Европин жуьгталлин бохам
Европин жуьгталлин бохам | |
---|---|
Меттиг | Нацистийн Германи, цуьнан оккупаци йина мехкаш |
Декъашхой | НСНБП, СС, СД, айнзацтоба, вермахтан тӀеман гӀуллакххой, коллаборационисташ, кхин берш. |
Бехке верг (берш) | Адольф Гитлер, Герман Геринг, дуккха кхин а |
Суьдан процесс | Нюрнберган процесс, тӀаьхьа хилла Нюрнберган процессаш, кхин берш. |
Европин жуьгталлин бохам (Ӏеб. השׁוֹאָה [Шоа́] «бала, бохам») — Нацистийн Германин жуьгтий планаца хӀаллакбаран политикин жамӀ. Бохамах зулам даьлларг хилира Европин 6 миллион жуьгтий.
Этимологи
[бӀаьра нисйан | нисйан]Термино Бохам хуьйцу шеца (цхьаьна могӀара терминца Шоа́) жимма корректан термин Холокост. Идиш матттахь леладо термин хурба́н (идиш חורבן «дохор») — спецификица жуьгтийн къоман историн бохаман хилам, доладелла йохорца Хьалхара а, ШолгӀа а Къудс-ГӀалин килс.
Муьраш хӀиттор
[бӀаьра нисйан | нисйан]Дуьненайукъара трибуналан барт хоттучеран гайтамца, белла болу СС лакхара белхалочо Вислицени Дитера, жуьгташна тӀаьхьабовлар а, хӀаллак бар а декъалора кхаа муьранна:
1940 шо кхаччалц … — Германера жуьгтийн болх а, цара дӀалаьцна областашкахь а планан арабахарца бан гӀератара. ШолгӀа фаза йолайелира оцу хеннахь: берриш жуьгтий гулбар Польшехь а, кхечу дӀалаьцначу Германис малхбален областашкахь, цу тӀе геттон кепара. И мур лаьттира 1942 шо доладаллалц. КхоалгӀа мур бара «жуьгтийн болх чаккхенца бар», аьлча а планаца хӀаллак дар жуьгтийн къам.
Вислиценис чӀагӀдора, термин «чаккхенца бар» кхетара нисса физикин хӀаллак бар жуьгтий, цунна гира омар цунах лаьцна, куьг йаздинера Гиммлер Генриха[1].
Йоцца жуьгтийн энциклопедино къастайо Холокост 4 муьрехь[2]:
- 1933 январь — 1939 август — Гитлер Германин рейхсканцлер хиллачу хенара, Польшина тӀелатталца;
- 1939 сентябрь — 1941 июнь — Малхбузен Польша рейх йукъа тоьхначу моментера, «Инарла-губернаторалла» кхоьлча дуьйна ССРС тӀелатталц;
- 1941 июнь — 1943 гуьйре — ССРС тӀелеттачу моментера цуьнан махкара геттош дӀайаххалц;
- 1943 Ӏа — 1945 май — Малхбузен Европера байаран лагерашка массашца жуьгтий арабахарца, том чекхбаллалц.
Бохаман тӀаьхье
[бӀаьра нисйан | нисйан]ТӀеман историкан Пашер Яронан ойланца, дуккха шерашкахь бина Ӏаткъам жуьгтийн къоман геноцид йеш балийра нацисташ йаккхий материалан-техникин а, адамийн а ресурсийн эскаран чоьтах, цуо балийра уьш тӀеман иэшаме[3].
Билгалдахарш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- ↑ Протоколы допроса 839, а также 840, 844, 847, 885 . ТӀекхочу дата: 2008 шеран 21 декабрь. Архивйина 2012 шеран 20 ноябрехь
- ↑ Цитатийн гӀалат:
<ref>
тег нийса йац; кхуЭЕЭ
тIетовжаран текст йазйина йац - ↑ Э. Шлеймович, И. Молдавский. Геноцид евреев помешал немцам выиграть войну . detaly.co.il. ТӀекхочу дата: 2022 шеран 12 май. Архивйина 2022 шеран 12 майхь
Литература
[бӀаьра нисйан | нисйан]- Европин жуьгталлин бохам — йаззам бу Жуьгтийн электронни энциклопедин
- Кеп:Книга:Отрицание Холокоста: история и современные тенденции
- Михман Д. Катастрофа европейского еврействаОткрытый университет Израиля, 2001. — Т. 1. — ISBN 965-06-0233-X. . — 1. — Тель-Авив:
- Национал-социализм // Нанонаука — Николай Кавасила. — М. : Большая российская энциклопедия, 2013. — С. 178. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 22). — ISBN 978-5-85270-358-3.
- У. Перл. Заговор Холокоста . jhist.org. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март.
- Шнирельман В. А. Арийский миф в современном мире . — М.: Новое литературное обозрение, 2015. — (Библиотека журнала «Неприкосновенный запас»).
- Longerich P. Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews(ингалс.). — Oxford; New York: Oxford University Press, 2010. — ISBN 978-0-19-280436-5.
Хьажоргаш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- Национальный Мемориал Катастрофы (Шоа) и Героизма «Яд ва-Шем» в Иерусалиме . www.yadvashem.org. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март.
- Холокост . jhist.org. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. — на сайте «История еврейского народа»
- Шоа — Памяти еврейского народа . ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. Кху чуьра архивйина оригиналан 2011 шеран 22 августехь Архивйина 2011-08-22 — Wayback Machine
- Свидетельства о Холокосте . www.megapolis.org. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март.
- «Передайте об этом детям вашим…» jhist.org. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. — Интернет-вариант книги на русском языке в проекте «Живая история»
- Еврейский музей депортации и сопротивления в Мехелене, Бельгия (нидерл.). ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. Кху чуьра архивйина оригиналан 2011 шеран 26 февралехь Архивйина 2011-02-26 — Wayback Machine
- Евгений Сатановский. Жил-был народ… ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. Кху чуьра архивйина оригиналан 2009 шеран 24 ноябрехь
- М. Каганская. Отношение евреев к Катастрофе . gazeta.rjews.net. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март.
- П. Полян. Праща Леонида, или О еврейском героизме в годы войны . rishonim.info. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. Архивйина 2023-05-14 — Wayback Machine