Чикобава, Арнольд Степанович агӀонан коде хьажар

{{Ӏилманча
 |ЦӀе                = Чикобава Арнольд Степанович 
 |ЦӀеран оригинал    = {{lang-ka|არნოლდ სტეფანეს ძე ჩიქობავა}}
 |Сурт               = Чикобава, Арнольд Степанович.jpg
 |Шоралла            = 
 |Суьртах лаьцна     = 
 |Вина терахь        = <!-- зуда йелахь «Йина» йазде-->
 |Вина меттиг        = <!-- зуда йелахь «Йина» йазде-->
 |Кхелхина терахь    = 
 |Кхелхина меттиг    = 
 |Гражданалла        =
 |Ӏилманан кхоче     = 
 |Белхан меттиг      = 
 |Ӏилманан дарж      = 
 |Ӏилманан цӀе       = 
 |Альма-матер        = 
 |Ӏилманан куьйгалхо = 
 |Боьвзу дешархой    = [[Керашева, Зайнаб Ибрагимовна|З. И. Керашева]],<br>[[Магомедбекова, Загидат Магомедовна|З. М. Магомедбекова]]
|СовгӀаташ          = {{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Ленинан Орден|1951}} {{!!}} {{Ленинан Орден|1966}} {{!!}} {{Ленинан Орден|1978}}
{{!}}-
{{!}} {{Къинхьегаман ЦӀечу Байракхан орден|1944}} {{!!}} {{Орден Сийлаллин Билгало|1946}}
{{!}}}
{{{!}} style="background:transparent"
{{!}}
{{!}}}
 |Куьг               = 
 |Куьйган шоралла    = 
 |Сайт               = 
 |Викитека           = 
 |Викиларма          = <!--  Category префик ЙОЦУШ-->
}}
'''Чикоба́ва Арно́льд Степа́нович''' ({{lang-ka|არნოლდ სტეფანეს ძე ჩიქობავა}}; {{OldStyleDate|26|март|1898|14}}, [[Кутаисин губерни]]н [[Сачикобаво]] эвла, — [[1985 шо|1985]] [[5 ноябрь]]) — гуьржийн а, советийн а [[лингвист]], филологин Ӏилманийн доктор, [[Гуьржийн ССР ӀА]] академик (1941).

== Биографи ==
1922 шарахь чекхйаьккхира [[Тиблисин пачхьалкхан университет]] (дуьххьарлера арахецар)<ref>[https://sputnik-georgia.ru/georgia/20180208/239228784/Interesnye-fakty-o-TGU-ili-Chto-obedinjaet-Okudzhava-i-Burdzhanadze.html Первые выпускники ТГУ: Варлам Топурия, Симон Джанашия, Георгий Джакобия, Арнольд Чикобава вместе с педагогами Акакием Шанидзе, Корнели Кекелидзе и Георгием Ахвледиани. 1922 год]</ref>. Университетехь хьийхира, доцентан (1926—1933)  а, профессоран (1933—1985) а даржехь хилира, кавказан талламан кафедрин куьйгалла дира (1933—1960). Иштта куьйгалла дира Гуьржийн ССРн ӀА МеттанашӀаморан институтан (1936—1985) «[[Кавказан меттанаш|иберийн-кавказан меттанийн]]» декъан. Чикобавас йоцучу хенахь куьйгалла дина (1950—1952) оцу институт охӀинца цуьнан цӀе лелайо.

[[Файл:Qartveli Akademikosebi.jpg|500px|мини|Гуьржийн ССР Ӏилманийн академин хьалхара президиум: аьрру агӀора аьтту агӀонхьа: Кекелидзе Корнелий, Кецховели Николай, Мусхелишвили Николай (председатель), Джанашиа Симон, Ахвледиани Георгий, Зайцев Филипп; хӀиттинарш: Джанелидзе Александр, Кварацхелия Тарас, [[Чикобава, Арнольд Степанович|Чикобава Арнольд]], Чубинашвили Георгий, Шанидзе Акакий. 1941]]
1941 шарахь [[Гуьржийчоьнан Къоман Ӏилманийн академи|Гуьржийн ССР Ӏилманийн академи]] кхуллуш хаьржира цуьнан бакъволу декъахо, 1950—1963 шерашкара цуьнан президиуман декъахо.

Кавказан мотт Ӏаморан цхьа могӀа дошамийн а, публикацийн а автор а, редактор а.  Лаьттара картвелийн, абхазийн-адыгийн, нахийн-дегӀастанийн меттанийн генетикин цхьаллин ойлан тӀехь («иберин-кавказан меттанаш»; иштта гар тахана дӀатеттина Ӏилманан йукъаралло). 1974 шарахь дуьйна арадолу «[[Иберин-кавказан мотт Ӏаморан хӀора шеран журнал]]ан» коьрта редактор.

Официалан цунна гӀолацахь а, цкъан а бертавогӀур воцу къовсамхо вара [[Марр, Николай Яковлевич|Н. Я. Марран]] «[[Меттанах лаьцна керла Ӏилма]]нан». Гуьржийчоьнан КП ЦК 1-чу секретарца [[Чарквиани, Кандид Несторович|К. Чарквианица]] долу доттагӀалла бахьнехь цуьнан таро хилира дӀакхачо шен кехат [[Сталин]]е. Сталина кехат дешца, тӀеийцира Чикобава. ЖамӀ, 1950 шарахь «[[Правда (газет)|Правда]]» газетехь дийцарш долийра мотт Ӏаморех лаьцна, уьш чекхдевлира И. Сталинан «[[Марксизм а, мотт Ӏаморан хеттарш а (Сталин)|Марксизм а, мотт Ӏаморан хеттарш а]]» йаззам зорба тохарца, иза йазбинера [[младограмматизм]]ан позицера, А. С. Чикобавин консультацица. Сталинан йаззамо кхайкхадора «Меттанах лаьцна керла Ӏилма» марксистийн Ӏилманца догӀуш ца хилар, тӀаккха а кхойкхура марран теорин агӀончаш хьийза ца бан.

Шен позици бахьнехь Чикобава вевзира ССРС лингвисташна йукъахь, йоцучу хенахь 1950-гӀа шерашкахь, лакхара дешаран меттигашкара дукхаха болу студенташ Ӏамош бара цуьнан «Мотт Ӏамор дӀадолор» жайница. Чикобавин боккха Ӏаткъам бара 1950—1960-гӀа шерашкара советийн кавказӀаморехь, цуьнан ишкол [[Климов, Георгий Андреевич|Г. А. Климовс]] а, цунан агӀончаш а иэшайаллалц<ref>''[[Тестелец, Яков Георгиевич|Я. Г. Тестелец]]'' [http://www.russ.ru/Mirovaya-povestka/Vospominaniya-o-Sergee-Starostine Воспоминания о Сергее Старостине. 26.10.05]</ref>.

Чикобава дӀавоьллина [[Тиблисин пачхьалкхан университет|Тиблисин университет]]ан паркехь.

== Иэс ==
[[Файл:Არნოლდ ჩიქობავას მემორიალური დაფა.jpg|270px|мини|справа]]
Чикобавин цӀе тиллина Тиблисера [[Арнольд Чикобавин цӀарах мотт Ӏаморан институт|Мотт Ӏаморан институт]]<ref>[http://gruzia.spr.ru/tbilisi/institut-yazikoznaniya-im-a-chikobava.html ИНСТИТУТ ЯЗЫКОЗНАНИЯ ИМ. А. ЧИКОБАВА]</ref>.

Мемориалан у хӀоттийна А. Чикобава ваьхначу тиблисера цӀенна тӀе.

== Коьрта белхаш ==
{{Дакъа кечдар}}

=== Монографеш ===
* «Цхьал-хе предложенин ба-ла гуьржийн мат-тахь» (1928; 2-гӀа арах. 1968);
* Тексташца долу чанийн (лазийн) меттадекъан грамматикин анализ. Тб., 1936;
* «Иберин-кавказан меттанашкара эргативан конструкцин бала» (1948);
* Мотт Ӏа-мор дӀа-до-лор. 2-гӀа арах. М., 1953. Д. 1;
* Мет-тан ба-ла, мотт Ӏа-мо-ран предмет сан-на. М., 1959;
* «ЖӀайн мотт» (1962, И. Церцвадзе-ца соавтор);
* «Ибе-рин-кав-ка-зан мет-та-наш Ӏа-мо-ран истори» (1965);
* «Иберин-кавказийн меттанийн гергарлонийн баланаш». ХӀинжа-ГӀала, 1965;
* «Иберин-кавка-зан мотт Ӏа-мор дӀа-до-лор» (1979)

=== Йаззамаш ===
* А. С. Чикобава, Гуьржийн маттера цхьалха предложенин кхиоран синтаксисан механизман коьрта тенденци, II, Гуьр. ССР ӀА хаамаш, т. II, № 6, 1941;
* А. С. Чикобава, Пермансив а, гуьржийн хандешан хийцадаларан исторехь цуьнан меттиг а, т. IV, № 1, 1943
* А. С. Чикобава, «Предложенин эргативан конструкци» гуламера эргативан конструкцех болу масех билгалдаккхар, 1950

== Билгалдахарш ==
{{Билгалдахарш}}

== Литература ==
* ''Магометов А. А., Кизириа А. И.'' А. С. Чикобава // [[Известия РАН. Серия литературы и языка|Известия АН СССР. Сер. литературы и языка]]. 1986. Т. 45. № 2.

== Хьажоргаш ==
* [http://megabook.ru/article/%D0%A7%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B1%D0%B0%D0%B2%D0%B0%20%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B4%20%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Статья] в [[Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия|БЭКМ]]
* [https://web.archive.org/web/20110721032225/http://www.science.org.ge/members/BioBibliografia/Arnold%20Chikobava.pdf Арнольд Чикобава. Биобиблиография, Тбилиси, 1979] на сайте [[Академия наук Грузии|Национальной академии наук Грузии]]
* [http://www.ice.ge/english/# Arnold Chikobava Institute of Linguistics of the Georgian Academy of Sciences] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303195028/http://www.ice.ge/english/ |date=2016-03-03 }}
* ''Чикобава А.'' [http://sprach-insel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=82&Itemid=61 О философских вопросах языкознания] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200223051141/http://sprach-insel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=82&Itemid=61 |date=2020-02-23 }}
* ''Чикобава А.'' [http://sprach-insel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=81&Itemid=61 Язык и «теория языка» в философии и лингвистике] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211129201717/http://www.sprach-insel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=81&Itemid=61 |date=2021-11-29 }}

{{арахьара хьажоргаш}}

[[Категори:Лингвисташ ССРС]]
[[Категори:Гуьржийчоьнан лингвисташ]]
[[Категори:Картвелологаш]]
[[Категори:Тиблисин пачхьалкхан университетера арахецнарш]]
[[Категори:Тиблисин пачхьалкхан университетан хьехархой]]
[[Категори:Гуьржийн ССР ӀА академикаш]]
[[Категори:Гуьржийн ССР Ӏилманан хьакъдолу гӀуллакххой]]
[[Категори:ДегӀастанан АССР Ӏилманан хьакъдолу гӀуллакххо]]
[[Категори:МПУ Ломоносовн совгӀатан лауреаташ]]
[[Категори:ДӀабоьхкинарш Тиблисехь]]
[[Категори:Гуьржийн ССР Лакхара Кхеташонан 5-гӀа кхайкхаман депутаташ]]