1919 шо
| Шераш |
|---|
| 1915 · 1916 · 1917 · 1918 — 1919 — 1920 · 1921 · 1922 · 1923 |
| Итта шераш |
| 1890‑гӀа · 1900‑гӀа — 1910‑гӀа — 1920‑гӀа · 1930‑гӀа |
| БӀешераш |
| XIX бӀешо — XX бӀешо — XXI бӀешо |
| Григорианан рузма | 1919 MCMXIX |
| Юлианан рузма | 1918—1919 (14 январехь дуьйна) |
| Юлианан рузма византийн эрица |
7427—7428 (14 сентябрехь дуьйна) |
| Рум йиллинчара дӀа | 2671—2672 (4 майхь дуьйна) |
| Жуьгтийн рузма |
5679—5680 ה'תרע"ט — ה'תר"ף |
| Исламан рузма | 1337—1338 |
| Шираэрмалойн рузма | 4411—4412 (11 августехь) |
| Эрмалойн килсан рузма | 1368 ԹՎ ՌՅԿԸ
|
| Цийн рузма | 4615—4616 戊午 — 己未 можа говр — можа уьстагӀ |
| Эфиопийн рузма | 1911 — 1912 |
| ШирахӀиндин рузма | |
| - Викрам-самват | 1975—1976 |
| - Шака самват | 1841—1842 |
| - Кали-юга | 5020—5021 |
| Иранан рузма | 1297—1298 |
| Буддийн рузма | 2462 |
| Японин шераш дагардар | 8-гӀа шо Тайсё |
| Рузма чучхе | 8-гӀа шо чучхе |
1919 (эзар исс бӀе ткъаяссалгӀа) шо Григорианан рузманца — високосан доцу шо, долалуш долу Кхаарахь. Иза вайн эран 1919 шо ду, 919 шо 2 эзарлагӀа шерашкахь, 19 шо бӀешеран, 9 шо 2-гӀа иттаннаш шерашкахь XX бӀешеран, 10 шо 1910-гӀа шерийн.
Хиламаш[нисйе бӀаьра | нисйе]
Январь[нисйе бӀаьра | нисйе]
- 1 январь — Смоленскехь кхайкхина РСФСР йукъахь Советийн Социалистийн Республика Белорусси кхолларх Манифест[1].
- 2 январь — полякийн легионераша Вильнюсан белхалойн Кхеташо дIаса а лаьллина, дIалецира гIала[2].
- 3 январь —Ригехь хIоттийна советийн Iедал[3].
- 4—5 январь — Польшехь харцам бан гIертар[4].
- 5 январь
- ЦIен эскаро дIалецира Вильнюс[2].
- Берлинехь болабелира Спартакахойн гIаттам[5].
- 13 январь — Ригехь болх болийна 1-ра Йерриглатвин Советийн гуламо[3].
- 15 январь — Берлинехь германин эпсарша байина Либкнехт Карл а, Люксембург Роза[6] а.
- 18 январь — КIайнгвардихойн гIаттам Ташкентехь. Сихха охьатаIийна[7].
- 19 январь — арахецна Эрмалойн геноцид — «Хьийзийна Эрмалойчоь» цIе йолу дуьххьарлера фильм.
- 21 январь — Красноводске Йуккъера Азера британин эскарийн гIуллакхна куьйгалла дархьама веира Гергара Малхбалехьара британин ницкъийн баьчча фельдмаршал Милн Джордж[8].
- 22 январь — кхайкхийна Украинийн Халкъан Республика а, Малхбузен- украинийн халкъан республика а цхьаьнатохар[9].
- 25 январь — америкин-канадин эскаран дуьхьала Шенкурскан операци йоьдуш БАЦIЕн 6-гIа эскаро дIалецира Шенкурск[10].
- 27 январь — Йоккха Британехь промышленностан Клайд эркан кIоштахь йолайелла 16 дийнан Клайдан стачка (Шотланди), цигахь дакъалецира 100 000 сов белхалочо[11].
- 31 январь — Вильнюсехь дIабиллина Советийн Литван уездийн революцин комитетийн векалийн гулам[2].
Февраль[нисйе бӀаьра | нисйе]
- 1 февраль — Петроградехь кхоьллина Невски-Александран вежаралла[12].
- 18 февраль — Вильнюсехь кхаа денна дIабиллина Литван Кхеташонийн 1-ра Гулам, цуо къобал дина Белоруссин Литвахой-Белоруссийн Советийн Социалистийн Республике (Литбел) цхьаьнакхета эшар[13].
- 25 февраль — Сербийн, хорватийн, словенийн паччахьаллин декретаца дIайаьхна гIопаллин бакъонах йисинарш — кметчина а, колонат а, кхин а кхайкхийна даккхий латтанаш декъар[14].
- 27 февраль — Вильнюсехь Литван а, Белоруссин а ЦКхК цхьаьнатоьхначу хийшамехь кхоьллина Литвахойн-Белоруссийн Советийн Социалистийн Республикин правительство[13] — ЛБССР Халкъкомкхет коьртехь Мицкявичюс-Капсукас Винцас волуш, ЛБССР ЦКхК коьртехь Циховский Казимир[15] волуш.
Март[нисйе бӀаьра | нисйе]
Оцу шарахь хилларг[нисйе бӀаьра | нисйе]
Оцу шарахь бинарш[нисйе бӀаьра | нисйе]
- Дуда Энгиноев (1919 шеран 25 июнь — 1979 шеран 22 октябрь) — ГӀарвалар Ордени кхаа степень кавалер
Оцу шарахь белларш[нисйе бӀаьра | нисйе]
- Шерипов Асланбек (1897 шеран 18 сентябрь — 1919 шеран 11 сентябрь) — революционер, публицист, серлонча
- Ро́за Люксембу́рг (1871 шеран 5 март, Замосць, Польша, Российн импери — 1919 шеран 15 январь, Берлин) — марксизман теоретик, философ, экономист, публицист.
Белла[нисйе бӀаьра | нисйе]
Январь[нисйе бӀаьра | нисйе]
- 10 январь — Вивульский Антоний, оьрсий архитектор а, скульптор а.
- 14 январь — Дроздовский Михаил (вина 1881), инарла, Шайн лаамечеран эскаран дивизин хьаькам.
- 15 январь — Либкнехт Карл, немцойн революционер, марксист, социал-демократин парламентан политик, Германин Коммунистийн парти кхоьллинчех а, лидерех а цхьаъ (вина 1871).
- 21 январь — Туган-Барановский Михаил, оьрсийн экономист, историк, украинийн къоман боламан гIуллакххо.
Февраль[нисйе бӀаьра | нисйе]
- 9 февраль — Гейгер Людвиг Мориц Филипп, немцойн йаздархо, журналист, редактор, литературин йемалча, литературин историк, биограф, исбаьхьаллаIамориг, гочдархо[16].
- 16 февраль — Холодная Вера Васильевна, оьрсийн киноактриса.
Март[нисйе бӀаьра | нисйе]
- 16 март — Свердлов Яков Михайлович, российн политикин а, пачхьалкхан а гIуллакххо, революционер, большевик, ЙЦКхК председатель (формалан РСФСР куьйгалхо) 1917 ноябрехь — 1919 мартехь шш.
Апрель[нисйе бӀаьра | нисйе]
- 10 апрель — Сапата Эмилиано, Мексикин революцин лидерех цхьаъ, Мексикин къоман турпалхойх цхьаъ (вийна).
Нобелан совгIаташ[нисйе бӀаьра | нисйе]
- Физикера: Штарк Йоханнес — «харшийн зIаьнаршкахь Доплеран эффект дIайелларна а, электрийн аренахь спектран асанаш йекъарна».
- Литературера: Шпиттелер Карл — «Iаламат дика „Олимпийн бIаьсте“» эпосна.
Хьажа кхин а[нисйе бӀаьра | нисйе]
|
1919 шо Викиларма чохь |
|---|---|
|
1919 шо Викикерланаш чохь |
Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]
- ↑ Белоруссия // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ 1 2 3 БСЭ 3-е изд. т. 14 — С. 535.
- ↑ 1 2 БСЭ 3-е изд. т. 14 — С. 181.
- ↑ Urbankowski, 1997, с. 499—501.
- ↑ Винклер, 2013, с. 66.
- ↑ БСЭ 3-е изд. т.6 — С.371.
- ↑ СИЭ т. 1 — С. 509.
- ↑ СИЭ т. 1 — С. 508.
- ↑ История Украины, под ред. О. С. Каган, 1998
- ↑ СИЭ т. 1 — С. 515.
- ↑ БСЭ 3-е изд. т. 12 — С. 262.
- ↑ Шкаровский М. В. Александро-Невское братство 1918-1932 годы. — СПб.: Православный летописец Санкт-Петербурга, 2003. — 269 с. — (Новомученикам Российским посвящается). — 1000 экз.
- ↑ 1 2 БСЭ 3-е изд. т. 5 — С. 65.
- ↑ СИЭ т. 1 — С. 189.
- ↑ БСЭ 3-е изд. т. 14 — С. 558.
- ↑ Бернфельд С. Гейгер, Людвиг // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. — СПб., 1908—1913.
Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]
- Coben Stanley. A. Mitchell Palmer: Politician. — Columbia University Press, 1963.
- Urbankowski, Bohdan. Józef Piłsudski: Marzyciel i strateg (Józef Piłsudski: Dreamer and Strategist). — Warsaw: Wydawnictwo ALFA, 1997. — 875 с. — ISBN 978-83-7001-914-3.
- Винклер Г. А. Веймар 1918—1933: история первой немецкой демократии. — М.: РОССПЭН, 2013. — 878 с. — 700 экз. — ISBN 978-5-8243-1719-0.
- Зырянов П. Н. Адмирал Колчак, верховный правитель России. — 4-е изд. — М.: Мол. гвардия, 2012. — С. 419. — 637 + 3 с. — (Жизнь замечательных людей; вып. 1356). — ISBN 978-5-235-03375-7.