Кузнецова Светлана Александровна (поэт)

ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Кузнецова Светлана Александровна
Йина терахь 1934 шеран 14 апрель({{padleft:1934|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:14|2|0}})
Йина меттиг Иркутск, ССРС
Кхелхина терахь: 1988 шеран 30 сентябрь({{padleft:1988|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:30|2|0}}) (54 шо)
Кхелхина меттиг: Москох, ССРС
Гражданалла:  ССРС
ГӀуллакхан тайпа: поэт, гочдархо
Произведенин мотт: оьрсийн

Кузнецо́ва Светла́на Алекса́ндровна (1934 шеран 14 апрелехь(19340414), Иркутск — 1988 шеран 30 сентябрехь, Москох) — оьрсийн советийн поэт а, гочдархо а йу. ССРС-н Йаздархойн бартан декъашхо йу. «Огонёк» журналан совгӀатан лауреат (1988).

Биографи[нисйе бӀаьра | нисйе]

Да — Кузнецов Александр Александрович, ишколан директор, 1830-гӀа шераш дуьйлалуш гӀовттара бахьнах, арабаьхначу полякийн охӀлех.

Нана — Амосова Лидия Ивановна, оьрсийн меттан а, литературин а хьехархо, XIX бӀешарахь политика бахьнехь Самарера Сибреха бахийтинчеран охӀлах йара.

Кузнецова Светланин бералла чекхйаьлира Сибрехахь, Витиман бердашца, Ленан дешин промыслан кӀоштан йукъ йолчу Бодайбохь, цигахь чекхйаьккхира йуккъера ишкол. Деша хӀоьттира Иркутскан пачхьалкхан университетан филологин факультете. Да веллачул тӀаьхьа дешар дитира. Болх бира исбаьхьаллин рекламан редактор даржехь. Байташ йаздан йолайелира 9 шо долуш.

Поэтан дуьххьара жайна «Проталины» араделира 1962 шарахь Москохахь, «Молодая гвардия (Къона гвардии)» арахецараллехь гӀараваьлла поэтан Прокофьев Александран дешхьалхенца, цуо билгалайаьккхира Кузнецова Светлана къоначарна йукъахь, поэзе новкъа а йаьккхира иза.

1964 шарахь «Молодая гвардия» (Къона гвардии) арахецаралло, «Библиотечка избранной лирики» (Хаьржина лирикан жима библиотека) серехь, Кузнецова Светланин гулам арахийцира, цуьнан редколлегин йукъахь бара Михаил Светлов, Борис Ручьёв, Владимир Костров.

Кузнецова Светлана кхелхира Москоха 1960-гӀа шерашна йукъахь. Литературин Горькийн цӀарах институте деша хӀоьттира. 1965 шарахь чекхйехира лакхара литературин курсаш. Иза Прокофьев Александра цунах дош делла дӀаийцира ССРС Йаздархойн барт йукъа. Хьалхара ши шо Москохахь, цуо Красноармейски урамехь кооперативан квартира эццалц, Кузнецова Светланас даьккхира поэтан Лиснянская Иннин, Светланас цуьнца доттагӀалла лелийра ша йаллалц.

Къоначу поэтан кхоллараллан терго йира Твардовский Александра: ша коьрта редактор волуш, цуо зорба туьйхира «Керла дуьне» журналехь Кузнецова Светланин байт «Мои родители» (Сан да-нана).

1964 - 1972 шерашкахь москохан арахецаршкахь — «Молодая гвардия» (Къона гвардии), «Советийн йаздархо», «Советская Россия» (Советийн Росси) арабовлу Кузнецова Светланин байтин гуламаш: «Соболи» (Салораш), «Только о любви» (Деккъа безамах), «Сретенье», «Забереги» (Ӏалашде). Цуьнан байташ зорба туху шарахь цкъа арадолучу журналехь «День поэзии» (Поэзин де), «ЦӀе» журналан библиотекехь, «Литературная Россия» (Литературин Росси) газетехь. Иза йистхуьла йаккхийра аудиторешна хьалха москохан лакхарчу дешаран меттигашкахь: МПУ, МЭИ, Ӏилманан-талламан институташкахь. Кузнецова Светланин байташ тӀехь йаьхна эшарш лоькху гӀарабевллачу (2002 шарахь дуьйна — халкъан) артистийн дуэто, Иошпе Аллас а, Рахимов Стахана а, радиохь.

1972 - 1982 шерашкахь жайнашна зорба ца туху, Кузнецова Светланин цӀе йов массийн хаамийн гӀирсашкара. Тахана чӀагӀ ма-дарра, Кузнецован цӀе къайлаха ца магийра ССРС Йаздархойн бертан урхаллин секретаран Казакова Риммин лаамца[1][2][3]: Кузнецован кхоллараллин талламхочо Н. Егоровас дийцарехь, «цхьана хенахь «бамбан мехкахула» чекхбовлучу хенахь москохан литератораш болчу веира Рашидов. Банкетехь, замане хьаьжжина, шен партеш хуьйцуш йолу, Казакова Риммас элира, шеца массо а йаздархо хьала а гӀаттий, хьалхарчу секретаран могашаллин тӀиера мала аьлла. Кузнецова Светлана, хууш йара, шена хьалха хиина зуламхо вуй, чӀоггӀа, дика кхеташ а, Ӏедале волчу хьешан хьалха жоп делира, хьала а гӀоттур йац, мала а мера дац Рашидовн тӀиера»[4].

Оцу шерашкахь Кузнецова Светлана къаьстира майрачуьнца, делира нана а, ваша а. Ша йисина, Москохан литературин дахарах къастийна, цуо йаздира «текха», гочдора союзан республикийн белхаш. 1980 шеран 3 декабрехь цуо йаздира Москохан йаздархойн кхолламан урхаллин секретариате Р.Казакован элдиташна арзан кехат. Таллам бина, йаздинарг бакъ карийна Казакова дӀайаьккхира Йаздархойн бертан секретаран даржера, Кузнецова «реабилитаци» йолийра. 1982 шарахь «Советский писатель» (Советийн йаздархо) арахецараллехь арабелира керла байтийн гулам «Светланас палтасар». Гуламан аннотацехь билгалдоккхура: «Кузнецова Светланин лирика йу драмаца: кхиаран иэшам а, карор а, таханлера дуьненан йукъаметтигийн ойла яйтар, Даймехкан а, дешан а мах хаар — дерригчо жайнахь кхуллу йукъара хаттаман иэраш». «Новый мир» (Керла дахар) журнало (№ 1, 1983 шо) зорба туьйхира емалчин Марченко Аллин дика йаззаман-рецензин «Поэзия требует всего человека» (Поэзино схьавоьху вериг стаг). 1983 шарахь Малхбален-Сибрехан жайнийн арахецараллехь (Иркутск) арабаьлла байтийн гулам «Соболиная тропа» (Салоран тача), Преловский Анатолийн ССРС Пачхьалкхан совгӀатан лауреатан, поэтан дашхьалхенца. Кузнецова Светланин кхолламаш зорба туьйхира хӀора шеран «День поэзии» (Поэзин де) журналехь, хӀора кӀиран «Литературная Россия» (Литературин Росси) газетехь. «Огонёк» (ЦӀе) журнало (№ 18, апрель 1988 шо) зорба туху Кузнецова Светланин «Русский венок» (Оьрсийн кочар) цӀекхлон исс байт. Оцу балхана, еллачул тӀаьхьа, цунна 1988 шеран «Огонёк» (ЦӀе) журналан за (№ 1, январь 1989 ш.) совгӀат делира.

Кузнецова Светлана дийна йолуш тӀаьххьара болу гулам бу «Стихотворения» (Байташ), иза араболу «Советский писатель» (Советийн йаздархо) арахецараллехь 35 эзар тиражца 1986 шарахь. Цуьнан хаьржина байташ «Невидимый полёт» (Ца гуш тӀома лелар) араевлира «Новый Мир» (Керла Дуьне) журналехь (№ 9, 1988 шо).

«Литературин газетехь» буьйлабелира божарийн а, зуламийн а поэзин башхаллех лаьцна къийсамаш. Йаззамехь «Под женским знаком?» (Зударийн хьаьрк бухахь?) поэта Кузнецов Юрийс (1987 шеран 11 ноябрь, № 46), оцу теманах ойла йеш, Нобелевн лауреатан Габриелла Мистралан а, Цветаева Маринин а, Ахматова Аннин а… Кузнецова Светланин а, даладо масалш, йукъахь параллелаш а йалош. Ткъа емалча а, литератураӀаморхо а волчу Вадим Кожиновс шен «Свет двуединый…» (Шала цхьалха серло) балхахь йаздира: «Дерриг дустарца а, жоьпаллийца а олу, Кузнецова Светланин кхиинчу байтех уггаре диканаш — цуо кхоьллина уггаре ладаменаш, Ахматова Аннин поэзи йоцуш …»[5]

Дахаран тӀаьхьарчу шерашкахь Кузнецова Светланас кечбина, зорбане белира шиъ керла гулам: «Светланас шолгӀа палтасар» а, «Кузнецова Светлана. Хаьржинарш. Байташ». Ший а жайна араделира «Советский писатель» арахецараллехь, иза еллачул тӀаьхьа — (1989 а, 1990 а шерашкахь).

Кузнецова Светлана йелла 30 сентябрехь москохан гӀалан № 71 йолчу дарбан цӀачохь.

Яьхна Москохара йаздархойн цӀачохь, Красноармейски ур. 27 адресца. ТӀаьххьара майра — оьрсийн поэт Алексеев Олег. КӀант: Алексеев Алексей (вина 1965 шарахь).

ДӀайоьллина Ваганьковски кешнашкахь Москохахь.

Заманхоша Кузнецова Светланех лаьцна[нисйе бӀаьра | нисйе]

Поэт Евтушенко Евгений:[6]

Иза лаьттира поэзехь ша-кепара къаьстина — тобанашна а, дискуссешна а йукъахь йоцуш. Иза къастайора собаре олалло, карзахлонаш а, аьттонаш а бен ца хеташ. Петровых Мариян санна цунна гуонаха бара иза езачийн жима гуо, царна йукъахь иза йара марзонан законаш кхуллург.

Поэт, ССРС Пачхьалкхан совгӀатан лауреат Преловский Анатолий:[7]

Нагахь Кузнецова Светланин поэзи кхетамца билгалайаккха езахь, уггаре дика догӀур ду иштта алар: «йаха майралла». Новкъарлонаш дӀайаха майралла йац иза, иза-м хууш ду, ваха ца лучу хенахь нагахь вахахь, майра вахар: бохамашкахь а, дахделла аьтту дӀабаларца, гергарнаш дӀабовларца, догдохийлин а, безаман а чим тӀехь. Амма кхузахь а, хетачохь, уггаре хала лирикан хьолехь, Кузнецова Светланина гӀалат доцуш карабо цхьаъ бен боцу нийса боьду некъ: хьоме Сибреха, иэсе, дахаран декхаре, къинхетаме, валаран дуьхьала латтаре.

Поэт а, публицист а Егорова Наталья:[5]

Ма хилало екхаелла, шен вастаца къаьсташ йолуш Кузнецова Светлана хилира, XX бӀешеран чаккхенгара, уггаре халачу поэтех цхьаъ. Шен Ӏаламца лирик — цуо айира хӀаллак хуьлачу даймехкан ладаме публицистийн тема, философин хийра — айаелла дӀахӀоьттира ладаме бӀешеран философин баланашна хьалха, зуда хиларна гӀийла йолуш, схьайирзира ладаме а, доьналла долуш а поэт хилла.

Поэт Григорьева Лидия:[8]

Дахаро, мацах цкъа кхоллараллин новкъан йуьххьехь санна, совгӀат дира цунна литературин агӀора къобал йина. Циггахь сецира. Амма дицдар — ирча ду валарал а. Кузнецова Светланин байташ хьоьжу шеш йуха зорбане йахалц а, йуха йешалц а. Уьш, адамах къаьсташ, таро йолуш хуьлу денйала а, чим йукъара гӀовтта а. Оьрсийн литература чӀогӀа хьалдолуш йу иштта дог тешочу масалашна.

Емалча-литературовед Марченко Алла:[9]

…хьалхарчу байташ тӀийра тӀаьхьарчарна тӀекхачалц — тӀех дика и зуда («Хьан Сийлалла зуда»!) йехира ша ма-йаздарра, йаздора ша ма-йаххара.

Библиографи[нисйе бӀаьра | нисйе]

Байтийн гулам

  1. Ӏораллаш. — М.: Къона гварди, 1962.
  2. Хаьржина лирика. — М.: Къона гварди, 1964. — тираж 1000 экз.
  3. Салораш. — М.: Советийн йаздархо, 1965. — тираж 20 эз. экз.
  4. Беккъа безамах. — М.: Бакъдерг, 1966. — тираж 112 эз. экз. — (Библиотека «ЦӀе», № 18).
  5. Сретенье. — М.: Советийн Росси, 1969. — тираж 20 эз. экз.
  6. Ларде. — М.: Советийн йаздархо, 1972. — тираж 20 эз. экз.
  7. Светланин пал тасар. — М.: Советийн йаздархо, 1982. — тираж 20 эз. экз.
  8. Салорийн тача. — Иркутск: Малхбален-Сибрехан жайнин арахецаралла, 1983. — тираж 5000 экз.
  9. Байташ. — М.: Советийн йаздархо, 1986. — тираж 35 эз. экз.
  10. Светланин шолгӀа пал тасар. — М.: Советийн йаздархо, 1989. — тираж 34 эз. экз.
  11. Хаьржинарш. Стихи. — М.: Советийн йаздархо, 1990. — тираж 19 эз. экз.

Антологеш

  1. Оьрсийн поэзи. XX бӀешо. Антологи / Владимир Костровн ред. — М.: ОЛМА—ПРЕСС, 1999.

Муьран арахецарш (хаьржинарш)

  1. Шарахь цкъа долу «Поэзин де» (Москох, 1980, 1982—1985 гг., тираж 100 эз. экз.)
  2. Журнал «Керла дуьне» (Москох, 1988 г., № 9, тираж 1,11 млн экз.)
  3. Журнал «ЦӀе», (Москох, 1988, № 18, тираж 1,78 млн экз.)
  4. Журнал «Цхьаьнакхетар» (Москох, 1962)
  5. Журнал «Хаьштиг» (Москох, 1963)
  6. Журнал «Ахархо»
  7. Журнал «Белхало»
  8. «Литературин газет»
  9. «Литературин Росси»
  10. КӀиранах цкъа долу «КӀира»

СовгӀаташ[нисйе бӀаьра | нисйе]

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. ↑ Зависть, или Как Римма Казакова пыталась упрятать поэтов в психушки // «Литературная Россия», № 22, 30 мая 2003
  2. ↑ В. Огрызко. Русские писатели, современная эпоха: Лексикон. — М.: Литературная Россия, 2004. — С. 220.
  3. ↑ О «Чести» и «достоинстве»… // «Московский литератор», 2003, № 18.
  4. ↑ «Я бродяжкой могла бы пройти по Руси!»: К юбилею поэтессы Светланы Кузнецовой // Восточно-Сибирская правда, 24 апреля 1999.
  5. ↑ 1 2 Егорова Н. Золотой самородок на соболиной тропе Архивйина 2011-10-13 — Wayback Machine
  6. ↑ Евтушенко Е. Поэтическая антология. Русская муза. XX век // Огонёк. — 1989. — № 50. — декабрь. — С. 54
  7. ↑ Анатолий Преловский. Соболиный след памяти // Светлана Кузнецова. Соболиная тропа. — Иркутск: Восточно-Сибирское книжное издательство, 1983
  8. ↑ Лидия Григорьева. Бессловесная наша словесность… // Литературная газета. — 2004. — апрель
  9. ↑ Марченко А. В свободном полёте // Марченко А. Анна Ахматова: Жизнь. — М., 2008

Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Кузнецова_Светлана_Александровна_(поэт)&oldid=9092541»