Европин жуьгталлин бохам

ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Европин жуьгталлин бохам
Меттиг Нацистийн Германи, цуьнан оккупаци йина мехкаш
Декъашхой НСНБП, СС, СД, айнзацтоба, вермахтан тӀеман гӀуллакххой, коллаборационисташ, кхин берш.
Мукъам «арийн» ойла, расин антисемитизм[1][2]
Зуламан тайпанаш геноцид, этнос цӀандар
Бехке верг (берш) Адольф Гитлер, Герман Геринг, дуккха кхин а
Суьдан процесс Нюрнберган процесс, тӀаьхьа хилла Нюрнберган процессаш, кхин берш.

Европин жуьгталлин бохам (ӏебар. השׁוֹאָה‎ [Шоа́] «бала, бохам») — Нацистийн Германин жуьгтий планаца хӀаллакбаран политикин жамӀ. Бохамах зулам даьлларг хилира Европин 6 миллион жуьгтий.

Этимологи[нисйе бӀаьра | нисйе]

Термино Бохам хуьйцу шеца (цхьаьна могӀара терминца Шоа́) жимма корректан термин Холокост. Идиш матттахь леладо термин хурба́н (идиш חורבן «дохор») — спецификица жуьгтийн къоман историн бохаман хилам, доладелла йохорца Хьалхара а, ШолгӀа а Къудс-ГӀалин килс.

Муьраш хӀиттор[нисйе бӀаьра | нисйе]

Викитекин логотип
Викитекин логотип
Викитекехь ду  йозанаш
Европин жуьгталлин бохам темин

Дуьненайукъара трибуналан барт хоттучеран гайтамца, белла болу СС лакхара белхалочо Вислицени Дитера, жуьгташна тӀаьхьабовлар а, хӀаллак бар а декъалора кхаа муьранна:

1940 шо кхаччалц … — Германера жуьгтийн болх а, цара дӀалаьцна областашкахь а планан арабахарца бан гӀератара. ШолгӀа фаза йолайелира оцу хеннахь: берриш жуьгтий гулбар Польшехь а, кхечу дӀалаьцначу Германис малхбален областашкахь, цу тӀе геттон кепара. И мур лаьттира 1942 шо доладаллалц. КхоалгӀа мур бара «жуьгтийн болх чаккхенца бар», аьлча а планаца хӀаллак дар жуьгтийн къам.

Вислиценис чӀагӀдора, термин «чаккхенца бар» кхетара нисса физикин хӀаллак бар жуьгтий, цунна гира омар цунах лаьцна, куьг йаздинера Гиммлер Генриха[3].

Йоцца жуьгтийн энциклопедино къастайо Холокост 4 муьрехь[4]:

  • 1933 январь — 1939 август — Гитлер Германин рейхсканцлер хиллачу хенара, Польшина тӀелатталца;
  • 1939 сентябрь — 1941 июнь — Малхбузен Польша рейх йукъа тоьхначу моментера, «Инарла-губернаторалла» кхоьлча дуьйна ССРС тӀелатталц;
  • 1941 июнь — 1943 гуьйре — ССРС тӀелеттачу моментера цуьнан махкара геттош дӀайаххалц;
  • 1943 Ӏа — 1945 май — Малхбузен Европера байаран лагерашка массашца жуьгтий арабахарца, том чекхбаллалц.

Бохаман тӀаьхье[нисйе бӀаьра | нисйе]

Жуьгтийн дуьненан бахархой млн ст., лерина Холокостан чот ца йеш. Лакхара кхо график — хила тарло чоьтан сценареш, лахара — реалан. Хьост — Серджо делла Пергола[en]

ТӀеман историкан Пашер Яронан ойланца, дуккха шерашкахь бина Ӏаткъам жуьгтийн къоман геноцид йеш балийра нацисташ йаккхий материалан-техникин а, адамийн а ресурсийн эскаран чоьтах, цуо балийра уьш тӀеман иэшаме[5].

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. Longerich, 2010, p. 30.
  2. Шнирельман, 2015.
  3. Протоколы допроса 839, а также 840, 844, 847, 885. ТӀекхочу дата: 2008 шеран 21 декабрь. Архивйина 2012 шеран 20 ноябрехь
  4. Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху ЭЕЭ тIетовжаран йоза йаздина дац
  5. Э. Шлеймович, И. Молдавский. Геноцид евреев помешал немцам выиграть войну. detaly.co.il. ТӀекхочу дата: 2022 шеран 12 май. Архивйина 2022 шеран 12 майхь

Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]