Зиярат агӀонан коде хьажар

{{Ислам}}
[[Файл:Al Askari Mosque.jpg|thumb|[[Самарра|Самаррера]] [[Аль-Аскари маьждиг]]]]
'''Зия́рат''' ({{lang-ar|زِيارة}} — ''гучу-вахар, тӀехӀоттар'') — йезачу меттиге вахар (пахӀамарийн, [[авлияъ|авлияийн]], [[шайх]]ийн, [[имам]]ийн кешнаш, ткъа Къилбаседа Африкехь дийна суьпийн шайхаш болчу эхар) а, иштта ша и йеза меттиг билгалъйаккхар (хьажа иштта ''[[Макъам (сийлалла)|макъам]]''). Башха маьӀна ду бусалбанашна [[Мадинат]]ера [[Мухьаммад]] пайхӀамаран {{С.Ӏ.в.}} коше валар а [[хьаьж]] данле йа динчул тӀаьхьа. Ӏибадат йукъа догӀу: кошан уллехь [[Къуръан]]ан [[Сурат (Къуръан)|сураташ]] дешар а, дуӀа дар а, кошан гуонаха хьовзар а, иза кечдар а, ткъа иштта сагӀа далар а. Зияратан чеккхенан Ӏалашо йу [[Беркат (ислам)|беркат]] кхачар а{{sfn| Ислам: Словарь атеиста|1988|c=83}}.

Исламан историн хьалхарчу бӀешерашкахь цхьаьна хӀуманна Ӏибадат дар делаца накъост тохар лорура. X бӀешо йуккъе даххалц Мухьаммад пайхамаран {{С.Ӏ.в.}} каш а ца хилла Ӏамал йаран меттиг{{sfn|Ислам: ЭС|1991|с=151}}. IX бӀешо чекхдолуш хааделла Элчан {{С.Ӏ.в.}} а, [[сахьаба|асхьабийн]] а, исламехь лоруш болу [[Ӏалим]]ийн а зияраташна тӀехула [[Макъам (сийлалла)|макъамаш]] а, маьждигаш а  дар. Безчу нехан а, церан кешнийн а культ сиха кхуьу X бӀешо чекхдолуш. ЧӀогӀа йоккха роль оцу белхехь ловзийна [[суьпалла|суьпалло]], цуо лору син-мехаллин устазаш ([[муршид]]аш, шайхаш) а, церан [[зиярат]]ашка эхаран ламаст а. Суьпеш лорура, шайхин йукъараллийца дӀаделла дуӀанашна [[АллахӀ]]а жоп лур ду аьлла{{sfn|Ислам: ЭС|1991|с=151}}.

[[Файл:Al-NuqtahMosque-MainHall.JPG|thumb|[[Халеб]]ера [[машхад аль-Хьусейн]]]]

Ӏибадат даран объекташ хуьлу иштта [[Пайхамар|Библин]] а, [[Къуръан]]ан а [[Исламан пайхамарш|пайхамарашца]] йоьзна меттигаш. Йуьхьанца безчу нехан кешнех а, кхечу динан сийлаллех а ''[[МашхӀад (каш)|машхӀадаш]]'' олура. Зиярташна гуонаха наггахь маьждигаш а до. ЦкъаццӀа царех бух хуьлу йаккхийчу гӀаланашна ([[ОвхӀан]]ера [[Мазари-Шариф]], [[Ӏиракъ]]ера [[Неджеф]], кхин а){{sfn|Ислам: ЭС|1991|с=151}}.

Цхьаболчара йеза меттигаш лору шайн дайн кешнаш, цига боьлху башха дезачу деношкахь (''[[ГӀурбан Ӏид]]'')<ref>[http://www.ethno.ru/cntnt/pyatnica_i.html Пятница и праздники] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130901092808/http://ethno.ru/cntnt/pyatnica_i.html |date=2013-09-01 }}</ref>. Масала гӀалгӀайн а, нохчийн а Ӏедал ду [[рамадан]] бутт болалуш авлияийн коше бовлуш<ref>[http://www.rosbalt.ru/2008/7/7/413151.html Зязиков посетил зиярат Батал-Хаджи]{{Недоступная ссылка|date=Июнь 2018 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>. ДегӀастанехь ду ЗахӀидийн зиярат, цига оьху дуккха а нах, цигахь до [[зикр]]аш а, йоьшу [[мовлд]]аш. 

[[Файл:Gorskii 04849u.jpg|thumb|250px|Меца аренера авлияан каш (сурт [[Прокудин-Горский, Сергей Михайлович|С. М. Прокудинан-Горскин]])]]

<gallery perrow="12" widths="200px" heights="200px">
IMG 20180219 145816 Manin ziyarat.jpg|ЧІулга-Йуртара Манин зиярат 
IMG 20180219 145751 Манин чурт.jpg|Зияртера Манин чурт
IMG 20180219 144311Хьесамак-Моллин зиярат.jpg|Хьесамак-Моллин зиярат
IMG 20180219 144432МІомин зиярат.jpg|МІомин зиярат
</gallery>

== Уггаре девзаш долу зияраташ ==
* [[Мадинат]]ера [[Масджид ан-Набави|Мухьаммад пайхӀамаран маьждиг]] ([[СаӀудийн Ӏаьрбийчоь]]);
* [[Ан-Наджаф]]ера имам [[Ӏали ибн Абу ТӀалиб]]ан зиярат ([[Ӏиракъ]]);
* Веа имаман кешнаш: [[Хьасан бин Ӏели]]н, [[Зайн аль-Ӏабидин|Ӏали ибн Хьусейнан Зайн аль-Ӏабидинан]], [[Мухьаммад аль-Бакир|Мухьаммад ибн Ӏали аль-Бакиран]], [[ДжаӀфар ас-Садикъ|ДжаӀфар ибн Мухьаммад ас-Садикъан]], Мадинатера [[Бакъи (Мадинатера кешнаш)|Бакъи]] кешнашкахь ду (СаӀудийн Ӏаьрбийчоь);
* [[Карбалаъ|Карбалаэра]] [[Хьусайн бин Ӏели|имам Хьусейнан]], цуьнан кӀентийн [[Ӏали Акбар]]ан а, [[Ӏали АсгӀар]]ан а зиярат ([[Ӏиракъ]]), кхин а имам Хьусейнан зияратан гергахь долу [[Ӏаббас ибн Ӏали|Абу-л-Фадл Ӏаббасан]] зиярат;
* [[БагӀдад]]ера [[Къазимейн]] зиярат (Ирак), цигахь дӀабоьхкина шиӀийн ворхӀалгӀа имам [[Муса аль-Казим|Муса ибн ДжаӀфар аль-Казим]] а, иссалгӀа имам [[Мухьаммад ат-Такъи|Мухьаммад ибн Ӏали аль-Джавад]] (ат-Такъи) а, ткъа иштта баккхий дешна шиӀийш: [[шейх Муфид]] а, [[шейх ат-ТӀауси]];
* [[МашхӀад]]ера бархӀалгӀа шиӀийн имаман [[Ӏали ар-Риза|Ӏали ибн Муса ар-Ризан]] зиярат ([[Иран]]);
* [[Самарра|Самаррера]] итталгӀа имаман [[Ӏали аль-ХӀади|Ӏали ибн Мухьаммад аль-ХӀадин (ан-Накъи)]] а, цхьайтталгӀа имаман [[Хьасан аль-Ӏаскари|Хьасан ибн Ӏали аль-Ӏаскарин]] а зиярат ([[Ӏиракъ]]);
* [[Димашкъ]]ера [[Зайнаб бинт Ӏали]]н зиярат ([[Шема]]);
* [[Къум (гӀала)|Къумера]] [[Фатима Маасуме]]н зиярат ([[Иран]]).

Уьш доцуш, хӀинцалерачу [[Иран]]ан, [[Азербайджан]]ан, [[Ӏиракъ]]ан, [[Шема]]н мехкашкахь шортта зияраташ ду имамийн а, церан берийн а.

Цул сов, суннан а, шиӀийн а исламехь беркате лору пайхӀамараш а, церан асхьабаш а дӀабоьхкина меттигаш. Царна йукъахь, масала, [[Иерусалим]]ера [[Аль-Акъса]] а, [[Къуббат ас-Сахра]] а маьждигаш, Иерусалиман а, Димашкъан ПайхӀамарийн хьех, Иерусалимера (аль-Кудсера) [[Марьям]]ан каш, Иерусалиман гена доццуш долу [[Муса]] пайхӀамаран {{Ӏ.с.}} каш, Наблусера Юсуп пайхӀамаран {{Ӏ.с.}} каш, Димашкъера [[Билал бин Рабахь]]ан каш, Иерусалимера (аль-Кудсера) [[Салман аль-Парси]]н каш, кхин дӀа а.

== Билгалдахарш ==
{{билгалдахарш|33em}}

== Литература ==
* {{ИЭС1991|О. Б.|Мазар|151}}
* {{ИЭС+2007|284|Зияра}}
* {{ИСА-1988/1|часть=Зияра, зийара|страницы=83}}
* Литвинов В.П. Религиозное паломничество: региональный аспект (на примере Туркестана эпохи средневековья и Нового времени. Елец: ЕГУ им. И.А. Бунина, 2006, 377 с.
* ''Горшунова О.В.'' [ https://elibrary.ru/download/elibrary_10080218_52113015.pdf Священные деревья Ходжи Барора. Фитолатрия и культ женского божества в Средней Азии] // Этнографическое обозрение,2008 №1. Сс.71-82. ISSN 0869-5415 

{{islam-stub}}
{{Исламан архитектура}}

[[Категори:Исламан терминаш]]
[[Категори:Исламан архитектура]]
[[Категори:Культан гӀишлош]]
[[Категори:Езачу меттиге вахар]]
[[Категори:Исламан гӀиллакх а, зиеделларг а]]