Кавказан сардалалла

ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Кавказан сардалалла
Пачхьалкх  Российн импери
Адм. центр Екатериноградски, Астрахань
5 майхь 1785
31 декабрехь 1796
Кар-кара далар
← Аштаркханан губерни Аштаркханан губерни →
Кавказан сардалалла 1792 шо
Кавказан сардалалла 1792 шо

Кавка́зан са́рдалалла — Российн империн административан-мехкан урхаллин башха меже. Коьртехь Императоро хӀоттийна Сардал хилла, цуо кхочушдора дуьззина гражданийн Ӏедал (законашкхоллар доцург), иза дерриг цуьнан куьйгакӀела а дара.

Кавказан сардалийн оцу хенахь яккхийра тӀеман даржаш дара регионехь. Сардалаллин юрисдикцера мехках олура Кавказан мохк, административан коьрта шахьар Тифлисехь яра (1844 шарахь дуьйна). Мохк бекъалора 5 губернен (Тифлисан, Эриванан, Бакохан, Елизаветполан, Кутаисин) а, могӀа областашна.

Истори[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьалхара сардалалла[нисйе бӀаьра | нисйе]

Коьрта йаззам: Кавказан губерни

Император-аьзнин Екатерина II-гӀачун «Кавказан сардалалла шина областех – Кавказан а, Аштаркханен а – хӀотторах лаьцна» Омарца йира (1785 5 май — 1796 31 декабрь) Аштаркхнен а, Кавказан а губернех лаьтташ[1][2]. Кавказан губернехь йира ялх уезд, царех шимма (ГӀизларан а, Мазалкан а) дӀалоцура хӀинца Невран а, Шелковскан а кӀоштийн латта[3]. Кавказан сардалан ставка яра Екатериноградехь (хӀинца Екатериноградски гӀала), 1790 шеран 30 апрелехь дуьйна — Аштаркхнехь. Сардалаллин мехко дӀалоцура Ийдалан а, Донан а лахенашкара аренаш, Кубань а, Терк а тӀекхаччалц долу Къилбаседа Кавказа дакъа а, ткъа хӀинцалера Нохчийчоьнан махкахь, Ишорен а, Бороздиновскин а меридианашна йукъара Теркан къилбаседехьара мохк. Теркан аьрру бердаца яхъелла Кавказан губернин йукъайогӀу Мазалкан а, ГӀизларан а уездан гӀазакхийн гӀаланаш, чӀагӀонаш, хойн посташ: Новр-ГӀала, Макан-ГӀала, Гал-ГӀала, Казитерки, Долгой, Щедрински, Парабоч, Сарафанниково, Новогладковски, Старогладковски, Курдюковски, Каргалински, Дубовски. 1790 шеран 30 августехь Кавказан губернии дӀаяьккхира, ткъа губернин коьрта меттигаш дӀаяьхьира Екатериноградера Аштаркхне[4]. 1796 сардалалла дӀаяьккхира.

Инарла-губернаторш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Кавказан сардалаллин инарла-губернаторш
1785 5 майхь — 1796 31 декабрехь
Даржера терхьаш ФЦӀО Дахаран шераш
1785—1787 Павел Сергеевич Потёмкин 1743—1796
1787—1789 Пётр Абрамович Текели 1720—1793
1789—1790 Иван Петрович Салтыков 1730—1805
1790 Антон Богданович де Бальмен 1741—1790
1790—1796 Иван Васильевич Гудович 1732—1820
1796 Валериан Александрович Зубов 1771—1804
1796 31 декабрехь Кавказан сардалалла дӀаяьккхина
1796—1798 Иван Васильевич Гудович 1732—1820
1798—1799 Ираклий Иванович Морков 1753—1829
1799 Дмитрий Иванович Киселёв 1761—1820
1799—1801 Карл Фёдорович Кнорринг 1746—1820

Коьрта баьччаш Кавказехь[5]

  1. Карл Кнорринг: 1801—1802
  2. Павел Цицианов: 1802—1806
  3. Иван Гудович: 1806—1809
  4. Александр Тормасов: 1809—1811
  5. Филипп Паулуччи: 1811—1812
  6. Николай Ртищев: 1812—1816
  7. Алексей Ермолов: 1816—1827
  8. Иван Паскевич: 1827—1831
  9. Григорий Розен: 1831—1838
  10. Евгений Головин: 1838—1842
  11. Александр Нейдгардт: 1842—1844

ШолгӀа сардалалла[нисйе бӀаьра | нисйе]

Кавказан сардалалла
Пачхьалкх  Российн импери
Адм. центр Екатериноградски, Астрахань
1844 27 декабрехь
1881 22 ноябрехь
Кар-кара далар
← Гуьржийн-Имеретин губерни
← Эрмалойн область
← Каспийн область 		Астраханская губерния[d] →

1844 шеран 27 декабрехь Российн империн йукъадаьхкина Кавказан мехкашкахь (царна йукъахь Гуьржийн губерни, Эрмалойн область, Каспийн область), юха а кхоьллира Кавказан сардалалла йукъ Тиблисехь а йолуш.

1844 шеран 27 декабрехь иза лаьттара цхьаьна губернех а, шина областех а:

Сардалалла лаьттира 1883 шо тӀекхаччалц.

Сардалаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Кавказан сардалаш (1844 27 декабрехь—1881)
Даржера терхьаш ФЦӀО Дахаран шераш Дарж
1844 27 декабрехь — 1854 1 мартехь Михаил Семёнович Воронцов 1782—1856 Сардал
1 мартехь — 1854 шеран 29 ноябрехь Николай Андреевич Реад 1793—1855 Сардалан декхарш кхочуш дийриг
1854 29 ноябрехь — 1856 22 июлехь Николай Николаевич Муравьёв-Карсский 1794—1866 Сардал
1856 22 июлехь — 1862 6 декабрехь Александр Иванович Барятинский 1815—1879 Сардал
1862 6 декабрехь— 1881 23 июлехь сийлахь эла Михаил Николаевич 1832—1909 Сардал
22 ноября 1881 Кавказан сардалалла дӀаяьккхина de facto

Кавказан администраци[нисйе бӀаьра | нисйе]

1881 22 ноябрехь Кавказан сардалалла фактаца дӀаяьккхира, кхоьллира Кавказан администраци коьртехь гражданийн декъан коьрта хьаькам а волуш, изза коьрта коьрта баьчча а, гӀазакхийн эскарийн атаман а волу.

Коьрта хьаькмалла лелориш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Кавказан администрацин коьрта хьаькмалла лелориш (1881 22 ноябрь — 1905 26 февраль)
Даржера терхьаш ФЦӀО Дахаран шераш Дарж
1882 1 январь — 1890 3 июнь Александр Михайлович Дондуков-Корсаков 1820 2 сентябрь — 1893 15 апрель коьрта хьаькмалла лелориг
1890 3 июнь — 1896 6 декабря Сергей Алексеевич Шереметев 1836—1896 коьрта хьаькмалла лелориг
1896 12 декабрь — 1905 1 январь Голицын, Григорий Сергеевич 1838 20 декабрь — 1907 28 марта коьрта хьаькмалла лелориг
1905 26 февраль Кавказан администраци хийцало Сардалаллийца

КхоалгӀа сардалалла[нисйе бӀаьра | нисйе]

Кавказан сардалалла
Пачхьалкх  Российн импери
Адм. центр Екатериноградски, Астрахань
1785 шеран 5 (16) май
1796 31 декабрь (1797 шеран 11 январь)
Кар-кара далар
← Кавказан губерни Чоьхьара Кавказан Советийн Федеративан Социалистийн Республика →

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. ↑ А. Головлëв, Очерки о Чечне, природа, население, новейшая история. Ульяновск, Вектор-С, 2007, с.10
  2. ↑ Полное собрание законов Российской империи. Архивйина 2017-10-31 — Wayback Machine — СПб., 1830. — Т. XX. — № 14.607. — С. 518—521.
  3. ↑ А. Головлëв, Очерки о Чечне, природа, население, новейшая история. Ульяновск, Вектор-С, 2007, с.10
  4. ↑ А. Головлëв, Очерки о Чечне, природа, население, новейшая история. Ульяновск, Вектор-С, 2007, с.10
  5. ↑ Главноначальствующие на Кавказе
Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Кавказан_сардалалла&oldid=9085109»