Дилха

«Дилха» йаздича кхуза хьажадо; хьажа кхин а Дилха (жижиг)

Адаман дилхин сурт (Веннман Густаф, 1920)

Дилханаш (лат. musculus — «дилха») — нервийн импульсийн Ӏаткъамца хаба таро йолу, дилхин хьесах лаьтта меженаш. ГӀорторан-леламе системин дакъа. ДегӀ меттах даккхаран, кеп латторан, озан пхенийн хебарийн, садаӀаран, кхин леламаш бо дилхо. Дилхин хьаса онда а, сетташ а бу; лаьтта миоцитех (дилхин клеткех). Дилхин амалехь ду кӀаддалар, иза гучудолу жигара болх бича а, ницкъ бича а.

Дилханаша таро ло дегӀан дакъош меттигехь меттаха даха. Адамо муьлхха а лелам бо — бӀаьрг теӀор йа къежар тӀера, нийса а, энергин а леламашка кхаччалц, масала дешин пхьераш йа спортхой — дилхан хьесий хеба таро хиларна. Кхаа коьрта тобанех лаьтта дилханаша дика болх барх дозу организман лелар а, йерриг физиологин процессийн функцеш а. дерриг дилхийн хьесийн урхалла до нервийн системо, цара хьесийн зӀе латтайо коьртан хьеца а, букъан тӀамарца а, нисйо химин энергих механикин энерги йар.

Адаман дегӀехь 640 гоман дилханаш ду (дилхин дифференцин тобанаш лараран хьесапе хьаьжжина, церан берриг барам билгалбоккху 639 - 850). Уггаре кегийнарш латийна йу кегийра Лерсин биргӀанан даьӀахкан декъан тӀе. Уггаре йаккхийнарш — хонамаьӀиган йоккха оьзгаш, цара леладо когаш. Уггаре онда дилханаш — настарпхьидан а, Ӏовшаран а оьзгаш. Адаман уггаре деха дилха — асанан кепехь йолу коган пхьид — йолало Хоттаршан даьӀахкан тӀе́ман хьалхара лакхара кенан тӀера (Йухан даьӀахкан хьалхара лахара дакъош), спиралькепара дехьаоьккху варен дӀатосу хьорзамца буьгалгаш йолу бунастах (голан лакхара дакъой).

Шайн кепашца дилханаш чӀогӀа бес-бесара ду. Дукха хьолехь хаало урчакх кепара дилханаш а, уьш когийн-куьйгийн амалехь ду, шуьйра дилханаш а — цара гӀодан чалх кхуллу. Нагахь дилханийн йукъара хьорзам йелахь, ткъа кортош шиъ йа сов белахь, царех олуш и-, кхо- йа биъкорта болу.

Дилханаша а, гомо а билгалйоккху адаман дегӀан кеп. Жигара дахаран кепо, барамехь кхача бааро, спорт лелоро дилханаш кхиош гӀо до, Махьаран хьесан чухоам жима бо. Коьрта йезаатлетикахойн дилхин масса совйолу дегӀан массел 60 %.

Литература

• Берёзов Т. Т., Коровкин Б. Ф. Биологическая химия: Учебник. — 3-е изд., перераб. и доп.- М.: Медицина, 1998. — 704 с.: ил. — (Учеб. лит. для студентов мед. вузов). ISBN 5-225-02709-1.
• Сапин М. Р., Билич Г. Л. Анатомия человека: учебник в 3 т. — М.: ГЭОТАР-Медиа, 2007. — Т. 1. — 608 с. — ISBN 978-5-9704-0600-7 (т.1).
• Тарханов И. Р. Мышцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.