Чулацаман тӀегӀо

Европин жуьгталлин бохам

Талларе хьожуш
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Европин жуьгталлин бохам
Меттиг Нацистийн Германи, цуьнан оккупаци йина мехкаш
Декъашхой НСНБП, СС, СД, айнзацтоба, вермахтан тӀеман гӀуллакххой, коллаборационисташ, кхин берш.
Бехке верг (берш) Адольф Гитлер, Герман Геринг, дуккха кхин а
Суьдан процесс Нюрнберган процесс, тӀаьхьа хилла Нюрнберган процессаш, кхин берш.

Европин жуьгталлин бохам (Ӏеб. השׁוֹאָה‎ [Шоа́] «бала, бохам») — Нацистийн Германин жуьгтий планаца хӀаллакбаран политикин жамӀ. Бохамах зулам даьлларг хилира Европин 6 миллион жуьгтий.

Термино Бохам хуьйцу шеца (цхьаьна могӀара терминца Шоа́) жимма корректан термин Холокост. Идиш матттахь леладо термин хурба́н (идиш חורבן «дохор») — спецификица жуьгтийн къоман историн бохаман хилам, доладелла йохорца Хьалхара а, ШолгӀа а Къудс-ГӀалин килс.

Муьраш хӀиттор

[бӀаьра нисйан | нисйан]
Викитекин логотип
Викитекин логотип
Викитекехь ду  йозанаш
Европин жуьгталлин бохам темин

Дуьненайукъара трибуналан барт хоттучеран гайтамца, белла болу СС лакхара белхалочо Вислицени Дитера, жуьгташна тӀаьхьабовлар а, хӀаллак бар а декъалора кхаа муьранна:

1940 шо кхаччалц … — Германера жуьгтийн болх а, цара дӀалаьцна областашкахь а планан арабахарца бан гӀератара. ШолгӀа фаза йолайелира оцу хеннахь: берриш жуьгтий гулбар Польшехь а, кхечу дӀалаьцначу Германис малхбален областашкахь, цу тӀе геттон кепара. И мур лаьттира 1942 шо доладаллалц. КхоалгӀа мур бара «жуьгтийн болх чаккхенца бар», аьлча а планаца хӀаллак дар жуьгтийн къам.

Вислиценис чӀагӀдора, термин «чаккхенца бар» кхетара нисса физикин хӀаллак бар жуьгтий, цунна гира омар цунах лаьцна, куьг йаздинера Гиммлер Генриха[1].

Йоцца жуьгтийн энциклопедино къастайо Холокост 4 муьрехь[2]:

  • 1933 январь — 1939 август — Гитлер Германин рейхсканцлер хиллачу хенара, Польшина тӀелатталца;
  • 1939 сентябрь — 1941 июнь — Малхбузен Польша рейх йукъа тоьхначу моментера, «Инарла-губернаторалла» кхоьлча дуьйна ССРС тӀелатталц;
  • 1941 июнь — 1943 гуьйре — ССРС тӀелеттачу моментера цуьнан махкара геттош дӀайаххалц;
  • 1943 Ӏа — 1945 май — Малхбузен Европера байаран лагерашка массашца жуьгтий арабахарца, том чекхбаллалц.

Бохаман тӀаьхье

[бӀаьра нисйан | нисйан]
Жуьгтийн дуьненан бахархой млн ст., лерина Холокостан чот ца йеш. Лакхара кхо график — хила тарло чоьтан сценареш, лахара — реалан. Хьост — Серджо делла Пергола[en]

ТӀеман историкан Пашер Яронан ойланца, дуккха шерашкахь бина Ӏаткъам жуьгтийн къоман геноцид йеш балийра нацисташ йаккхий материалан-техникин а, адамийн а ресурсийн эскаран чоьтах, цуо балийра уьш тӀеман иэшаме[3].

Билгалдахарш

[бӀаьра нисйан | нисйан]
  1. Протоколы допроса 839, а также 840, 844, 847, 885. ТӀекхочу дата: 2008 шеран 21 декабрь. Архивйина 2012 шеран 20 ноябрехь
  2. Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху ЭЕЭ тIетовжаран текст йазйина йац
  3. Э. Шлеймович, И. Молдавский. Геноцид евреев помешал немцам выиграть войну. detaly.co.il. ТӀекхочу дата: 2022 шеран 12 май. Архивйина 2022 шеран 12 майхь

Литература

[бӀаьра нисйан | нисйан]