Линней, Карл

1000 йукъара цхьа йаззам
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Карл Линней

Carl Linné
Carl Linnaeus

Carl von Linné
Карл Линней. Александр Рослинс диллина сурт (1775 шо)
Карл Линней. Александр Рослинс диллина сурт (1775 шо)
Бакъ цӀе швед. Carl Nilsson Linnaeus
ГӀуллакхан тайпа медицина, естествознание
Вина терахь 1707 шеран 23 май({{padleft:1707|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:23|2|0}})
Вина меттиг Росхульт, Смоланд, Швеци
Кхелхина терахь 1778 шеран 10 январь({{padleft:1778|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:10|2|0}}) (70 шо)
Кхелхина меттиг Уппсала, Швеци
Гражданалла Швеци Швеци
Да Нильс Ингемарссон Линнеус
Нана Кристина Линней (Бродерсония)
Зуда Сара Лиза (Элизабет) Морея
Бераш
  • Carl von Linné (Карл Линней жиманиг, 1741—1783)
  • Elisabeth Christina, 1743—1782
  • Sara Magdalena, 1744—1744
  • Lovisa, 1749—1839
  • Sara Christina, 1751—1835
  • Johannes, 1754—1757
  • Sofia, 1757—1830
СовгӀаташ

Къилбаседа орден (1748-1975, Швеци)

Куьг таӀор Куьг таӀор
Карл Линней Викилармехь

Карл Линне́й (швед. Carl Linnaeus, Carl Linné, лат. Carolus Linnaeus, 1761 шарахь эла хиллачул тӀехь — Карл фон Линне, Carl von Linné; 1707 шеран 23 май, Росхульт — 1778 шеран 10 январь, Уппсала) — шведин Ӏаламдовзархо а, лор а; массо а ораматан а, дийнатан а цхьаъ классификаци хӀоттинарг. И система бахьнехь дуьне мадду гӀарвелира иза.

Линнейс йазбина Praeludia sponsaliorum plantarum ц1е йолу белхан куьйгйоза (1729 шеран декабрь)

ГӀарбевла дешархой[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Адлер, Карл
  • Альстрёмер, Клас
  • Афонин, Матвей Иванович
  • Афцелиус, Адам
  • Ахариус, Эрик
  • Бергиус, Петер Йонас
  • Берлин, Андреас
  • Бурман, Николас
  • Валь, Мартин
  • Геер, Карл де
  • Кальм, Пер
  • Карамышев, Александр Матвеевич
  • Клерк, Карл Александр
  • Лёфлинг, Пер
  • Мартин, Антон
  • Осбек, Пер
  • Роландер, Даниель
  • Ротман, Йоран
  • Соландер, Даниэль Карлссон
  • Спаррман, Андерс
  • Торен, Улоф
  • Тунберг, Карл Петер
  • Тэрнстрём, Кристофер
  • Фабриций, Иоганн Христиан
  • Фальк, Иоганн Петер
  • Форссколь, Пер
  • Хассельквист, Фредрик
  • Шребер, Иоганн Христиан
  • Эрхарт, Якоб Фридрих

Линнейн цӀе тиллина хӀуманаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Терминаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Росхульт юртехь Линней вина цӀийна уллехь хӀоттина Линнейн памятник.2007 шеран сурт
Лундехь йолу Линней памятник. 2005 шеран сурт
  • Линнеон, йа Линнеен тайп — биологин систематикин дакъа. Термин йукъайаьккхина Голландина ботаникаш Хуго де Фризс (1848—1935) а, Ян Паулус Лотсис а (1867—1931).
  • Линнеит, йа Кобальтан колчедан — минерал, кобальтан сульфид Ni, Fe, Cu, Se ийдина. Карийна 1832 шарахь Швецехь французийн геологан Франсуа Сюльпис Бёданан. 1845 шарахь Линнеен цӀе тиллира цуна австрихойн минералогс Вильгельм Хайдингерс.

Топонимаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Мэн штатехь йолу Линнеус гӀала кхоьллинера 1836 шарахь Массачусетсера ботаникин профессорашна латта хилийта. Цундела цунна массарелла а гӀарвелла ботаникан цӀе тиллира[1].
  • Миссури штатехь хилла Линнвиль гӀалин 1840 шарахь цӀе хийцира. Керла тиллин цӀе йара Линнеус[2].

Кхийолу объекташ[нисйе бӀаьра | нисйе]

Ӏежах дина долу Карл Линнейн сурт

Коьрта белхаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Ӏилманан белхаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Титульный лист книги Systema Naturae («Система природы»)
Сложные листья. Рисунок Карла Линнея из книги Hortus Cliffortianus (1737)
  • Systema naturæ sive regna tria naturæ systematice proposita per classes, ordines, genera, & species. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud Theodorum Haak. 1735.
    Djvu-файл (2 Mb) в Материалах А. Шипунова[3]
  • Bibliotheca botanica recensens libros plus mille de plantis huc usque editos, secundum systema auctorum naturale in classes, ordines, genera & species dispositos, additis editionis loco, tempore, forma, lingua etc cum explicatione. Amstelodami [Amsterdam]: apud Salomonem Schouten, 1736a. [12] + 153 + 35 p.
  • Fundamenta botanica quae majorum operum prodromi instar theoriam scientiae botanices per breves aphorismos tradunt. Amstelodami [Amsterdam]: apud Salomonem Schouten, 1736b. 36 p.
  • Musa Cliffortiana florens hartecampi prope Harlenum. Lugduni Batavorum [Leyden]. 1736c. 50 p.
  • Critica botanica in qua nomina plantarum generica, specifica, & variantia examini subjiciuntur, selectiora confirmantur, indigina rejiciuntur, simulque doctina circa denominationem plantarum traditur. Seu Fundamentorum Botanicorum pars IV. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud Conradum Wishoff. 1737a.
  • Flora lapponica exhibens plantas per Lapponiam crescentes, secundum systema sexuale collectas in itinere … 1732 institutio. Additis synonymis, & Locis natalibus omnium, descriptionibus & figuris rariorum, viribus medicatis & oeconomicis plurimarum. Amstelaedami: S. Schouten. 1737b. [35] + 372 + [16] p. + 12 tab.
  • Hortus cliffortianus: plantas exhibens quas, in hortistam vivis quam siccis, Hartecampi in Hollandia, coluit vir nobilissimus et generosissimus Georgius Clifford… Amstelaedami: 1737c. [26] + X + 502 p. + 32 tab.
  • Classes plantarum, seu Systemata plantarum. Lugduni Batavorum [Leyden]: C. Wishoff, 1738. 606 col. + p. 607—656
  • Genera plantarum eorumque characteres naturales secudum numerum, figuram, situm, et proportionem omnium fructificationis partium. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud C. Wishoff : G. J. Wishoff. 1742. 527 + [24] p. Ill.
  • Flora svecica exhibens plantas per Regnum Sveciae crescentes, systematice cum differentiis specierum, synonymis autorum, nominibus incolarum, solo locorum, usu pharmacopaeorum. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud Conradum Wishoff: Georg. Jac. Wishoff. 1745. [16] + 419 p.
  • Fauna Svecica Sistens Animalia Sveciæ Regni: qvadrupedia, aves, amphibia, pisces, insecta, vermes; distributa per classes & ordines, genera & species; cum Differentiis Specierum, Synonymis Autorum, Nominibus Incolarum, Locis Habitationum, Descriptionibus Insectorum. Lugduni Batavorum [Leyden]: Apud Conradum Wishoff et Georg Jac. Wishoff. Fil. Conr. 1746. [14 Bl.], 411 S., 2 Tafeln.
  • Amoenitates Academicae (1749—1790), в 10 томах
  • Philosophia botanica in qva explicantur fundamenta botanica cum definitionibus partium, exemplis terminorum, observationibus rariorum, adjectis figuris aeneis. Stockholmiæ [Stockholm], Apud Godofr. Kiesewetter, 1751. [6] + 362 p. + portr. + 9 tab. HTML на сайте BotanicalLatin.org Архивйина 2008-11-20 — Wayback Machine
  • Species plantarum exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonimis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. Holmiae [Stockholm]: L. Salvii, 1753. T. i: xvi + 560 p. T. ii: P. 561—1158 + [31] p.
    Том I и Том II // Biodiversity Heritage Library
    Sect. 1-3: HTML на сайте Project Gutenberg
    Том I: Djvu-файл (19 Mb) и Том II: Djvu-файл (24 Mb) в Материалах А. Шипунова[3]
  • Calendaria Florae. 1756.
  • Flora fon Palästina. Upsala, 1756b.
  • Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Editio decima, reformata. Holmiæ [Stockholm]: impensis direct. Laurentii Salvii. 1758. [4] Bl., S. 6-823.
  • Systema naturæ per regna tria naturæ: secundum classes, ordines, genera, species cum characteribus, differentiis, sinonimis, locis. (12-е издание, том I)
  • Systema naturæ per regna tria naturæ: secundum classes, ordines, genera, species cum characteribus et differentiis. (12-е издание, тома II и III)
  • Philosophia botanica in qua explcantur Fundamenta Botanica cum Definitionibus partium, Exemplis terminorum, Observationibus rariorum. Adiectis Figuris aeneis. Editio Secunda. Curante Johanne Gottlieb Gleditsch. Berlin C.F. Rimburgi. 1780.
    Djvu-файл (19 Mb) в Материалах А. Шипунова[3]

Автобиографин материалаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Linné C., von. Nemesis divina. («Божественное возмездие»). Nach der schwedischen Ausgabe von Elis Malmestrom und Telemak Fredbarj herausgegeben von Wolf Lepenies und Lars Gustafsson. Aus d. Lat. u. Schwed. Ubers. von Ruprecht Volz. Frankfurt am Main, Berlin, Wien: Ullstein. 1983. 372 p. Записная книжка Линнея.
  • Linné C., von. Lappländische Reise und andere Schriften. [aus dem Schwedischen Übers. von H. C. Artmann … Hrsg., mit Nachw. und Anm. von Sieglinde Mierau]. 4., verb. Aufl. Leipzig: Reclam. 1991. 397 S.

Линнейс йазйина йиъ автобиографи.

Оьрсийн гочдарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Карл Линней в литературе, искусстве, филателии[нисйе бӀаьра | нисйе]

Линнейн 250 шо кхачар даздеш 1957 шарахь арахецна СССРн почтан марка

Карл Линней вуьцуш дукха исбаьхьаллин гӀуллакхойш произведениш кхоьллина. Царехь цхьаерш кхузахь йагарйеш йу (хенаца нисйина):

  • Беш (роман) (швед. Trädgården, 1995 шо). Швецин йаздархо Магнус Флоринс (вина 1955 шарахь) йазйина роман. Оьрсийн маттахь арахецар: Флорин, Магнус. Сад: Пер. с швед. Н. Н. Фёдоровой. — СПб.: Изд-во Ивана Лимбаха, 2005. — ISBN 5-89059-069-3.
  • Ингалсан дешархо (инг. The English Pupil, 1996 шо). Андреа Барретт цӀе йолу америкин йаздархос (йина 1954 шарахь) йаздина дийцар. И дийцар дара цо арахецна «Ship Fever» гуламан чохь[4].
  • Беш (швед. Trädgården, 1999). Юнас Форсселль цӀе йолу шведийн композиторс (вина 1957 шарахь) йазйина опера.
  • Зезаган сахьт: комментариш а, строфаш а (швед. Blomsterur: förklaringar och dikter, 2000). Фредрик Нюберг цӀе йолу (вина 1968 шарахь) шведийн поэтас арахецна байтан гулам[5].
  • «Линней» экспедици (швед. Expedition Linné, 2007). Карл Линнейн 300 шо кхачар даздеш арахецна документан фильм (Швеци). Фильм йаьккхинарш бу Уппсалехь бина Маттиас Клум а (вина 1968 шарахь, фотограф-натуралист), Фольке Рюде́н а (вина 1958 шарахь, режиссёр-документалист). Фильмас гойту массо а Линней а, йа цуьна дешархой кхаьчна меттиганш[6].

Хаза хилларш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Карл Линнейc микроскопа микроскоп къобал ца йора. Микроскопас гойтуш долу сурт цо бӀаьргаш Ӏехабар лорура.

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. G. J. Varney. History of Linneus, Maine // A Gazetteer of the State of Maine. — Boston: B. B. Russell, 1886.
  2. Linn County Place Names, 1928-1945 (ингалс.). Manuscript Collection. The State Historical Society of Missouri. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2012 шеран 28 майхь. Теллина 2012 шеран 2 февралехь.
  3. 1 2 3 4 5 Материалы А. Шипунова на Ботаническом сервере Московского университета.(Хьаьжина 20 ноябрехь 2008)
  4. [https://web.archive.org/web/20080504091618/http://search.barnesandnoble.com/Ship-Fever/Andrea-Barrett/e/9780393316001 Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Архивйина 2008-05-04 — Wayback Machine Анонс сборника Андреа Барретт «Ship Fever» (ингалс.)]
  5. Краткая биография Фредрика Нюберга на сайте «Всемирная Литафиша» Архивйина 2016-03-05 — Wayback Machine (Хьаьжина 11 декабрехь 2009)
  6. Официальный сайт фильма Экспедиция «Линней» Архивйина 2012-12-12 — Wayback Machine(швед.)(ингалс.)

Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]

Оьрсийн маттахь
  • Андерссон И. История Швеции. оригинал Ingvar Andersson. Sveriges historia. Пер. со швед. Н. А. Каринцева. Под редакцией и с предисловием Я. Я. Зутиса. М. Издательство иностранной литературы. 1951
  • Бобров Е. Г. Карл Линней, его жизнь и труды. М.—Л. Изд. АН СССР. 1957.
  • Бобров Е. Г. Карл Линней. 1707—1778. Л. Наука. 1970. С. 285. Тираж 7 000
  • Бобров Е. Г. О работах Линнея и о Линнее, опубликованных в СССР. Ботанический журнал. 1978. том 63. №12. С. 1793—1801
  • Бруберг Г. Карл фон Линней. оригинал Gunnar Broberg. Carl Linnaeus. Пер. с швед. Н. Хассо. Стокгольм. Шведский институт. 2006. С. 44. ISBN 91-520-0914-9 ISBN 978-91-520-0914-7
  • Комаров В. Л. Жизнь и труды Карла Линнея. 1707—1778. Избр. соч. М.—Л. 1945. том 1
  • Лункевич В. В. От Гераклита до Дарвина. Очерки по истории биологии. М.—Л. 1940—1943. том 2—3
  • Скворцов А. К. У истоков систематики. К 300-летию Карла Линнея. Природа. 2007. выпуск 4
Кхоьчу метташкахь

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]