Басар (зезаг)

Басар
Басар
	; Басар 'Anne Loddon'
Ӏилманан классификаци
Домен:	Эукариоташ
Дуьне:	Ораматаш
Дакъа:	Magnoliopsida
ТӀера къеп:	Asteranae
Къеп:	Asterales
Доьзал:	Campanulaceae
Бухара доьзал:	Campanuloideae
Тайпа:	Campanula
Дуьненайукъара Ӏилманан цӀе
	Campanula L., 1753
Номенклатуран тайпа
	Campanula latifolia L. — ШуьйрагӀадолу басар
Дочерние таксоны
	Кепаш хьаьжа йоза
ITIS	34472
NCBI	40568
EOL	38107

ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Басар (маьӀнаш).

Басар (лат. Campánula) — Басарнаш (Campanulaceae) доьзалера бецан ораматан тайпа. Тайпанан йукъайогӀу барамера климат йолчу мехкашкахь кхуьу 400 сов^[2] кеп. Ӏаламехь хаало Кавказехь, Сибрехахь, Йуккъера а, Хьалхара Азехь, Европехь, мела а даьржина Къилбаседа Америкехь.

Россехь а, луларчу мехкашкахь а йагарйо 150 кеп, Российн европин декъехь — 15 кеп кхаччалц.

Басарш кхуьу меттигаш тайп-тайпана хуьлу, уьш кхуьу байнаш тӀехь а, хьаннашкахь а, гӀум-аренашкахь а, хаало кхин а гӀум-аренан а, тархийн дакъош тӀехь. Дуккха а, тайп-тайпана а кепаш кхуьу лаьмнийн субальпийн а, альпий а асанашкахь.

ЦӀе

Тайпанан Ӏилмин цӀе Campanula йу, орамехь ду жимдаран тӀаьхьаралатинех а, итал. campána — «горгал», зезаган куц гойтуш^[3].

Ботаникин дийцар

Дукха шерийн, наггахь цхьана-шина шеран бецаш дийнна рогӀера гӀашца.

Заза дукхаха дерг горгагали кепара, айсина йа шекъана басахь, дукха хьолехь лила басахь, наггахь, наггахь кӀай. Зазан пхьаркан йа хорха кепара, наггахь цхьа заза долуш.

Экологи

Бот йолу стом, бот йеллало диъ — йалх хералла йолу Ӏуьргашца.

Басарш къайла довлуш ду уьш зезагийн кочаршна лахьо дера а, уьш кхуьу меттиг йохош йолун дера. Наггагахь бен хаалуш дац, кхерамехь ду дӀадовла Европера 12 кеп, царех ах — Италин эндемикаш ду. Царна йукъахь: цхьатерра гӀаш долу басар, трансильванин басар, тризодан басар^[4].

МаьӀна а, лелор а

Цхайолу кепаш къаьста даккхийра зезагашца а, гӀулакх до декоративан орамато санна, масала, Campanula trachelium, Campanula latifolia, Campanula rotundifolia. ТӀаьххьара кеп йу орам болчура гӀаш гоьрга а долуш, ткъа гӀадцадерш — ланцеткепара.

Таксономи

Синонимаш

Annaea Kolak. (1979)
Astrocodon Fed. (1957) — Астрокодон
Azorina Feer (1890) — Азорина
Brachycodon Fed. (1957), nom. illeg.
Brachycodonia Fed. ex Kolak. (1994) — Доца басар
Cenekia Opiz (1852)
Decaprisma Raf. (1837)
Depierrea Schltdl. (1842)
Diosphaera Buser (1894)
Drymocodon Fourr. (1869)
Echinocodon Kolak. (1986), nom. illeg.
Echinocodonia Kolak. (1994)
Erinia Noulet (1837)
Fedorovia Kolak. (1980), nom. illeg.
Gadellia Schulkina (1979)
Gaertnera Retz. (1791), nom. illeg.
Halacsyella Janch. (1910)
Hayekia Lakusic ex D.Lakusic, Shuka & Eddie (2019)
Hemisphaera Kolak. (1984)
Hyssaria Kolak. (1981)
Lacara Raf. (1838)
Loreia Raf. (1837)
Marianthemum Schrank (1822)
Medium Opiz (1839), nom. illeg.
Medium Spach (1838)
Megalocalyx (Damboldt) Kolak. (1991), nom. inval.
Mzymtella Kolak. (1981)
Nenningia Opiz (1839)
Neocodon Kolak. & Serdyuk. (1984)
Pentropis Raf. (1837)
Petkovia Stef. (1936)
Popoviocodonia Fed. (1957) — Поповиокодони
Pseudocampanula Kolak. (1980)
Quinquelocularia K.Koch (1850)
Rapunculus Fourr. (1869), nom. illeg.
Rapuntia Chevall. (1836)
Roucela Dumort. (1822)
Sachokiella Kolak. (1985)
Sicyocodon Feer (1890)
Sykoraea Opiz (1852), nom. inval.
Symphyandra A.DC. (1830) — Симфиандра
Syncodon Fourr. (1869), nom. inval.
Talanelis Raf. (1838), nom. inval.
Theodorovia Kolak. (1991)
Trachelioides Opiz (1839)
Tracheliopsis Buser (1894)
Weitenwebera Opiz (1839)

Кепаш

The Plant List базин хаамашца (2016 август), тайпано йукъаузу шена 440 кеп^[2]:

The Plant List сайтаy хаамашца:

Кепаш Басар ардонан (Campanula ardonensis Rupr.) а, Шелойеза басар (Campanula kryophila Rupr.) лору синонимаш Campanula bellidifolia Adam кепан.

Кеп Безенгийн басар (Campanula besenginica L.) охьайаьккхина бухара кеп Campanula bellidifolia subsp. besenginica (Fomin) Victorov статусе^[5].

Кеп Зойсан басар (Campanula zoysii Wulfen) йагӀийтина тайпана Favratia цӀерца Favratia zoysii (Wulfen) Feer^[6].

Европера а, Малхбузен Азера а басарш

Таблицехь йалийна 50 кеп.

Ботаникин цӀе	Нохчийн цӀе	Ареал Европехь
Campanula alliariifolia Willd.	CаьрамсекхгӀадолу басар
Campanula alpina Jacq.	Альпийн басар
Campanula barbata L.	Мажйолу басар
Campanula baumgartenii Becker	Баумгартенан басар
Campanula betulifolia K.KOCH	ДакхгӀен басар
Campanula bohemica Hruby
Campanula bononiensis L.	Болоньян басар
Campanula carpatica L.	Карпатийн басар
Campanula cervicaria L.	ЧӀогӀамесала басар, йа Сен басар
Campanula cespitosa Scop.	Байн басар
Campanula cochleariifolia Lam.
Campanula glomerata L.	ЖӀуга йина басар, йа Вовшахтуху басар
Campanula grossekii Heuff.
Campanula isophylla Moretti
Campanula kladniana (Schur) Witasek
Campanula lactiflora M.Bieb.	Шуринзезаган басар
Campanula latifolia L. Кеп:Тип	ШуьйрагӀадолу басар
Campanula macrostachya Waldst.& Kit.ex Willd.
Campanula medium L.	Йуккъера басар
Campanula moravica (Spitzn.) Kovanda
Campanula morettiana Rchb.
Campanula patula L.	ДӀасадаьржина басар
Campanula pendula M.Bieb.	Олладелла басар
Campanula persicifolia L.	ШапталгӀадолу басар
Campanula petraea L.
Campanula portenschlagiana Schult.	Портеншлаган басар
Campanula poscharskyana Degen	Пожарскийн басар
Campanula pulla L.
Campanula punctata Lam.	ТӀадамийн басар	Сибрех, Цийцоь, Япон
Campanula pyramidalis L.	Пирамидин басар
Campanula raddeana Trautv.
Campanula raineri Perp.
Campanula rapunculoides L.	Рапунцелекепара басар, йа Хорсамкепара басар
Campanula rapunculus L.	Рапунцель басар, йа Хорсаман басар
Campanula rhomboidalis L.	Ромбкепара басар
Campanula rotundifolia L.	ГоьргагӀадолу басар
Campanula romanica Savul.
Campanula sarmatica Ker Gawl.	ЦӀарматийн басар
Campanula serrata (Kit.ex Schult.)Hendrych
Campanula sibirica L.	Сибрехан басар
Campanula stenocodon Boiss. & Reut.
Campanula stevenii M.Bieb.	Стевенан басар
Campanula tatrae Borbás
Campanula thyrsoides L.
Campanula trachelium L.	НиттийнгӀен басар
Campanula transsilvanica Schur ex. Andrae
Campanula uniflora L.	Цхьазезаг долу басар
Campanula waldsteiniana Schult.
Campanula wanneri Rochel
Campanula xylocarpa Kovanda
Campanula zoysii Wulfen

Билгалдахарш

↑ Тайпанан хаамаш Campanula(ингалс.) терахьийн базехь Index Nominum Genericorum Ораматийн таксономин дуьненайукъара ассоциаци (IAPT).
↑ ¹ ² Campanula (инг.). The Plant List. Version 1.1. (2013). ТӀекхочу дата: 2016 шеран 4 август. Архивйина 2018 шеран 20 сентябрехь
↑ Каден Н. Н., Терентьева Н. Н. Этимологический словарь латинских названий растений, встречающихся в окрестностях агробиостанции МГУ «Чашниково» / Под ред. канд. филол. наук, доцента В. И. Мирошенковой. — М: Издательство МГУ, 1975. — С. 38. — 203 с. — 2050 экз.
↑ Белоусова, Л. С., Денисова, Л. В. Редкие растения мира. — М.: Лес. пром-сть, 1983. — 344 с. Кеп:Проверено
↑ Кеп:TPL
↑ Кеп:TPL

Литература

Колокольчик, растения из семейства колокольчиковых // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Дремлюга Н. Г. Історія дослідження систематики роду Campanula L. // Український ботанічний журнал. — 2009. — Т. 66, № 6. — С. 805—813.

Хьажоргаш

Campanula(ингалс.): таксонех болу хаамаш Tropicos сайт тӀехь бу.
Campanula: «Плантариум» проектера таксонех хаамаш (ораматаш а, атлас тӀехь суьрташ долу кепаш а билгалйоккхург). (Хьаьжина 16 декабрехь 2015)
Колокольчик на сайте Энциклопедия декоративных садовых растений (Хьаьжина 1 ноябрехь 2009)

[ING-1] Тайпанан хаамаш Campanula(ингалс.) терахьийн базехь Index Nominum Genericorum Ораматийн таксономин дуьненайукъара ассоциаци (IAPT).

[TPL-2] ¹ ² Campanula (инг.). The Plant List. Version 1.1. (2013). ТӀекхочу дата: 2016 шеран 4 август. Архивйина 2018 шеран 20 сентябрехь

[Каден-3] Каден Н. Н., Терентьева Н. Н. Этимологический словарь латинских названий растений, встречающихся в окрестностях агробиостанции МГУ «Чашниково» / Под ред. канд. филол. наук, доцента В. И. Мирошенковой. — М: Издательство МГУ, 1975. — С. 38. — 203 с. — 2050 экз.

[4] Белоусова, Л. С., Денисова, Л. В. Редкие растения мира. — М.: Лес. пром-сть, 1983. — 344 с. Кеп:Проверено

[5] Кеп:TPL

[6] Кеп:TPL

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Дошамаш а, энциклопедеш а	Большая норвежская Большая российская Большая советская (1 изд.) Брокгауза и Ефрона Britannica (11-th) Britannica (онлайн)
Таксономия	APNI EOL GBIF GRIN iNaturalist NCBI IPNI IRMNG ITIS TSN POWO Plantarium Tropicos WFO WoRMS Флора Китая
Библиографин каталогашкахь	GND: 4157635-4 J9U: 987007283383005171 LCCN: sh85019207