объявить ~ мат - ала

мат 2 м (подстилка) мат

мат 3 ж прост. (брань) сий доцурш

математик м — матlематlекхиахо

математика ж — матlематlекхиа

математический, -ая, -ое — матlематlекхин

материал м 1) (сырьё) материал, коьчал; строительные ~ы – г1ишлойн коьчалш 2) (сведения, источники) материал; ~ для доклада - докладан материал 3) (ткань) к1ади

материализм м материализм; исторический ~ - исторически материализм

материалист м филос. материалист

материалистический, -ая, -ое материалистически; ~ая философия - материалистически философи

материальность ж х1умалла; ~ мира - дуьненан х1умалла

материальный, -ая, -ое 1) (вещественный, физический) х1умаллин; ~ый мир филос.- х1умаллин дуьне 2) (имущественный) дахаран; ~ое положение - дахаран хьал

материк м геогр. материк, латта; африканский ~ -африкин материк

материнский. -ая, -ое ненан; ~ая любовь - ненан безам ; родственники по ~ой линии - ненехьара гергарнаш; собир. ненахой

материнство с ноналла

материя ж 1) филос. матери 2) (ткань) к1ади

матка ж 1) анат. беран ц1а 2) (самка) нана-дийнат 3) пчел. эла 4) стр. (балка) орцха, дукъу

матовый, -ая, -ое кхоьлина; ~ое стекло- кхоьлина ангали; ~ая поверхность - кхоьлина т1е

маточник м 1) пчел. эла 2) бот., с.-х. xly

матрац м гоь

матриархат м ист. матриархат

матрица ж полигр. матрица

матрицировать сов. и несов., что полигр. матрица ян

матрос м матрос, х1ордахо

матросский. -ая, -ое х1ордахойн, матросийн; ~ая служба - х1ордахойн г1уллакх

матч м спорт. матч; ~ на первенство мира по шахматам - шахматех ловзуш дуьненахь хьалхара меттиг яккхаран матч

мать ж (род. матери) нана

маузер м маузер

мах м разг. ластор (взмах); го (оборот) ; дать ~у- г1алато ялийта; с ~у- ласттийна; одним ~ом - цкъа +деепричастие

махать несов., чем лесто; ~ крыльями – т1емаш лесто; ~ руками - куьйгаш лесто; собака машет хвостом –ж1аьло цloгa лестадо

махина ж разг. 1аламат

махинация ж хьарамло; заниматься ~ми - хьарамлонаш лело

махнуть сов. 1) однокр. ласто; ср. махать; 2) разг. (прыгнуть) кхоссавала; ~ через забор- керта т1ехула кхоссавала 3) разг. (отправиться, поехать) ласта; ~ на лето в деревню - аьхкенна юьрта ласта ; ~ рукой на кого-л.- цхьаъ 1адда дита (или вита)

маховик м тех. маховик, чкъург

махорка ж махорка

махровый. -ая, -ое 1) (о цветке) луьста заза долу 2) (о тканях) чо болу, даьлла; ~ое полотенце - чо болу гата ; ~ый реакционер- г1ирвоьлла реакционер

мачеха ж десте

мачта ж мачта

машикуль м (балкончик боевой башни) ч1ерх

машина ж — махьина; швейная ~а - чарх; махьина ~ы - юьртабахаман махьина; государственная ~а -пачхьалкхаллин махьина

машинальный, -ая, -ое дегалацам [а] боцуш + прич.; ~ый ответ - дегалацам боцуш делла жоп; делать что-л. ~о -(нареч.) дегалацам а боцуш цхьа х1ума дан

машинизация ж [болх] машинашка берзор

машинизировать сов. и несов., что машинашка дерзо

машинист м — махьинанхо

машинистка ж — махьинанхо

машинка ж махьина; пишущая ~ - зорба туху махьина; швейная ~ - [тоьгу] чарх; ~ для стрижки волос - корта лоргу махьина

машинно-тракторный, -ая, -ое: ~ая станция уст. машина-тракторийн станци

машинный, -ая, -ое махьинийн; ~ труд - махьинийн болх

машинописный, -ая, -ое: ~ое бюро зорба туху бюро; ~ый текст- зорбанан текст

машиностроение с махьинаш яр; тяжёлое ~ - яккхийра махьинаш яр

машиностроительный, -ая, -ое махьинаш ен; ~ завод - махьинаш ен завод

маяк м 1) маяк 2) перен. 1алашо

маятник м ц1алк

маяться несов. разг. хало хьега, халчохь далла

маячить несов. разг.: ~ перед глазами – б1аьргаш хьалха хьийза

мг

• мгла ж 1) (тумана, пыли) тов 2) (сумрак) бода; ночная ~ - буьйсанан бода

• мгновение с б1аьрган нег1ар туху юкъ ; в ~ ока – б1аьрган нег1ар тохале; в то же ~ - цу сохьта

• мгновенный, -ая, -ое ц1еххьана; ~о (нареч.) решиться - ц1еххьана сацам бан

ме

• мебель ж мебель; мягкая ~ - к1еда мебель

• мебельный, -ая, -ое мебелан; ~ магазин - мебелан туька

• мебельщик м мебельхо

• меблировать сов. и несов., что мебель xloттo; ~ комнату - ц1а чу мебель х1отто

• меблировка ж 1. (действие) мебель х1оттор 2. (мебель) мебель, партал

• мегафон м мегафон

• мёд м — moz, моз; сотовый ~ - улхан моз; руки в ~у - куьйгаш мазах дьузна ; вашими бы устами да ~ пить погов.- моз даа хьан бето; не ~ - ловзар дац

• мед= «лоьрийн», мас.: медпункт - лоьрийн пункт

• медалист м, ~ка ж медалист, мидалхо

• медаль ж мидал; золотая ~ль - дашо мидал ; оборотная сторона ~ли - г1уллакхан шолг1а aгlo

• медальон м медальон

• медведица ж нана-ча, стен ча ; Большая Медведица астр. Ворх1 вешин ворх1 седа; Малая Медведица астр.- Чухчахьера

• медведь м ча

медвежатина ж чен жижиг

медвежий, -ья, -ье чен; ~ий след - чен лар; ~ья услуга - цхьанна бина дика болх; ~ье ухо бот. (коровяк) шайт1анан к1а

медвежонок м (мн. ~ата) чайта1, чен к1орни

медеплавкльный, -ая, -ое ц1аста лаладен; ~ая печь – ц1аста лаладен пеш

меджлис м меджлис

медик м медик (лор)

медикаменты мн. (ед. ~т м) медикаменташ, молханаш

медицина ж медицина

медицинский, -ая, -ое медицинин, лоьраллин; ~ая сестра - лорйиша; ~ая помощь- лоьрийн г1о

медленный, -ая, -ое меллаша ; на ~ом огне – г1ийлачу ц1ергахь

медлительный, -ая, -ое меллаша; ~ человек - меллаша стаг

медлить несов. хьедан, меллаша лела; ~ить с ответом - жоп хьедан; не ~я ни минуты -минот ца йолуьйтуш медник м ц1естапхьар

медный, -ая, -ое ц1естан; ~ таз – ц1естан тас

медовый, -ая, -ое мезан; ~ые соты - мезан алхаш

медоносный, -ая, -ое моз долу; ~ые цветы - моз долу зезагаш

медосмотр м лор хьажар

медпункт м медпункт, лоьрийн пункт

медработник м лорбелхахо

медсестра ж лорйиша, медсестра

медуза ж зоол. медуза

медь ж 1) (красная) ц1аста; (жёлтая) ез 2) собир. (изделия из меди) ц1естан х1ума 3) собир. (монеты) 1аьржа ахча

медяк м разг. [ц1естан] нахарт

медяница ж зоол. (ящерица) шаткъам

медянка ж зоол. (змея ) вотангар

меж предлог см. между

меж= «юккъера», мас.: межнациональный - къаьмнийн юкъара

межа ж шу

междометие с грам. айдардош

междоусобица ж бертазалла

междоусобный, -ая, -ое бертазаллин; ~ые войны - бертазаллин т1емаш

между предлог с тв. п. 1) (в промежутке, посреди) юккъехь; (при указании на связь двух точек в пространстве)

юккъера; ~ столбами – б1ог1амаш юккъехь; ~ Москвой и Санкт-Петербургом - Москваний, Санкт-Петербургний юккъера 2) (при обозначении промежутка времени) юккъехь, хьенахь; передаётся также наречной формой с суф. =ча; (в знач. «от... до...») ...даьлча ...далале; в промежутках ~ боями - т1ом сецначу юккъехь (или хенахь); прийти ~ часом и тремя - сахьт даьллачул т1аьхьа кхоъ далале ван 3) (среди кого-чего) юккъе[хь]; (при указании на взаимодействие) тж. юкъахь;~ товарищами - накъосташна юккъехь; ~ соседями - лулахошна юккъехь; договориться ~ собой - вовшашна юккъехь барт бан; установить мир ~ народами - халкъашна юккъехь машар д1ах1отто; ~ сотрудниками началось соревнование- къинхьегамхошна юкъахь яххье бовлар д1адоладелира 4) (при сопоставлении) юккъахь; ~ мною и им разница большая - суний, цунний юккъахь йоккха башхалла ю; ~ нами говоря - ваьшлахь аьлча; ~ прочим вводн сл. - хьаххийнчуьра аьлча; ~ тем - цу хенахь, цу юккъехь

междугородный, -ая, -ое г1аланашна юккъера; ~ая телефонная станция – г1аланашна юккъера телефонам станци

международной, -ая, -ое 1) халкъашна юккъера; ~ая политика - халкъашна юккъера политика 2) (интернациональный) дуьненайукъара; Международный женский день- Дуьненайукъара зударийн де

междуречье с шина хин юкъ

междурядье с мог1арийн юкъ

междуцарствие с ист. олаллийн юкъ

межевать несов., что шунаш (или дозанаш) дан, къасто

межевой, -ая, -ое шунан, дозанан; ~столб - дозанан б1ог1ам

межклеточный, -ая, -ое клеткийн юкъара

межколхозный. -ая, -ое колхозийн юкъара; ~ая электростанция - колхозийн юкъара электростанци

межпланетный, -ая, -ое планеташна юккъера; ~ое пространство - планеташна юккъера меттиг

межрёберный, -ая, -ое п1ендарийн юкъан (или юкъара); ~ая невралгия – п1ендарийн юкъан невралги

мездра ж 1) (подкожный слой) моьрдиг 2) (внутренняя сторона кожи) харц[ахь]е

мезонин м мезонин

мексиканский, -ая, -ое мексикахойн

мексиканцы мн. (ед. ~ец м, ~ка ж мексикахо) мексикахой

мел м мел, кир; белый как ~ - кир санна к1айн; руки в ~у - куьйгаш кирах дуьзна

меланхолик м меланхолик

меланхолический, -ая, -ое г1айг1ане

меланхолия ж меланхоли, г1айг1ане хилар; впасть в ~ю – г1айг1ане вожа

мелеть несов. гамхадала, гамхалуш хила; река ~ет - хи гамхалуш ду

мелиоративный. -ая, -ое (осушительный) уьшалш якъаен; (оросительный) хиш дохку; ~ые работы - хиш дохку белхаш

мелиоратор м мелиоратор, хишдахкархо

мелиорация ж мелиораци

мелкий, -ая, -ое 1) (небольшой по величине, стоимости и т. п.) кегий, кегийра; ~ий скот - кегийра даьхннй; ~ие деньги - кегийра ахча 2) (состоящий из малых частиц) к1еда; ~ая соль – к1еда туьха 3) (неглубокий) гомха; ~ая речушка - гомха хи; ~ая тарелка - гомха бошхап

мелко I. нареч. 1) (некрупно) кегий, кегийра; ~ наколоть дров!- кегийра дечиг даккха 2) (неглубоко) гомха; ~ вспахать - гомха аха 2. в знач. сказ. безл. гомха ду; здесь ~- кхузахь гомха ду; ~ плавать- гомах гlepтa

мелко= «жима», «кегийра», мас.: мелкозернистый - кегийра буьртиг болу

мелкобуржуазный, -ая, -ое къоьчу буржуазии

мелководный, -ая, -ое гомха; ~ая река - гомха хи

мелководье с гомхалла

мелкокалиберный, -ая, -ое жимачу калибран, жима калибр йолу; ~ая винтовка - жима калибр йолу топ

мелколесье с кегийра хьун

мелкособственнический, -ая, -ое кегийрчу хьолахойн; ~ие интересы-кегийрчу хьолахойн хьашташ

мелкота ж собир. разг. (мелкие существа) кегийра х1уманаш

мелкотоварной, -ая, -ое кегийрчу товарийн; ~ое хозяйство - кегийрчу товарийн бахам

меловой, -ая, -ое киран; ~ые горы - киран лаьмнаш

мелодичный, -ая, -ое мукъаме

мелодия ж мукъам, узам

мелок м кир; цветные мелки -бес-бесара кираш

мелочной, -ая, -ое 1) уст.: ~ая лавка - кегийрчу х1уманийн туька 2) см. мелочный

мелочный, -ая, -ое 1) (пустяковый) к1езиг, пайда боцу; ~ые интересы - кегийра хьашташ 2) (о человеке) пис

мелочь ж 1) собир. (мелкие вещи) кегийра х1уманаш 2) собир. (мелкие деньги) шайнаш, кегийра ахча 3) перен. (пустяк) к1адбоцург; придираться к ~ам – к1ад боцчу х1уманна т1ехь 1иттарш ян; размениваться на ~и –к1адбоцурш лело

мель ж гомхалла; сесть на ~ а) г1амарла даха; б) перен. (оказаться в трудном положении) холчух1отта; сидеть на мели перен. - холчохь хила

мелькать несов. 1) т1ехлелха, къайлалелха; ~ть перед глазами – б1аьргаш хьалха т1ехлелха 2) (мерцать) лепа, къеда; вдали ~л огонёк - геннахь къедира ц1е 3) перен. (в сознании) дагатийса, дагаэха, хьалхах1итта

мелькнуть однокр. см. мелькать; у меня ~ла мысль - сан дата ойла тесира

мельком нареч. (поверхностно) к1еззиг; видеть ~ - к1еззиг ган

мельник м хьархо

мельница ж хьера; водяная ~а - хин хьера; ручная ~а – кахьар; лить воду на чью-л. ~у - цхьаьннан хьера т1е хи дитта

мельничный. -ая, -ое хьеран; ~ый жёрнов - хьеран т1улг; ~ая пыль- xlyp

мельхиор м мельхиор

мельхиоровый. -ая, -ое мельхиоран; ~ые ложки - мельхиоран 1айгаш

мельчайший, -ая, -ее превосх. ст. от мелкий - уггар жимаха

мельчать несов. 1) (становиться мельче) химдала 2) перен. (утрачивать значительность) аьсххадаккха, пайда боцчу дала 3) см. мелеть

мельче сравн. от мелкий, мелко (по величине) жимаха; (по глубине) гомхаха

мельчить несов., что ата, жимдан, кегийра дан

мелюзга ж собир. разг. кегийра са долу х1уманаш

мембрана ж мембрана ; ~ телефона - телефонан мембрана

меморандум м дип. меморандум

мемориальный, -ая, -ое мемориалан ; ~ая доска - мемориалан у

мемуары мн. лит. мемуараш

мена ж (обмен) хийцам

менее нареч. к1езигаха; ~ двух месяцев - шина баттал к1езигаха; ~, чем когда-либо - цкъа а цахиллачул а к1езигаха; тем не ~ - xleттe a \ .

мензурка ж мензурка

менингит м мед. менингит

менструация ж менструации, ц1ано йохар

менструировать несов. менструаци хила, ц1ано йоха

меньше 1. сравн. ст. от маленький и от малый 1- жимаха; он ~ меня ростом – дег1ана сол жимаха ву иза 2. сравн. ст. от мало – к1езигаха; как можно ~ - ма-мегга к1езигаха; гораздо ~ -дикка к1езигаха; ~ всего- доллучул к1езигаха; не ~ чем... - муххале а

меньшевизм м меньшевизм

меньшевик м меньшевик

меньший, -ая, -ее 1) сравн. от малый 1, маленький (по размеру) жимаха долу; (по количеству) к1езигаха долу; ~ая часть - жимаха долу дакъа 2) превосх. от миленький - уггар к1езигаха; из двух зол выбрать ~ее - шина зенаха к1езигаха дерг харжа 3) разг. (младший) жимаха волу; ~ий сын - жимаха волу к1ант ; по ~ей мере - мел лахара а; самое ~ее - уггар лахара

меньшинство с к1езигаха дакъа; ~ голосов - кхаьжнийн к1езигаха дакъа; национальные меньшинства – к1езиг къаьмнаш

меню — харжман

меня 1) род. п. от я сан; с отриц. передаётся им. падежом, в сравн. оборотах — сравнит. падежом, в сочет. с предлогами местного значения — местными падежами; завтра ~ здесь не будет - кхана со (им. п.) кхузахь хир вац; без ~ не начинайте- со воцуш д1а ма доладелаш; до ~ дошли слухи - суна (дат. п.) хабарш хезна; это случилось до ~- со хилале хилла и; сделай это для ~ - суна дехьа иза 2) вин. п. от я: ты ~ знаешь?- со (им. п.) вевзий хьуна?; на ~ не надейтесь - сох (вещ. п.) дегайовхо ма хилалаш; сделай за ~ - сан (род. п.) метта де; подежурь вместо ~ - сан (род. п.) метта ха де; что про ~ говорит?- сох лаьцна х1ун дуьйцу?

меняла м уст. хийцархо

менять несов. 1) кого-что хийца; ~ бельё - бедар хийца; ~ одно на другое - цхьаъ вукханах хийца 2) что (разменивать) къасто; ~ [крупные] деньги - [даккхийра] ахча къасто; ~ мнение- ойла хийца

меняться несов. 1) (изменяться) хийцадала; ~ в лице- юьхьа т1ехь хийцавала; ветер меняется - мох хийцало 2) кем-чем с кем (обмениваться) хийцадала; ~ с кем-л. местами - цхьаьнца меттигашца хийцавала; ~ книгами с друзьями –доттаг1ашца книгаш хийца

мера ас 1) барам; (единица ёмкости) бустам; ~ы длины - йохаллин барамаш; ~ы веса - терзанан барамаш 2) (мероприятие) г1уллакх; принять необходимые ~ы - дан оьшу г1уллакхаш дан 3) (предел) барам; без ~ы - барам боцуш [чloгla]; сверх ~ы - барамал т1ех; в ~у - барамехь; не в ~у - барамал т1ех; высшая ~а наказания - уггар

лакхара та1зар; по ~е сил - ницкъе хьаьжжина; по ~е возможности - тароне хьаьжжина; по крайней ~е - мел лахара а

мережка ж тир; делать ~у на ткани - йовлакхна тир яккха

мереть несов. разг.: мрут как мухи - мозий санна ле

мерещиться несов., кому хетадала, моттадала

мерзавец м, ~ка ж бран. - боьха х1ума

мерзкий, -ая, -ое боьха; ~ие слова - боьха дешнаш

мерзлота ж гlypa; район вечной ~ы - даим гlypa лаьтта район

мёрзлый. -ая, -ое 1) (промёрзший) г1орийна; ~ая земля – г1орийна латта 2) (испорченный морозом) дахьийна; ~ая картошка - яхьийна картолаш

мёрзнуть несов. 1) (зябнуть) шелдала; руки ~т - куьйгаш шелло 2) (промерзать) ша бан, гlopo, дахьо; вода мёрзнет- хина ша бо

мерзость ж 1) боьхалла 2) (вещь) боьха х1ума; (поступок) боьха г1уллакх; (выражение) боьха дош

меридиан м геогр. меридиан

мерило с бустам, барам

мерин м айг1ар

меринос м (овца) исхар-уьстаг1

мериносовый, -ая, -ое: ~ая овца - исхар-уьстаг1; ~ая шерсть - исхар-тха

мерить несов. 1) кого-что дуста; ~ температуру- температура юста 2) что (примерять) г1ехьа дуй хьажа, т1едуха; ~ костюм - костюм г1ехьа юй хьажа ; ~ на свой аршин - шен аьршанца дуста

мериться несов., чем с кем дустадала; ~ с кем-л. ростом - цхьаьнца локхалла вуставала

мерка ж бустам; снять ~у с кого-л. - цхьанна mlepa бустам баккха; сшить по ~е - бустамца тега

меркнуть несов. баддала; звёзды ~ут - седарчий баддло

мерлушка ж элтар

мерный, -ая, -ое цхьанаэшшара; идти ~ым шагом - цхьанаэшшара эха

мероприятие с мероприяти, г1уллакх; ~я по улучшению чего-л. - цхьа х1ума тодан ден г1уллакх

мертвенный, -ая, -ое докъан; ~ая бледность лица - юьхьа т1ера докъан бос

мертветь несов. са д1адала; пальцы ~ют от холода- шелонна п1елгаш чуьра са д1адаьлла; ~ть от страха - кхеравелла са д1адала

мертвец м дакъа

мертвецкая ж разг. беллачеран чоь

мертвечина ж собир. разг. (падаль) къеелла х1ума

мертворождённый, -ая, -ое делла дина; ~ ребёнок - делла дина бер

мёртвый, -ая, -ое 1. 1) делла 2) перен. (тихий) [д1а]тийна, делча санна; улицы были ~ы - делча санна д1атийна урамаш 2. в знач. сущ. м (умерший) велларг, ~ая ж елларг ; ~ый язык – д1абаьлла мотт; ~ый капитал - пайденза капитал; ~ая природа - са доцу 1алам; спать ~ым сном - велча санна наб кхета; ~ая тишина- инзаре (или тап-аьлла) тийналла; ~ая хватка - борзморзахо санна лацар; ~ый сезон - сезон д1атийна хан

мерцать несов. лепа; звёзды ~ют - седарчий лепа

месиво с 1) (полужидкая смесь чего-л.) шаткъ 2) (корм для скота) муж

месить несов., что хьен; ~ тесто - бод хьен ; ~ грязь - хатт кего

местами нареч. юкъ-юкъахь, наг-нагахь

местечко 1 с уменыи. от место; тёплое ~ -йовха меттиг

местечко 2 с (селение) юрт

мести несов., что 1) (подметать) нуй хьакха; ~ пол – ц1енкъа нуй хьакха 2) (гнать) кхехьа; ветер метёт листья -махо кхьохьу г1аш 3) безл.: метёт - хьоькху (о метели)

местком м (местный комитет профсоюзной организации) местком (профсоюзан организацин меттигера комитет)

местность ж меттиг; (район, край) тж. мохк; ровная ~ть- шера меттиг; в нашей ~ти большие леса- тхан махкахь яккхий хьаннаш ю

местный, -ая, -ое 1) меттигера; ~ое топливо- меттигера ягорг; выборы в ~ые советы - меттигерчу советашка харжамаш; ~ые власти - меттигера 1едал; ~ая газета - меттигера газет 2) (не общий) цхьанхьара; ~ое повреждение- цхьанхьара талхар ; ~ый падеж грам. - меттигниг дожар =местный «меттиган», мас.: двухместный - ши меттиг йолу

место с в разн. знач. меттиг; рабочее ~о - белхан меттиг; ~о рождения - вина меттиг; ~о происшествия - хилла меттиг; ~о заключения- чувоьллина меттиг; в вагоне нет свободных мест - вагон чохь мукъа меттигаш яц; сдать в багаж пять мест - пхеа меттигана багаж д1аяла; положить на ~о- шен метта охьадилла; с ~а на ~о - цхьана меттигера вукха меттиге; ни с ~а!- меттах ма хьа!; по ~ам! - шайн меттигашка!; власть на ~ах - меттигашкара 1едал; красивые ~а - хаза меттигаш; ~а общего пользования - массера а юкъахь пайда оьцу меттигаш; его назначили на хорошее ~о - дикачу метте вахийтина иза; занять первое ~о в соревновании - яхьаллехь хьалхара меттиг яккха; на ~е кого-л. -цхьаьннан метта; на твоём ~е я бы... - хьан метта хилча, аса...; знать своё ~о - шен меттиг хаа; стоять на видном ~е - гуччохь латта; лучшие ~а в пьесе - пьесехь дикаха йолу меттигаш; сердце (душа) не на ~е - дог (са) меттахь дац; стоять на ~е - цхьана меттехь латта; он себе ~а не находит - вала а, вола а меттиг йоцуш хьийза; больное ~о а) лозун меттиг; б) перен. сина 1аьткъачу ; к ~у (кстати) дог1уш хила; не к ~у (некстати) дог1уш дац

местожительство с веха меттиг

местоимение с грам. ц1ерметдош; личное ~ -юьхьан ц1ерметдош

местонахождение с волу меттиг

местоположение с лаьтта меттиг

местопребывание с сецна меттиг, волу меттиг

месторождение с 1) (место рождения) вина меттиг 2) чаще мн. ~я (полезных ископаемых) маь1данаш дохку

меттигаш; ~я нефти - нефть долу меттиг

месть ж бекхам; кровная ~ - ч1ир, пхьа

месяц м в разн. знач. бутт; март ~ - март бутт; прошлый ~ - байна бутт; будущий ~ - т1ебог1у бутт; ~ скоро взойдёт- бутт кестта схьакхетар бу; полный ~ -буьзна бутт ; медовый ~ - нускалан хан

месячник м бутт; ~ дружбы – доттаг1аллин бутт

месячный, -ая, -ое беттан; ~ отпуск - беттан отпуск =месячный, -ая, -ое «беттан», мас.: пятимесячный- пхеа беттан

металл м металл, эчиг; чёрные ~ы - 1аьржа металлаш, цветные ~ы - бесара металлаш; драгоценные ~ы - мехала металлаш ; лёгкие ~ы - дайн металлаш; тяжёлые ~ы - деза металлаш

металлист м металлист, эчигдаккхархо

металлический, -ая, -ое металлан; ~ая посуда - металлан пхьег1а; ~ий голос перен.- онда аз

металлолом м тиша эчиг

металлоносный, -ая, -ое металл долу; ~ пласт - металл долу г1ат

металлообрабатывающий, -ая, -ее металл кечден; ~ая промышленность- металл кечден промышленность

металлорежущий, -ая, -ее эчиг хадо; ~ие станки - эчиг хадо чарх

металлург м металлург

металлургический, -ая, -ое металлургически; ~ завод - металлургически завод

металлургия ж металлурги; чёрная ~ - 1аьржа металлурги

метание с 1) спорт. кхоссар; ~ диска - диск кхсссар 2) (скирдование) доттар; ~сена - йол йоттар 3): ~ икры - 1ов тасар ; ~ жребия - кхаж тасар

метастаз м мед. метастаз ; ~ы рака -ракан метастазаш

метатель м спорт. кхуссург; ~ диска - диск кхуссург; ~ молота- варзап кхуссург

метать 1 несов., что 1) спорт. кхийса; ~ диск- диск кхийса 2) (скирдовать) дотта; ~ сено - йол йотта 3): рыба мечет икру – ч1еро 1ов тосу ; ~ жребий - кхаж таса

метать 2 несов., что (смётывать, обмётыать) лол бетта; ~ петли - туьйдаргашна тир яккха

метаться несов. 1) (беспокойно двигаться) меттахъхьен, еттадала; ~ в бреду- г1енахь харц луьйш меттахъхьен 2) (суетиться) синтем байна хьийза, д1асалела; ~ по комнате- ц1а чухула д1асалела

метафизика ж метафизика

метафора ж лит. метафора

метёлка ж 1) (метла) девзиг 2) бот. кан; (у кукурузы) пхьаркан; ~ проса-берцан кан

метель ж дарц

метеор м астр. метеор

метеорит м астр, метеорит

метеоролог м метеоролог

метеорологический, -ая, -ое метеорологин; ~ая станция- метеорологин станци

метеорология ж метеорологи

метеосводка ж метеохаам

метеостанция ж метеостанци

метис м ч1аьнкъа, метис

метить 1 несов., кого-что (ставить метку) билгало ян, билгалдан; ~бельё- бедаршна билгалонаш ян; ~ страницы книги - книгин аг1онаш билгалъян

метить 2 несов. 1) в кого-что (целиться) хьежо; ~ть в цель - 1алашо хьежо 2) разг. (стремиться) г1ерта;

он далеко ~т - и генна г1ерта

метиться несов., в кого-что (целиться) жьежо (см. тж. метить 2 )

метка ж (знак) билгало; (у животных) х1ост, реже билгало; ~ на белье - барзакъа т1ера билгало

меткий, -ая, -ое нийса; ~ удар- нийса тохар; ~о (нареч.) стрелять- нийса кхосса; ~ое наблюдение- нийса тергам

меткость ж нийсалла

метла ж нуй; подметать двор ~ой - керта нуй хьакха ; новая ~а чисто метёт посл.- керлачу норо ц1ена ц1андо

метнуть однокр., что кхосса; ~ гранату - граната кхосса

метод м метод, некъ, кел; диалектический ~ филос. - диалектикин метод; ~ обучения- хьехаран иекъ

методика ж методика

методист м методист

методический, -ая, -ое 1) методикин; ~ кабинет- методикин кабинет 2) см. методичный

методичный, -ая, -ое (последовательный) цхьанаэшшара; ~ая работа - цхьанаэшшара болх

метр м — метр, маьлтера (метр) дош схьадаьла; маьл - сколько? тера - ровно, маьлтер - сколько ровно.

метраж м метраж, метраш; ~ комнаты – ц1ийнан метраж

метрика 1 ж лит. 1) (учение) метрика 2) (стихотворные размеры) байтийн барамаш

метрика 2 ж (свидетельство о рождении) метрика

метрический 1, -ая, -ое метрически; ~ая система мер - дустаран метрически система

метрический 2, -ая, -ое метрикийн; ~ая книга - метрикийн книга

метро с нескл. метро; проехать на ~ - метрохь ваха

метровый, -ая, -ое метр йолу =метровый, -ая, -ое «метр йолу», мас.: двухметровый - ши метр йолу

метрополитен м метрополитен; строить ~ - метрополитен йилла

метрополия ж метрополи

мех м (мн. меха) 1) чо; ~ зайца - пхьагалан чо; пальто на ~у - чо болу пальто; ходить в ~ах – г1аьрсигаца вухавелла лела 2) (бурдюк) п1аьлдиг

механизатор м механизатор

механизация ж механизаци

механизировать сов. и несов., что механизаци ян; ~ сельское хозяйство- юьртан бахамна механизаци ян

механизм м механизм; ~ часов - сахьтан механизм; государственный ~ - пачхьалкхан механизм

механик м механик

механика ж 1) (отдел физики, отрасль техники) механика 2) (сложное устройство) чалх

механический, -ая, -ое 1) механически, механикам; ~ая сила - механически ницкъ; ~ая пила - механически херх 2) (машинальный) ша-шеха; делать что-л. ~и (нареч.)- цхьа х1ума ша-шеха дан

мехи мн. (ед. мех м) левси; раздувать ~ - левси кхийса

меховой, -ая, -ое чо болу

меч м г1алакх; удар ~а – г1алакхан тохар ;вложить ~ ножны - тур батта долла; обнажить ~, поднять ~ - тур даккха

меченый, -ая, -ое билгалдина, билгало йина; ~ое бельё - билгало йина барзакъ; ~ые атомы - билгала атомаш

мечеть ж маьждиг

мечта ж 1) ойла, сатийсар; предаться ~ам, погрузиться в ~ы - ойланашка вожа (или ваха) 2) (желание) ойла, дагахь дерг, дагахь лаьгтарг; его ~а сбылась - цуьнан дагахь дерг кхочушхилла; несбыточная ~а- кхочушхир йоцу ойла

мечтание с ойланаш яр; сатийсар

мечтатель м, ~ница ж ойланча

мечтательность ж ойла хилар

мечтательный, -ая, -ое ойлане

мечтать несов. ойла ян, дагалеца

мешалка ж кегорг

мешанина ж разг. г1урч1, кегари

мешать 1 несов., кому-чему и с неопр. мовкъаг1ерта, новкъарло ян; ~ть работать - балхана новкъаг1ерта; шум ~ет слушать - г1овг1ано новкъарло йо ладог1a; не ~ет- новкъа дац; не ~ло бы - новкъа хир дацара

мешать 2 несов. 1) что (помешивать) кего; ~ чай ложечкой - 1aйгаца чай кего 2) что (смешивать) [вовшахъ]эдан; ~ глину с песком - сацкъар г1амарца вовшахъэбан 3) кого-что, разг. (путать) къаста ца дала; я всегда их мешаю - соьга цкъа а ца къастало и шиъ

мешаться 1 несов. разг. 1) (быть помехой) новкъахила 2) во что (вмешиваться) юкъаг1ерта; ~ не в своё дело- шен доцчу г1уллакха юкъаг1ерта

мешаться 2 несов. эдала, кегадала; мысли ~ются [в голове] - [коьртехь] ойланаш ийна

мешкать несов. разг. хьедала; ~ть с отъездом – д1авахарна хьевала; не ~я- хье ца луш

мешковатый, -ая, -ое 1) (об одежде) галих тера; ~ костюм - галих тера костюм 2) перен. (неуклюжий) партал

мешок м гали; (кожаный) лежиг; ~ок из-под муки - дама духку гали; ~ок муки - деман гали ; ~ки под глазами -йистина б1аьргак1елонаш; костюм сидит на нём ~ком - костюм гали санна ю цунна

• мешочек м уменьш. от мешок; ~ для рукоделия- бохча

• мещанин м (мн. мещане) 1) мещанин 2) перен. (обыватель) дастаме стаг

• мещанка ж мещанка

• мещанский, -ая, -ое 1) мещанийн; ~ий быт - мещанийн дахар 2) перен. (обывательский) дастаме; ~ие взгляды -дастаме ойланаш

• мещанство с 1) (сословие) мещанаш 2) перен. (обывательщина) мещаналла

мз

• мзда ж уст., ирон.: за известную мзду сделать что-л. - билгалчу мехах цхьа xlyма дан

ми

• миг м. б1аьрган нег1ар туху юкъ; в один ~ б1аьрган нeгlap тохале; на ~ - цхьана минотана

• мигать несов. 1): ~ть глазами – б1аьрган нег1арш детта 2) кому (подавать знак) б1аьца ян, б1аьрг та1о; ~ть соседу - лулахочуьнга б1аьца ян 3) (мерцать) лепа; звёзды ~ют - седарчий лепа

• мигнуть однокр. 1): ~ть глазом – б1аьрган нег1ар тоха 2) кому (подать знак) б1аьца ян, б1аьрг та1о; он мне ~л - цо соьга б1аьрг та1ийра 3) (об источнике света) къада

• мигом нареч. разг. б1аьрган нег1ар тохале

• миграция ж миграци

• мигрень ж мигрень

• мизерный, -ая, -ое мискъал; ~ая плита - мискъал алапа

• мизинец м ц1аза-п1елг

• микро= «тlex жима», мас.: микроорганизм - микроорганизм

• микроб м микроб

• микробиология ж микробиологи

• микрон м физ. микрон

микропористый, -ая, -ое микропоркин; ~ая резина - микропоркин резина; обувь на ~ой подошве- микропоркин айраш долу мача

микрорайон м микрорайон; школа ~а - микрорайонера школа

микроскоп м микроскоп

микроскопический, -ая, -ое 1) (производимый с помощью микроскопа) микроскопан; ~ий анализ - микроскопан анализ 2) (крошечный) микроскопически, т1ехжима; ~и (нареч.) малая величина - микроскопически жима йоккхалла; ~ие размеры - микроскопически барамаш

микрофон м микрофон; у ~а - микрофона хьалха; театр у ~а - микрофона хьалхахьара театр

микстура ж микстура (молха)

милитаризация ж милитаризаци

милитаризм м милитаризм

милитарист м милитарист

милитарйстский. -ая, -ое милитаристийн; ~ая политика - милитаристийн политика

милицейский, -ая,-ое милицин; ~ая форма - милицин форма; ~ая машина - милицин машина

милиционер м милиционер

милиция ж милици; отделение ~и - милицин отделени

милли= «эзарлаг1а», мас.: миллилитр - миллилитр

миллиард м миллиард (эзарза миллион)

миллиардер м миллиардер, миллиардхо

миллиграмм м миллиграмм

миллиметр м миллиметр

миллион м 1) миллион (эзарза эзар) 2) мн. ~ы (огромное множество) миллионаш

миллионер м миллионер, миллионхо

миловидный, -ая, -ое таме, тамехь [долу]; ~ое лицо -таме юьхь

милосердие с къинхетамалла ; сестра ~я уст. лорйиша

милосердный, -ая, -ое къинхетаме; ~ человек - къинхетаме стаг

милостивый, -ая, -ое уст. къинхетаме

милостыня ж caг1a

милость ж 1) (доброе отношение) къинхетамалла, къинхетам; сменить гнев на ~ть- оьг1аэло къинхетаме ерзо 2) мн. ~ти (благодеяния) дика ; ~ти просим - дехар_ду

милый, -ая, -ое 1. хьоме, хьомсара; ~ый человек - хьоме стаг; ~ый друг- хьоме доттаг1 2. в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж (дорогой, любимый) хьомениг

миля ж миля ; морская ~ - х1ордан миля (1852 м); географическая ~ - географин миля (7420 м)

мимика ж б1аьца

мимо нареч. и предлог с род. п. юххехула, юххешхула; машина промчалась ~ - юххешхула т1ехъиккхира машина; он прошёл ~ меня - суна юххехула т1ехвелира иза

мимоза ж бот. мимоза

мимолётный, -ая, -ое (скоропреходящий) к1еззигчу хенан; ~ая радость – к1еззиг хазахетар

мимоходом нареч. 1) (по пути) т1ехдолуш; ~ зайти к товарищу- т1ехволуш накъост волчу чух1отта 2) разг. (между прочим) хьаххийнчуьра; ~ сказать - хьаххийнчуьра ала

мина ж воен. в разн. знач. мина

мина 2 ж (выражение лица) ч1ичч1арш; сделать недовольную ~у- реза воцуш ч1ичч1арш ян

минарет м мимар

миндалинка ж 1) (орех) миндаль 2) чаще мн. ~ы анат. миндалина, екхоъ

миндаль м миндаль

миндальный, -ая, -ое миндалан; ~ое молоко - миндалан шура

минёр м воен. минер

минерал м минерал

минералогия ж минералоги

минеральный, -ая, -ое дарбане; ~ая вода - дарбане хи

миниатюра ж миниатюра ; в ~е - миниатюрехь

миниатюрный, -ая, -ое миниатюран

минимальный, -ая, -ое (самый маленький) уггар к1езиг, минимум; уггар лахара; (о количестве) уггар к1езиг [долу], минимум; ~ое время - уггар к1езиг хан; ~ый заработок- уггар лахара алапа

минимум м 1. минимум; прожиточный ~ - дахаран минимум; кандидатский ~ - кандидатан минимум 2. в знач. нареч. (по меньшей мере) минимум, лаххара [бараме], мел лахара а; (о количестве) мел к1езиг а; на эту работу надо ~ три дня - кху балхана мел к1езиг (или минимум) кхо де деза

минировать сов. и несов., что, воен. минаш йохка

министерский, -ая, -ое министран; ~ пост - министран г1уллакх

министерство с министерство; Министерство иностранных дел - арахьарчу г1уллакхийн министерство; Министерство здравоохранения - могушалла ларъяран министерство

министр м министр

минный, -ая, -ое воен. минийн; ~ое поле - минийн аре

миновать 1. сов. и несов., кого-что (проехать, пройти) т1ехдала, т1ехтила; ~ деревню - юьртана т1ехтила 2. сов. с отриц., чего или с неопр. (избежать) хьалхавала, к1елхьарвала; чему быть, того не ~ погов.- хила хьаьхначух хьалхавер вац 3. сов. (окончиться) чекхдала, д1адала; опасность нас минует - кхерам д1абаьлла вайна

миноискатель м минашлохург

миномёт м воен. миномёт

миномётный, -ая, -ое воен. минийн; ~ая батарея - минийн батарей

миномётчик м воен. миномётчик, миномётхо

миноносец м воен.-мор. миноносец

минор м 1) муз. минор (эшаран мукъам) 2) перен. ойла йожар, г1айг1ане хилар

минорный, -ая, -ое 1) муз. миноран 2) перен. (грустный) г1айг1ане, сингаттаме; ~ое настроение- г1айг1ане вожар

минувший, -ая, -ее 1) д1адаьлла, д1адахна; ~ие годы – д1адахна шераш 2) в знач. сущ. ~ее с д1адаьлларг, д1адахнарг

минус м 1) (знак) минус 2) неизм. минус (д1адаьккхича); семь ~ два – ворх1 минус шиъ; ~ десять градусов - итт градус шело 3) перен. (недостаток) минус, кхачамбацар, эшам

минута ж 1) минот; без пятнадцати ~т два - шиъ дала пхийтта минот ю; двадцать ~т второго- шолг1ачух ткъа минот; с ~ты на ~ту- минот ялале; сию ~ту – x1oкxy минотехь 2) мат., геогр. минот

минутный, -ая, -ое минотан; ~ая стрелка - минотан цамза; ~ое дело - минотан г1уллакх =минутный, -ая, -ое «минотан», мас.: пятиминутный - пхеа минотан

минуть сов. 1) см. миновать 1, 3; ночь минула - буьйса д1аели 2) кому (исполниться— о возрасте) кхача: ему минуло шестнадцать лет - цуьнан ялхитта шо кхаьчна

мир 1 м в разн. знач. дуьне; (вселенная) тж. 1алам; происхождение ~а - дуьне кхолладалар; звёздные миры -седарчийн 1алам; объехать весь ~ - дерриг а дуьненна го баккха; растительный ~ - ораматийн дуьне; животный ~ -дийнатийн дуьне; чемпион ~а - дуьненан чемпион; первый в ~е- дуьненахь хьалхара; внутренний ~ человека -стеган дог-ойла ; ходить по миру - caгla доьхуш лела; пустить по ~у - caгla доьхучу т1е даккха; не от ~а сего- доно стаг; на ~у и смерть красна - юьртана а дерг — ловзар аьлла; переселиться (или уйти) в лучший (или иной) ~ -бакъдуьнена дерза

мир 2 м 1) (отсутствие войны) машар; борьба народов за ~ - халкъаша машарна латто къийсам; заключить ~ -машар бан; сторонники ~а - машаран аг1ончий 2) (согласие) барт; жить в ~е -бертахь даха ; ~ праху его - вирзина меттиг декъала хуьйла цуьнан

мираж м 1) (оптическое явление) йилбазг1ала, мираж; ~ в пустыне - пана аренан мираж 2) перен. (призрак) б1арлаг1а; ~ счастья - ирсан б1арлаг1а

мириады мн. мириадаш ; ~ звёзд - седарчийн мириадаш

мирить несов., кого с кем-чем машар бан, тодан, куьйгадахийта, масла1ат дан; ~ враждующих - мостаг1ашна юккъе масла1ат дан

мириться несов. I) с кем (после ссоры) тан, масла1ат (или машар) хила; там хила 2) с чем (терпимо относиться к чему-либо) собаре хила, сатоха; ~ с создавшимся положением - х1оьттинчу хьолана сатоха; не ~ с подлостью -хьарамлонашна са ца детта

мирный, -ая, -ое 1) машаре; в ~ое время - машаре хенахь; ~ый договор- машаре договор; ~ое население - машаре бахархой 2) (спокойный) парг1ат[е]; ~ый сон- парг1ат наб яр; ~ый труд – парг1ат къинхьегам; ~ый характер- эсала амал

миро с: одним ~м мазаны шутл.- цхьана кетаран мезий ду

мировоззрение с дог-ойла, мировоззрени; материалистическое ~ - материализме дог-ойла

мировой 1, -ая, -ое 1) дуьненан; (относящийся ко вселенной) тж. 1аламан; ~ая война- дуьненан т1ом; ~ое пространство - 1аламан есалла 2) прост. (очень хороший) т1ехдика; ~ой парень – т1ехдика жима стаг ; ~ая скорбь - дуьненах а дог далар

мировой 2,-ая, -ое 1. уст. (примирительный) машаре, машар бен; ~ой суд - машаре суд ; ~-ой судья - кхелахо 2. в знач. сущ. ~ая ж разг.: пойти на ~ую - куьйгаваха

мироздание с дуьне, 1алам

миролюбивый, -ая, -ое машар беза

миролюбие с машар безар

миропонимание с дуьне довзар

миска ж кад; (большая) бога

миссионер м миссионер

миссия ж 1) высок. (поручение) декхар, кост; возложить на кого-л. ~ю - цхьанна т1е декхар дожо 2) (дипломатическое представительство, дипломатическая делегация) мисси, делегаци; военная ~я – т1еман мисси

мистик м мистик

мистика ж мистика

мистификация ж мистификаци, тилор

мистифицировать сов. и несов., кого (вводить в заблуждение) тило

мистицизм м филос. мистицизм

митинг м митинг

миф м I) (сказание) миф 2) перен. (вымысел) миф, хабар

мифология ж мифологи ; греческая ~ - грекийн мифологи

мишень ж г1акх ; служить ~ю для насмешек - нехан кхардам хилла лела

мишура ж 1) (нити) хьаса 2) перен. (показная роскошь) т1ехула къагам

мл

младенец м бер

младенческий, -ая, -ое беран; ~ возраст - беран хан

младший, -ая, -ее 1) (по возрасту) жимаха волу; ~ брат - жимаха волу ваша 2) (по положению) лахара; ~ научный сотрудник - лахара 1илманан белхахо; ~ лейтеНант - лахара лейтенант

млекопитающие мн. зоол. (ед. ~ее с) декха дийнаташ

млеть несов. лаха; ноги млеют - когаш лаха

Млечный Путь астр. Ча Такхийна Тача

мн

мне 1) дат. п. от я суна; ~ не нужно- суна ца оьшу; дай это ~ - xlapa лохьа суна; помоги ~ - г1о де суна; скажи ~ -алал соьга (местн. п.); выбор остановился на ~- со (им. п.) хоржуш чекхделира; ко ~ соьга (местн. п.) 2) предл. п. от я: обо ~ - сох (вещ. п.)

мнение с ойла, хетарг; высказать своё ~е - шена хетарг [схьа]ала;по моему ~ю - суна хетарехь; общественное ~е- юкъараллина хетарг; обмен ~ями - вовшех дагабовлар; он высокого ~я о себе- лакхара ойла йолуш ву иза; я разделяю его ~е- цунна хеттарг хета суна

мнимый, -ая, -ое 1) (воображаемый) хета; ~ая опасность- хета кхерам 2) (ложный) харц; ~ый больной - харцлазархо 3) мат.: ~ая величина - хета йоккхалла

мнительность ж моттарг1аналла

мнительный, -ая, -ое моттар1ане; ~ человек - моттарг1ане стаг

мнить несов. хета, мотта; он слишком много мнит о себе- ша т1ех лакхара хета цунна

многие мн. 1. дуккха а; прошли ~ годы - дуккха а шераш д1аихна 2. в знач. сущ. дукхаха берш; ~ так говорят -дукхаха болчара иштта дуьйцу

много нареч. 1. дукха; он ~ знает- цунна дукха хаьа; он ~ работает- цо болх дукха бо; прошло ~ лет- дукха хан д1аяхна; он ест ~ мяса - цо дукха доу жижиг; у меня ~ работы - сан болх дукха бу 2. в знач. сказ. безл. дукха хила; этого будет ~ - иза дукха хир ду; как ~ книг! - мел дукха ю книгаш! 3. в сочет. со сравн. ст.: ~ больше - дуккха а дукха ду; ~ лучше - дикка дикаха; ~ хуже - дуккха а воха; ~ веселее - дуккха а синкъераме; ~ теплее - дуккха а йовхаха; путь ~ длиннее- некъ дуккха а беха[ха] бу ; ни ~ ни мало- дукха а к1езиг а доцуш; ~ ли? (сколько) дукха дуй?

много= «дукха», мас.: многоквартирный - дукха квартираш йолу

многоборец м хьуьнарш къовсархо

многоборье с спорт. многоборье, хьуьнарш къовсар

многовато нареч. разг. дукхо; реже алсамо; ~ будет - дукхо хир ду

многовековой, -ая, -ое дукха б1ешерийн

многоводный, -ая, -ое 1)(полноводный) дуьзна 2) (обильный реками) дукха хиш долу; ~ край -дукха хиш долу мохк

многоголосый, -ая, -ое тж. муз. дукха аьзнаш долу; ~ хор - дукха аьзнаш долу хор

многогранник м геом. сенашдерг

многогранный, -ая, -ое 1) дукха сенаш долу; ~ая гайка - дукха сенаш долу гайка 2) перен. (разносторонний) дуккха чулацам болу; ~ое творчество- дуккха чулацам болу кхолларалла

многодетный, -ая, -ое дукха бераш долу; ~ая мать-дукха бераш долу нана

многодневный, -ая, -ое дукха дийнийн

многое с дукха[ха дерг]; ~е надо сделать - дан дезаш дукха ду; во ~м он прав - дукхаха долчунна и бакъ ву многоженство с дукха зударий хилар

многозначительный, -ая, -ое доккхачу маь1нин; ~ая улыбка - доккхачу маь1нин велакъажар

многозначный, -ая, -ое 1) мат. дукха хьаьркаш (или цифраш) йолу; ~ое число - дукха цифраш йолу терахь 2) лингв. дукха маь1наш долу; ~ое слово - дукха маь1наш долу дош

многоклеточный, -ая, -ое биол. дукха клеткийн; ~ые организмы - дукха клеткийн организмаш

многоковшовый, -ая, -ое: ~ экскаватор- дукха кхимарш йолу экскаватор

многокрасочный, -ая, -ое: ~ая печать - дукха басарш долу зорба

многократный. -ая, -ое дукхазза + прич.; ~ые исследования - дукхазза бина талламаш ; ~ый глагол -дукхазаллин кепара хандош

многолетний, -яя, -ее дукха шерийн; ~ий труд - дукха шерийн къинхьегам; ~ие травы бот. - дукха шерийн бецаш

многолетник м бот. дукха шерийн орамат

многолюдный, -ая, -ое дукха адам долу, дукха нах болу; ~ое собрание - дукха нах болу собрани

многоместный, -ая, -ое дукха меттигаш иолу; ~ самолёт дукха меттигаш иолу кем

многонациональный, -ая, -ое къаьмнийн, дукха къаьмнаш долу; ~ая республика - къаьмнийн республика многоножка ж зоол. мерза орам

многообещающий, -ая, -ее т1аьхье дика хила мега, г1екхиаме; ~ ученик – т1екхиаме дешархо

многообразие с тайп-тайпанелла

многообразный, -ая, -оо тайп-тайпане

многополье г с.-х. рог1ехь ялташ дер

многопольный, -ая, -ое с.-х.: ~ севооборот - рог1ехь ялталелор

многосемейный, -ая, -ое дукха доьзал болу

многословный,-ая, -ое дахдина, даржийна

многосложный, -ая, -ое грам. дукха дешдакъош долу

многослойный, -ая, -ое дукха чкъоьрнаш (или пардош) долу

многостаночник м, ~ца ж станокашхо

многосторонний, -яя, -ее 1) мат. сенаш долу, аг1онаш йолу; ~яя призма - секаш долу призма 2) (о договоре и т. п.) декъашхой болу; ~ее соглашение - декъашхой болу барт 3) перен. (разнообразный) тайп-тайпанара; ~ее образование- тайп-тайпанара образовани

многострадальный, -ая, -ое дукха 1азап лайна, дукха бала хьегна, 1азапехь (или балехь) даьллина

многотомный, -ая, -ое дукха томийн

многоточие с т1адамаш

многотысячный, -ая, -ое [дукха] эзарнийн

многоуважаемый, -ая, -ое дукха деза, хьоме, везийра

многоугольник м мат. сенашдерг

многоугольный, -ая, -ое мат. сенаш долу, маь1игаш йолу

многофазный, -ая, -ое физ. фазаш йолу

многоцветный, -ая, -ое къорза; реже или о многих вещах- бес-бесара; ~ая ткань- къорза к1ади

многочисленный, -ая, -ое дукха; ~ое семейство- дукха доьзал

многочлен м мат. многочлен, дукхачлен

многоэтажный, -ая, -ое дукхазза т1ек1елдина, дукха этажаш йолу; ~ дом-дукхазза т1ек1елдина ц1енош

многоязычный, -ая, -ое дукха меттанаш долу

множественный: ~ое число грам. дукхаллин терахь

множество с дукхалла; ~ людей - нехан дукхалла

множимое с мат. дебарг

множитель м мат. оьцург

множить несов., что I) мат. эца; ~ большие числа -даккхийра терахьаш эца 2) высок. (увеличивать) алсамдаккха, совдаккха, дебо

множиться несов. высок., алсамдала, совдала, дебо

мной, мною тв. п. от я соьца; они ~ довольны - уьш суна (дат. п.) реза бу; это сделано ~- иза ас (эрг. п.) дина; пойдём со ~ - вало соьца (оруд. п.); за ~ (за моей спиной) суна т1ехьа; зайди за ~ - со вига чувоьллахь; за ~ числится книга - суна т1ехь ларалуш книга ю; передо ~ - суна хьалха; надо ~ суна т1ехула; подо ~ -суна лахахь

мобилизация ж 1) воен. мобилизаци, эскаре кхайкхар 2) перен. вовшахтохар

мобилизованный м. эскаре кхайкхинарг

мобилизовать сов. и несов., кого-что 1) воен. (провести мобилизацию) мобилизаци ян 2) перен. вовшахтоха; ~ все средства - боллу г1ирс вовшахтоха; ~ массы на борьбу за мир- машаран къийсамна халкъ вовшахтоха

могила ж каш; братская ~а - вежараллин каш ; стоять одной ногой в ~е- цхьа ког кошахь а болуш хила; свести кого-л. в ~у - цхьаь лечу хьоле ваккха; унести [с собой] в ~у- шеца коша дахьа

могильник м [тира] кешнаш;

могильный, -ая, -ое кошан; ~ая плита - кошан пилта; ~ый памятник - къубба (в виде небольшого склепа); чурт (в виде обелиска)

могильщик м кашдоккхург

могучий, -ая, -ее (сильный) нуьцкъала, ницкъ болу, (большой) доккха; (крепкий) ч1ог1а; ~лев- нуьцкъала лом; ~ дуб -боккха наж; ~ организм – ч1ог1а организм

могущественный, -ая, -ое нуьцкъала; ~ое государство - нуьцкъала пачхьалкх

могущество с нуьцкъалла

мода ж мода; одет по последней ~е – т1аьххьарчу модехь вухавелла; выйти из ~ы - модера д1аяла; быть в ~е -модехь хила

модель ж 1) (образец) модель, кеп; ~ обуви - мачийн модель; ~ для литья - лалочун кеп 2) (тип, марка) тайпа; новая ~ автомобиля - автомобилан керла тайпа 3) (макет) модель, макет; ~ самолёта - кеманан модель

модельный, -ая, -ое моделан; ~ый цех - моделан цех; ~ая обувь - моделан мачаш

модернизация ж модернизаци [яр], тадар; ~ станка - станокана модернизаци яр

модернизировать, модернизовать сов. и несов., что модернизаци ян, тада

модник м, ~ца ж модахо

модный, -ая, -ое модера, модехь долу; ~ое платье- модера коч; ~о (нареч.) одеваться - модехь бедар лело

моё с см. мой

можжевельник м бот. ж1олам

можно в знач. сказ. 1) с неопр. (есть возможность) дадала, тардала; йиш хила, таро хила; это ~ сделать в два дня – и шина дийнахь далур ду 2) (разрешается, позволительно) мага; ~ здесь курить?- кхузахь цигаьрка оза мегар дуй?; как ~ скорее - ницкъ ма-кхоччу чехка (или сиха)

мозаика ж мозаика

мозаичный, -ая, -ое мозаикан; ~ые стены - мозаикан пенаш

мозг м хье; головной ~ коьртан хье; костный ~- т1ум; спинной ~ -букъан т1ум; в ~у – коьртехь; до ~а костей – даь1ахка т1е кхаччалц; шевелить ~ами - ойла ян

мозговой, -ая, -ое (о костном мозге) т1амаран; (о головном мозге) хьен; ~ая кость –т1амаран даь1ахк; ~ые сосуды -хьен пхенаш

мозжечок м анат. к1асархье

мозолистый, -ая, -ое берчаш евлла; ~ые руки - берчаш евлла куьйгаш

мозолить несов., что: ~ кому-л. глаза - цхьаьннан б1аьра хьалха хьийза

мозоль ж берч; руки в ~ях -берчаш йолу куьйгаш ; наступить кому-л. на любимую ~ь - цхьанна дагна 1аьткъарг ала

мой мест. притяж. м (моя ж, моё с; мой мн.) 1. сан; ~ голос - сан аз; по моему мнению - суна хетарехь; это моя обязанность - иза сан декхар ду; мои перчатки - сан каранаш; у сына мои глаза – б1аьргаш санаш ду (или сачух тера ду) к1ентан; на мою долю- суна долчу декъана 2. в знач. сказ.- сан ду; эта книга моя – x1apa книга сан ю; 3. в знач. сущ. 1) прост.: мой (муж) саниг; моя (жена) саниг, тха[й]ниг, тхан ерг 2): моё - сайниг; это ~ - и сайниг ю; не бери моего - сайниг ма эцалахь 3): мой (близкие) сайнаш; моя взяла! - со туьйлиpa!; не лучше моего - сачул дика дац

мокнуть несов. дашо, т1адо; ~ под дождём – дог1ана к1ел вашо

мокрица ж зоол. шера

мокрота ж (при кашле) шет

мокрота ж разг. (сырость, влажность) т1уналла, т1адо

мокрый, -ая, -ое т1еда; ~ая тряпка – т1еда бехчалг; на улице ~о - арахь т1еда ю ; ~ая курица - хи чу 1оьттина котам; у неё глаза на ~ом месте- б1аьргаш т1едачохь дохку цуьнан

мол 1 м (вал) ч1инг

мол 2 вводн. сл. разг. бах; он, ~, этого не знал - цуьнна и ца хаьара, бах

молва ж (слухи) хабар; о нём идёт дурная ~- цунах вон хабар арадаьлла

молвить сов., что дистхила, ала

молдаване мн. (ед. ~ин м, ~ка ж молдаван) молдаванаш

молдаванский, -ая, -ое молдаванийн; ~ие песни - молдаванийн иллеш

молдавский, -ая, -ое молдавийн; ~ язык - молдавийн мотт

молекула ж молекула

молекулярный, -ая, -ое молекулин; ~ вес - молекулин йозалла

молибден м молибден

молитва ж (обряд) ламаз; (текст, обращение к богу) до1а; читать ~ы – до1а дан

молить несов., кого, высок. - корта бетта; ~ о пощаде - къинхетам бар доьхуш корта бетта

молиться несов., кому-чему (совершать обряд) ламаз дан; о чём-л. (обращаться к богу) до1а дан: ~ на кого-л. перен.- цхьанна ламазаш дан

молниеносный, -ая, -ое ткъес санна чехка; ~ая победа - ткъес санна чехка толам

молниеотвод м стеласацорг

молния ж 1) ткъес, стелахаьштиг; ~ ударила в дерево - ткъес туьйхира диттах 2) (застёжка) дог1а; телеграмма -~ - стела-зle

молодёжь ж собир. кегийрхой, кегий нах

молодеть несов. къондала; ~ от радости - хазахетта къонвала

молодец м: добрый ~ фольк., поэт. - дика к1ант

молодец м. 1. дика к1ант; у него все сыновья ~цы, как на подбор- цуьнан берриг а к1ентий цхьаъ санна дика к1ентий бу 2. в знач. сказ. (похвала) къонаха; (мужчине) дика к1ант; (женщине) дика зуда; (девушке) дика йо1; ~ец против овец, а на ~ца и сам овца - къонах ву цхьа б1аьрг баьлларг дуьхьал1оттаваллалц; держаться ~цом -дика са тохадала

молодить несов., кого-что къона хетийта, къондан; светлый костюм её ~-сирлачу костюмо иза къона хоьтуьйту

молодиться несов. къона хетийта, къондала

молодка ж (курица) меъ

молодняк м 1) собир. (о животных) къона даьхний, кегийра даьхний 2) (молодой лес) къона хьун 3) собир. прост. (молодёжь) кегийрхой, къона нах, кегий нах

молодожёны мн. [къона] мар-нускал

молодой, -ая, -ое 1) къона, жима; она молодо (нареч.) выглядит - иза къона хета; ~ое дерево-къона дитт; он ещё молод (или ~ой)- и х!инца а къона ву; ~ой пёс - жима ж1аьла 2) (свойственный молодости) къона; ~ые силы - къона ницкъаш 3) (недавно появившийся) керла; ~ой картофель- керла картол; ~ой месяц – ц1ена бутт 4) в знач. сущ. ~ые мн. см- молодожёны

молодость ж къоналла; в [дни] ~и - къона волуш; не первой ~и -дукха къоначарха а вац

молодцеватый, -ая, -ое доьналлин, каде

молодчик м разг. презр. жимахо

молодчина м и ж разг. см. молодец 2

моложавый, -ая, -ое къоно

моложе сравн. ст. от молодой къоно, жимаха; он ~ меня - иза сол жима ву; он ~ всех [нас] - [вайл] массарал а жимаха ву и; он выглядит ~ своих лет - шен шерел къоно хета иза

молозиво с к1алдмарзаш, реже уза

молоко с шура; парное ~ керла яьккхина шура; цельное ~ - чекхъяккхаза шура; кислое ~ - етта шура; сгущённое ~ - юкъйина шура; сухое ~ - екъа шура; у него ~ на губах не обсохло - з1ок х1инца а можо ю цуьнан; кровь с ~м - бос богуш

молокосос м разг. пренебр. ц1орма1а

молот м 1) (молоток) варзап 2) (механизм) варзап 3) спорт. молот; быть между ~ом и наковальней -ж1аьвнний, нуьйжаний юккъе нисвала

молотилка ж ялтаорург

молотить несов., что ара; ~ пшеницу – к1а ара

молотобоец м варзапхо

молоток м ж1ов

молотый, -ая, -ое аьхьна; ~ кофе - аьхьна кофе

молоть несов., что ахьа; ~ пшеницу- к1а ахьа; ~ перец - бурч ахьа; не мели чепуху!- пайдабоцург ма дийца!

молотьба ж 1. (действие) арар;машинная ~ -машинашца арар;2. (время) ору хан; наступила ~ - ору хан т1екхаьчна

молочай м бот. шурба1

молочник м шураюттург

молочный, -ая, -ое 1. 1) шурин; ~ая посуда - шура лело пхьег1а; ~-ая каша - шури т1ехь дина худар 2) машане; ~ый скот - машане даьхний; ~ая корова - машане етт; ~ые продукты - машанаш 2.в знач. сущ. ~ая ж машанан туька ; ~ые зубы - хорцу цергаш; ~ый брат - нанас вакхийна ваша

молча нареч. диет ца хуьлуш

молчаливый, -ая, -ое 1) (тихий) тийна, лен т1ера воцу 2) (безмолвный) диет ца хуьлуш; ~ое одобрение - диет ца хуьлуш къобалдар

молчание с вистцахилар, къамел цадар; хранить ~ - вист ца хила; нарушить ~ - дистхила; обойти что-л. ~ м – цхьа х1ума ца хьахош дита; ~ — знак согласия посл. - вистцахилар реза хиларан билгало ю

молчать несов. диет ца хила, къамел ца дан; лес молчит- хьун тийна ю; об этом лучше ~ - иза, хьаха ца дича, тоьлушха ду

молчком нареч. разг. дист ца хуьлуш, къамел ца деш

моль ж (насекомое) неца

мольба ж [даггара] дехар

момент м 1) (миг) минот, юкъ; в один ~ - цкъана минотехь 2) (обстоятельство) меттиг, aгlo; важный ~ в работе -балхахь мехала меттиг ; текущий ~ -д1айоьду хан; в данный ~ - кху киртигехь

моментальный, -ая, -ое минот ялале, б1аьрган нег1ар тохале, ц1еххьашха; ~ая смерть – ц1еххьашха валар

монарх м монарх, паччахь

монархизм м монархизм

монархист м, ~ка ж монархист, монархизмхо

монархический, -ая, -ое монархин; ~ое государство- монархин пачхьалкх

монархия ж монархи

монастырский, -ая, -ое монастыран; ~ое подворье - монастыран керт

монастырь м монастырь

монах м, ~иня ж монах

монашенка ж разг. см. монахиня

монголы мн. (ед. монгол м, ~ка ж монгол) монголаш

монгольский, -ая, -ое монголийн; ~ язык - монголийн мотт

монета ж ахча; серебряная ~а - дато ахча; разменная ~а - къаьстина ахча; платить той же ~ой -схьадинчуьнга хьаьжжина юхадан; принимать за чистую ~у - бакъдина т1еэца

монетный, -ая, -ое: ~ двор- ахча ден ц1а

моногамия ж моногами

монограмма ж монограмма

монография ж монографи

монолит м монолит; камень-~ - монолит-т1улг

монолитный, -ая, -ое дийнна, бертахь; ~ коллектив- бертахь коллектив

монолог м монолог

монополизация ж монополизаии

монополизировать сов. и несов., что монополи ян

монополист м монополист

монополистический, -ая, -ое монополистийн, монополистически

монополия ж монополи

монотонный, -ая, -ое 1) цхьана мукъаме, цхьа аз долу; ~ый голос - цхьана мукъаме аз 2) перен. (однообразный, скучный) цхьанаэшшара, цхьана тайпанара; ~ая жизнь - цхьанаэшшара дахар

монтаж м в разг. знач. монтаж; закончить ~ машины - машинан монтаж чекхъяккха; литературный ~- литературин монтаж

монтажник м, ~ца ж монтажник, монтажхо

монтёр м монтёр

монтировать несов., что ле1а, монтаж ян

монумент м монумент

монументальный, -ая, -ое 1) (громадный) инзаре доккха; ~ое здание- инзаре йоккха г1ишло 2) перен. (содержательный) к1орггера; ~ый труд - кlopггepa болх

мор м уст. ун

мораль ж 1) (нравственность) мораль, г1иллакх, оьздангалла; человек высокой ~ли - йоккха оьздангалла йолу стаг 2): ~ль басни - баснин маь1на 3) разг. (нравоучение) хьехам; читать кому-л. ~ль - цхьанна хьехам бан

морально-политический, -ая, -ое морально-политически; ~ое единство - морально-политически цхьаалла

моральный, -ая, -ое моральни, оьздангаллин, г1иллакхе; ~ый поступок – г1иллакхе г1уллакх; ~ая ответственность -моральни жоьпалла

морг м морг

моргать несов., тж. ~ глазами – б1аьргаш детта; (делать знаки глазами) б1аьцаш ян, б1аьрг те1о

моргнуть однокр. см. моргать; и глазом не ~ёт – б1аьрган нег1ар тухур дац

морда ж 1) (животного) муц1ар 2) груб. (лицо) муц1ар

мордастый, -ая, -ое прост. - йоккха муц1ар йолу

мордва ж собир., мордвины мн. (ед. мордвин, мордовец м, мордвинка, мсрдовка ж мордвин) мордвинаш

мордовский, -ая, -ое мордвинийн, мордвайн; ~ язык- мордвайн мотт

море с 1) х1орд; в открытом ~е – х1орда юккъехь; Каспийское ~е - Таркхойн (или Каспи) х1орд; из-за ~я – х1ордал дехьара; ехать ~ем (или по морю) х1орд т1ехула ваха 2) перен. (большое количество кого-чего-л.) х1орд санна дукха; ~е голов – х1орд санна дукха кортош; ~е крови – х1орд санна ц1ий ; ему ~е по колено- и шекволуш х1ума лац; ждать у моря погоды - деда варе хьежа

мореплавание с хикема лелор

мореплаватель м х1ордахо

мореход м х1урдахо

мореходный, -ая, -ое 1) х1ордахойн; ~ое училище - х1ордахойн дошийла 2) (относящийся к судовождению) хикеманийн, хикеманаш лело

морж м зоол. морж

морить несов., кого I) (уничтожать) дайа; ~ крыс - мукадехкий дайа 2) перен. разг. (изнурять) дожо, к1аддан, х1отто, г1елдан; ~ голодом - мацалла г1елдан

морковка ж разг. (один корешок) ж1онка

морковь ж ж1онка; собир. ж1онкаш; ~ обыкновенная (или дикая) бот. ж1овни

мороженое с морожени

мороженый, -ая, -ое г1орийна; ~ая рыба – г1орийна ч1ара

мороз м шело; два градуса ~а ши градус шело; меня ~ по коже подирает- шийла ов деара (или хьаьдира) сан дег1е

морозить несов. 1) что (замораживать) дахьадайта, г1орадайта; ~ яблоки -1ежаш г1орадайта 2) кого-что (заставить мёрзнуть) шелдан, шелдалийта 3) безл. шелдала; к вечеру начало ~- сарахьо шелъяла йолаелира

морозный, -ая, -ое шийла; ~ день- шийла де

морозостойкий, -ая, -ое шело лалун; ~ая пшеница - шело лалун к1а

моросить несов. чаще безл. серса; на улице ~т - арахь серсаш ю

морочить несов., кого-что, разг. хьовзо, ледан, lexo, тило; не ~чь мне голову - ма г1ерта со тило

морс м морс

морской, -ая, -ое х1ордан; ~ой песок – х1ордан г1ум; ~ая вода –х1ордан хи; ~ой берег- х1ордан йист; ~ая болезнь –х1орд хьахар; ~ой волк - дуьне теллина борз

морфема ж лингв. морфема

морфий м морфи

морфинист м, ~ка ж морфихо, морфинист

морщина ж хабар, харш; на лбу появились ~ы- хьаж т1е хершнаш девлла

морщинистый, -ая, -ое хабаршка эхна, хершнаш девлла; ~ лоб - хершнаш девлла хьаж

морщить несов., что хебаршка эхийта; (чаще от боли) ч1ичч1аршка эхийта; ~ лицо от боли - лазорна юьхь ч1ичч1аршка эхийта

морщить несов. разг. хебаршка даха; платье ~т - коч хебаршка яхна

морщиться несов. 1) ч1ичч1аршка эха; когда он смеялся, лицо его ~илось-и воьлучу хенахь юьхь ч1ичч1аршка оьхура цуьнан; он ~лся от боли - лазийна ч1ичч1аршка вахара иза 2) (покрываться морщинами) хебаршка даха

моряк м х1ордахо, моряк

московский, -ая, -ое москван, москвара; Московский Кремль - Москван Кремль

мост м т1ай; железнодорожный ~ - аьчканекъан т1ай; наводить ~ы – т1ай тилла; на ~у – т1ай т1ехь

мостик м т1ай; капитанский ~ - капитанан т1ай

мостить несов., что дилла, дохка; ~ дорогу - некъ билла

мостки мн. 1) (пешеходный мост, настил) т1ай 2) (строительные) т1еш

мостовая ж урамнекъ

мот м разг. кхоамза стаг

мотать 1 несов. 1) что листа; ~ нитки - тай листа 2) чем, разг. (качать) лесто; ~ головой - корта лесто; ~ хвостом – ц1ога лесто ; ~ себе на ус- диц ца дан

мотать 2 несов., что, разг. (нерасчётливо тратить) дайа

мотаться несов. 1) (качаться) леста 2) разг. (скитаться) кхерста

мотив м 1) (мелодия) мукъам 2) (повод) бахьана

мотивировать сов. и несов., что чем бахьана дало, кийтарло яло; чем вы ~уете свой отказ?- юхахьадовларна х1ун бахьана даладо аш?

мотивировка ж бахьана

мотто= «мотор, мотоцикл, моторизаци», мас.: мотопила - мотохерх; мотоспорт - мотоспорт

мотовка ж разг. кхоамза зуда

мотовство с разг. кхоамзалла

моток м уьйриг; ~ ниток - тен уьйриг

мотопехота ж мотог1ашлой

мотопила ж мотохерх

мотор м мотор; остановить ~ - мотор сацо

моторизация ж моторизаци

моторизовать сов. и несов., что моторизаци ян; ~ованные войска - моторизаци йина эскар

моторист м, ~ка ж моторхо, моторист

моторный 1, -ая, -ое 1) (изготовляющий моторы) моторийн; ~ый цех - моторийн цех 2) (с мотором) моторан; ~ ая лодка - моторан кема

моторный-, -ая, -ое физиол. моторан; ~ые рефлексы - моторан рефлексаш

мотороллер м мотороллер

мотоцикл м мотоцикл

мотоциклист м, ~ка ж мотоциклист

мотыга ж цел, метиг; (для расчистки) аьста

мотыжить несов., что метиг етта, асар дан

мотылёк м полла

мох м корсам; мн. мхи корсамаш; во мху - корсамша дуьзна; обрасти мхом (или мохом)- корсам дала

мохнатый, -ая, -ое 1) (обросший) даьлла, месала; ~ый зверь - даьлла экха 2) (ворсистый) чо болу 3) (махровый) чуьрк 1олу; ~ое полотенце - чуьрк йолу гата

моцион м моцион ; совершать ~ - моцион ян

моча ж хьаткъа

мочалка ж сабадашорг

мочевой, -ая, -ое хьоткъан; ~ пузырь- ахкарг

мочёный, -ая, -ое хи чу доьхкина; ~ые яблоки - хи чу доьхкина 1ежаш

мочеточник м анат. хьаткъ-йоьхь

мочить несов. 1) кого-что (смачивать) дашо, т1адо; ~ волосы - месаш яшо 2) что (вымачивать) дашо; кул. тж.- хи чу дохка; ~ яблоки - 1ежаш хи чу дохка; ~ лён - ета дашо

мочиться несов. хьаткъа тела

мочка 1 ж (действие) т1адор, дашор

мочка 1 ж (уха) лергадума, т1илдиг, лерган дуьхьиг

мочь 1 несов., с неопр. (быть в состоянии) дадала, мага; он может сделать это - цуьнга иза далур ду; я не могу понять - со ца кхета; может, может быть, быть может в знач. вводн. сл. хила тарло; хила мега; не может быть- хила йиш яц

мочь 2 ж разг.: изо всей мочи, во всю ~, что есть мочи - ницкъ ма-кхоччу; мочи нет- ницкъ бац; гlopa дац

мошенник м, ~ца ж х1илланча, харцонча (обманщик); курхалча (вор, жулик)

мошенничать несов. курхалла (или хьарамло или х1илла) лело

мошенничество с курхалла, х1илла, хьарамло

мошка ж пхьажбуург

мошкара ж собир. пхьажбуургаш

мощение с диллар, дохкар

мощёный, -ая, -ое т1улг биллина; ~ая дорога - т1улг биллина некъ

мощи мн. декъий ; живые ~ (о худом человеке) дийна декъий

мощность ж 1) (сила) нуьцкъалла; ~ть атаки - атакин нуьцкъалла 2) тех. нуьцкъалла; ~ть мотора - моторан нуьцкъалла; работать на полную ~ть - ницкъ ма-ббу болх бан 3) (толщина) стоммалла; пласт большой ~ти – ч1ог1а стомма г1ат

мощный, -ая, -ое 1) (сильный) ч1ог1а; ~ый удар- ч1ог1а тохар 2) (обладающий большой мощностью) нуьцкъала; ~ый мотор- нуьцкъала мотор; ~ая [нефтяная] скважина - нуьцкъала нефтан скважина 3) (толстый) стомма; ~ ый угольный пласт - стомма к1оранан чкъор

мощь ж ницкъ; государственная ~ - пачхьалкхан ницкъ

моя ж см. мой

мр

мразь ж разг. презр. пис

мрак м бода; ночной ~ -буьйсанан бода ; покрыто ~ом неизвестности - къайленан бодано хьулдина

мракобес м мракобес

мракобесие с мракобесалла

мрамор м шагат1улг, мрамор

мраморный, -ая, -ое шагат1улган, мраморан

мрачнеть несов. бода бола, кхола

мрачный, -ая, -ое кхоьлина, г1ийла, бодане; ~ые мысли – г1ийла ойланаш

мс

• мститель м ч1ирхо, бекхамхо; народные ~и - халкъан ч1ирхой

• мстить несов., кому декха, бекхам бан; (о кровной мести) ч1ир леха

му

мудрено, мудрёно в знач. сказ., в знач. нареч. хала ду; это мудрено понять-цунах кхета хала ду

мудрёный, -ая, -ое разг. [кхета] хала, маь1на к1орга; ~ая задача - хала задача; утро вечера мудренее посл. - 1уьйре суьйренал беркате ю олу

мудрец м хьекъалча

мудрить несов. разг. хьекъале дан

мудрость ж хьекъалалла ; зуб ~и - кхетаман кхела

мудрый, -ая, -ое хьекъале; ~ый человек- хьекъале стаг; ~ое решение- хьекъале сацам

муж м 1) (мн. мужья — супруг) майра 2) (мн. мужи—мужчина) высок.- къонаха; ~и науки - 1илманан къонахий

мужать несов. 1) (становиться взрослым) доккха хила, г1еметтах1отта, г1еметтадаха 2) перен. (становиться мужественнее) къонаха хила

мужаться несов. къонаха хила; ~йтесь, друзья! - къонахий хила, доттаг1ий!

мужественный, -ая, -ое къонахчун; ~ характер - къонахчун амал

мужество с къонахалла; проявить ~ в бою – т1амехь къонахалла гайта

мужик м 1) уст. (крестьянин) ахархо 2) прост. (мужчина) къонаха 3) уст. брак. муьжги

мужской, -ая, -ое божарийн; ~ костюм -божарийн костюм ; ~ род грам. - божарийн род

мужчина м боьрша стаг

муза ж муза

музей м музей

музыка ж музыка

музыкальный, -ая, -ое 1) музыкин; ~инструмент - музыкин гlиpc 2) (одарённый) музыких кхета; ~ ребёнок -музыких кхета бер 3) (мелодичный) мукъаме, эшаре; ~ голос - мукъаме аз

музыкант м пондарча, музыкант

мука ж 1азап ; ~ мне с тобой -1азап хьоьгу ас хьоьца

мука ж дама; кукурузная ~ - ахьар, сискалг1а

мукомол м хьархо

мукомольный, -ая, -ое дама доккху; ~ое производство- дама доккху производство

мул м (помесь осла и кобылы) б1арза

мулла м молла

мумификация ж муми хилар; естественная ~ -ша муми хилар

мумия ж муми

мундир м мундир ; офицерский ~ - эпсарийн мундир ; сварить картошку в ~е - картолаш ц1анъяза кхехко

мундштук м 1) (для курения) муштакх 2) (духового инструмента) ц1узам 3) (удила) гаьллаш

муниципалитет м муниципалитет

мурава ж поэт, ховха буи

муравей м зингат

муравейник м туьйлиг

мурашка ж разг. зингат; (мелкое насекомое) сагалмат, са чуьра х1ума ; ~и по телу бегают – дег1е зуз дог1у

мурлыкать несов. мур дан

мускул м мускул, дилха; крепкие ~ы – ч1ог1а мускулаш; играть ~ами -дилха ловзар

мускулатура ж мускулаш

мускулистый, -ая, -ое яккхий мускулаш йолу

мусолить несов., кого-что, прост. (смачивать слюной) туьйнаш хьекха; (пачкать) бехдан

мусор м нехаш

мусорить несов. нехаш яржо

мусорный, -ая, -ое нехийн; (для мусора) тж. нехаш кхуьйсу; ~ая куча - нехийн оьла; бросить в ~ый ящик- нехаш кхуьйсучу яьшки чу таса

мусоропровод м нехашд1аузург

мусульманин м, ~ка ж бусалба

мусульманский, -ая, -ое бусулбанийн

мусульманство с бусалба дин

мутация ж биол. мутаци

мутить несов. 1) что (делать мутным) даржо; ~ть воду- хи даржо 2) что, перен. (делать смутным) тило, тентакдаккха; водка ~т сознание - къаьркъано тилабо корта 3) кого, перен. (подстрекать) карзахдаха; ~ть людей -нах карзахбаха 4) безл., кого (тошнить) дог керчо, leттo дог даийта; меня ~т от лекарства - молханаша дог керчадо сан

мутиться несов. 1) (становиться мутным) даржа; вода ~ся- хи даьржа 2) перен. (становиться смутным) тила; ум ~ся - хьекъал тилла 3) безл. разг. (о сознании) тила, тентакдала; в голове ~ся - корта тентакбаьлла

мутнеть несов. даржа

мутный, -ая, -ое 1) (непрозрачный) даьржина; ~ая вода - даьржина хи 2) (тусклый) кхсьлина; ~ое зеркало- кхоьлина куьзга; в ~ой воде рыбу ловить погов. - махке ун деача, лоьралла кхайкхо

муть ж букъарш; поднять ~ со дна - букъарш бухара хьалаг1атто

муфта ж в разн. знач. муфта; прятать руки в ~у- куьйгаш муфти чу лечкъо; дисковая ~а тех. дискин муфта

муха ж моза ; он и ~и не обидит- мозанна а вас йийр яц цо-м; делать из ~и слона- пайде а боцчух доккха х1ума дан

мухоловка ж 1) зоол. мозийлоьцург; ~ ширококлювая - чолхе хьоза 2) (для истребления мух) мозийлоьцург

мухомор м мухомор

мучение с 1азап (или бала) хьегар

мученик м, ~ца ж 1азапхо

мучитель м, ~ница ж 1азапча

мучительный, -ая, -ое 1азапе, бале; ~ая боль - 1азапе лазар

мучить несов., кого 1) (причинять страдания) хьийзо, 1азап (или бала) далло, бала хьега; его ~т рана - чевно бала баллабо цуьнгахь; меня ~т голод - мацалла бала хьоьгу аса; не мучай кошку - цициг ма хьийзаде 2) (беспокоить) сагатдан, садаа; меня ~т неизвестность - хууш цахиларо сагатдо сан; его ~т совесть - эхь хетаро холчух1оттийна иза

мучиться несов. 1) (страдать) 1азап хьега, хало хьега 2) чем, над чем, с кем-чем бала хьега; ~ сомнениями - шеко йолуш бала хьега; ~ с ребёнком -бераца бала хьега; ~ над сложной задачей - чолхе задача т1ехь бала хьега

мучной, -ая, -ое 1. деман; ~ое блюдо - деман юург; ~ая каша -деман худар 2. в знач. сущ. ~ое с деман х1ума

мушка 1 ж уменьш. от муха мозалг

мушка 2 ж (прицела) 1алашо ; взять кого-л. на ~у (взять на примету) - цхьанна т1е 1алашо х1отто

муштра ж муштра

муштровать несов., кого-что (обучать военной дисциплине) т1амна 1амо; (сурово воспитывать) буьрса 1амо, муштра ян

муэдзин м салтхо, муэдзин

мч

• мчать несов. 1) кого-что (очень быстро везти) дахьа, дадийна дан; поезд мчал нас на юг – ц1ерпошто къилбехьа хьора тхо 2) (мчаться) хьада; лошади ~ - говраш хьаьвдда йог1ура

• мчаться несов. хьаьдда даха; время мчится - хан хьаьдда йоьду

мщ

• мщение с декхар

мы

• мы (нас, нами, о нас) мест. личн. тхо (без вас); вай (с вами); мы вас искали - оха (эрг. п.) шу лийхира; мы знаем всё - тхуна (дат. п.) дерриг а хаьа

мыкать несов.: горе ~ разг. - бала хьега

мыкаться несов.: ~ по свету разг. - дуьненахула бала хьега

мылить несов., кого-что саба хьакха; ~ бельё- бедаршна саба хьакха

мылиться несов. 1) (намыливаться) саба хьакха 2) (пениться) чопа яла; мыло хорошо ~ся -сабанах чопа дика йолу

мыло с 1) саба; хозяйственное ~о-бедарш юьтту саба; туалетное ~о - хьожа йог1у саба; руки в ~е - куьйгаш сабанах дуьзна 2) (пена) чопа; лошадь в ~е - говрана чопа яьлла

мыловарение с саба дар

мыловаренный, -ая, -ое саба ден; ~ завод -саба ден завод

мыльница ж сабадуьллург

мыльный, -ая, -ое сабанан; (в мыле) сабанах дуьзна; ~ая пена -сабанан чопа; ~ые руки -сабанах дуьзна куьйгаш

мыс м мара

мысленный, -ая, -ое дагара, ойланера; ~ый образ дагара васт; ~о (нареч.) представить себе.что-л. - цхьана х!уманан ойланца васт xloттo

мыслимый, -ая, -ое сила ялун; ~ое ли это дело? ойла а ялур юуй-те цу г1уллакхан?

мыслитель м ойланча

мыслить несов. ойла ян

мысль ж ойла; глубокая ~ -к1орггера ойла; образ мыслей - ойланийн кеп ; без задних мыслей - дагахь шалхо йоцуш

мытарство с разг. хало хьегар, laзan хьегар

мыть несов., кого-что дила; ~ руки - куьйгаш дила

мытьё с дилар; (в бане) лийчар

мыться несов. дила; (в бане) лийча

мычание с 1) lexap 2) перен. (неясные звуки) бур-бур

мычать несов. 1) lexa 2) перен. (невнятно говорить) бур дан

мышеловка ж дехкийлоьцург

мышиный, -ая, -ое дехкан; ~ая нора - дехкан 1уьрг ; ~ая возня -дехкийн пхьоьха; ~ый горошек бот. хьозийн кхоьш

мышка 1 ж уменьш. от мышь

мышка 2 ж: под ~ой, под ~ами, под ~у - пхьаьрса к1ел; подхватить кого-л. под ~и -цхьаъ т1аьна к1ел волла; из-под ~и – т1аьна к1елара

мышление с ойла яр

мышонок м (мн. ~ата) дехкан к1орни

мышца ж дилха; ~ы рук- пхьаьрсан пхьид; ~ы спины -букъан ч1ара; ~ы ног - настаран дилха; ~ы пальцев-п1елган гай; сердечная ~а - деган дилха; см. тж. мускул

мышь ж дахка ; летучая ~ зоол.- бирдолаг

мышьяк м мышьяк

мэ

• мэр м мэр ; ~ города – г1алин мэр

мю

• мюрид м мурд; ~ы Шамиля - Шамилан мурдаш

мя

• мягкий, -ая, -ое 1) в разн. знач. к1еда; ~ий хлеб –к1еда бепиг; ~о (нареч.) стелить- мотт к1еда билла; ~ий человек –к1еда стаг 2) (не тяжёлый) дайн; ~ое наказание - дайн та1зар; ~ая вода –к1еда хи; ~ий знак грам. к1еда хьаьрк; ~о (нареч.) выражаясь – к1еда аьлча

• мягкосердечный, -ая, -ое дог к1еда; ~ человек- дог к1еда стаг

• мягкость ж прям. и перен. к1едалла

• мягкотелый, -ая, -ое буьйда; ~ человек -буьйда стаг

• мягкошёрст[н]||ый, -ая,-ое чо к1еда, к1еда тха долу; ~ые овцы – к1еда тха долу жа

• мягче сравн. ст. от мягкий и мягко

• мякина ж кегаш

• мякиш м буьйдиг

• мякоть ж 1) (мягкие части тела животных и человека) дилха 2) (плода) к1едалла

• мямлить несов. разг. г1ам-г1им дан

• мямля м. и ж разг. г1ам-г1им

• мясистый, -ая, -ое 1) (упитанный) дилхала; ~ый скот - дилхала даьхний 2) (о частях тела, лица) доккха; ~ый нос- боккха мара; ~ые щёки- яккхий беснеш

• мясник м хасапхо

• мясной, -ая, -ое 1) жижиган; ~ой запах - жижиган хьожа; ~ой суп-жижиган чорпа; ~ой магазин -жижиг духку туька 2) (идущий на мясо) лахьанан; ~ой скот- лахьанан даьхний 3) в знач. сущ. ~ое с жижиган х1ума

• мясо с жижиг ; оторвать пуговицу с ~м - кийсиг а йоккхуш, нуьйда схьаяккха

• мясозаготовки мн. лахьа

• мясокомбинат м мясокомбинат

• мясопоставки мн. жижиг д1адалар

• мясорубка ж жижигъохьург

• мята ж бот. 1аждарбуц

• мятеж м мятеж, бунт

• мятежник м бунтахо

• мятый, -ая, -ое хьекхийна (о платье и т. п.); маддина (о фруктах и т. п.); хьешна (о траве)

• мять несов., что 1) (разминать) хьен; ~ кожу – не1 хьен; ~ глину - поппар хьен 2) (напр. одежду) хьекхо, хьерчо; (плоды) маддан; (траву) хьеша

• мяться несов. 1) (становиться мятым) хьекхадала, хьерчадала (напр. о платье) 2) перен. разг. (колебаться) ийзавала

• мяу звукоподр. м1аьу

• мяуканье с lexap, м1аьу бахар

• мяукать несов. laxa, м1аьу баха

• мяч м буьрка; играть в ~ - буьрканах ловза