Чулацаман тӀегӀо

АллахӀан 99 цӀе

Талларе хьожуш
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
(АллахIан 99 цIе тӀера хьажжина кхуза)
Ислам
Исламан арканаш
Ийманан арканаш
Истори а, бусалбанаш а
Коьрта тобанаш
Ӏилма
Культура а, йукъаралла а
Хьажа иштта
Ков     Категори     Викидошам     Викицитатник     Викитека     Викихаамаш     Викисклад

АллахӀан 99 цӀе (Ӏаьр. أسماء الله الحسنى‎‎ — АллахӀан хаза цӀераш) — Къуръан а, Суннат а чуьра Делан исламера цӀераш. Къуръанца: وَلِلّهِ الأَسْمَاء الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُواْ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَآئِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ — «АллахӀан хаза цӀераш йу; кхайкха Цуьнга цаьрца, бита Цуьнан цӀерашца боькъурш. Шеш лелочунна мах оьцур бу цара!»[1].

Йукъара хаамаш

[бӀаьра нисйан | нисйан]
«АллахӀ» йоза Рохтас гӀопан тӀулга тӀехь (Пакистан)

Цхьана исписке тоьхна йолу АллахӀан цӀерийн барам, билгалбоккху Мухаммад пайхӀамаран ﷺ дешнаша

« Бакъдолуш, АллахӀан йоьзткъе ткъайасса цӀе йу, бӀен тӀиера цхьаъ дӀайаьккхича. ХӀора а, уьш дагахь латтийнарг — йалсамана гӀур ву. »

Къуръана тӀедуьллу уьш дуӀнашкахь лелайар:

АллахӀан уггаре хаза цӀераш йу. Цундела кхайкха Цуьнга цаьрца, бита уьш, Цуьнан цӀераш къобал ца йийриш.

Академийн белхашкахь цӀераш дукха хьолахь нисйо Къуръан чохь хьахайаран рогӀехь. ТӀаккха а ламаст хилла уьш нисйар Ӏарбийн абатца. «АллахӀ» цӀе дукха хьолахь йукъа цат уху цӀерийн испискан, иза лору уггаре лакхара (al-ism al-'azam), дукха хьолахь бӀолгӀа цӀе йу а олу. Къуръано цхьана кепара цӀерийн исписка ца ло дера, тайп-тайпанчу ламасташкахь иза цхьаьна йа шина цӀерца къаьстиш хила а тарло.[2]

Испискашкахь АллахӀан цӀераш йалайо Ӏарбийн меттан билгалчу артиклца аль-. Амма нагахь АллахӀан цӀе дуӀанехь фразин йукъахь а йоцуш йоккхуш елахь, ша, тӀаккха аль- меттана олу йа- («Йа-Салям» — «ХӀай, Дуьне кхоьллинарг!»).[3]

Классификаци

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Йерриг 99 цӀе билламе йекъа мегар ду шина йа кхаана билгалонца. Цкъа хьалха, къастайо Делан сипаташ дуьйцу цӀераш (adh-dhāt а, aṣ-ṣifāt а), ткъа шолгӀа цӀе схьайаларца: ламастан цӀераш а, Къуръан чуьра цӀераш а.[4] Исламехь йу дика кхетош билгалъйаьхна классификацеш, масала, сипатийн цӀераш йукъахь къастайала таро йу къинхетаман а, къовламан а, хазаллин а, возаллин а, кхин а цӀераш.[5]

«Танзих» (tanzīh) а, «ташбих» (tashbīh) а концепцеш гойту исламера антропоморфизман проблема. Танзихо Дела адамца вустар ца магадо. Кхечу агӀора, адамо тӀеоьцу деланиг танзихан ламастаца догӀу шен дахаран кхетамца а, таронца а, цундела, гойту Дела Маьрша, Сийлахьверг, кхин а цӀерашца. Ташбих нисса дуьхьала ду танзихан, цунна го цхьа хӀума кхечу хӀуманах тера дериг. Динан концепцехь цуо билгалдоккху деланиг гайта таро хилар Дала ша кхоьллинчуьнца. Ташбихан цӀераш йу Къинхетаме дог дерг, Дезашверг, Къинхетам бийриг, кхин а.[6]

Къуръано боху,[Комм 1] цхьа а хӀума кхочура йац АллахӀе йа цунах тера а хир йац.[7] Вукха агӀора, Къуръано вуьйцу АллахӀ адаман атрибуташца йа адаман дахарца — куьйгаш,[Комм 2] Ӏарш[Комм 3]. ТӀаккха хаттарш кхоллало: Къаьсташ вуй техьа Дела ша кхоьллинчех, хӀу бакъо йолуш гойту АллахӀ цуо коьллинчаьрца вустуш. Жоьпаш къовсаме ду классикан исламан динӀаморехь. ХӀинца уггаре йаьржинарш йу матуридийн а, ашӀарийн а АллахӀан сипатийн а, атрибутийн а кхетаман концепцеш. Оцу концепцица, КӀуръанехь а, хьадисехь а далош долу АллахӀ вийцар тӀеиэца дезаш ду бакъдина.[8] При этом

Делан бу шен цхьан бен боцу къастам Ша кхоьллинчех, амма царах дерг ма-дарра [вайна] ца хаьа.

Бакъонаш

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Масала, нагахь талорхой динчунна дохко бевллехь, тӀаккха царна ца до хӀоттийна таӀзар. Ткъа тӀетовжу хӀокху Къуръанан аятан: «И ца догӀу царна, дохко бевллачарна, шу царал толале. Шуна хоийла, АллахӀ — Гечдийриг, КъинхӀетаме дог дерг ву!»[9] И ши цӀе йаккхаро тешалла до, АллахӀа гечдо ишттачу нахана, къинхетам бо царех, хӀоттийна кхелах кӀелхьара бохуш.[10]

АллахӀан цӀераш

[бӀаьра нисйан | нисйан]
Ӏаьрбийн маттахь Транскрипци а, транслитераци а Гочдар Къуръанехь хьахайар
1 الله Allāh (хаам)
АллахӀ		 АллахӀ, Дела, Цхьаъ бен воцу Дела, Дуьххьарлера Кхуллушверг 2697 раз (1:1; 2:7-10, 15, 17, 19-20, 22-23, 26-28, 32; 3:18; 5:109; 20:14; 29:61; 59:18-19, 22-24; кхин дӀа)
Гочдарехь иза дукха хьолахь «Дела» дешан синоним хуьлу, амма бусалбачарна «Al Lah» цуьнца цхьаьна «Цхьаъ волу Дела» хуьлу. Ӏаьрбий «АллахӀ» дешан этимологи хӀинци а йуьззина кхетийна а йац.[11] Адаман цӀера йукъа яха тарло ишттачу кепехь, масала, Ӏабд-АллахӀ (Делан лай).[12]
2 الرَّحْمَنِ Ar-Raḥmān (хаам)
Ар-Рахьма́н		 Къинхетаме, Массо диканиш дийриг, Къинхетаме догдерг, Хьох доглазашверг Аяташкахь а, хӀора сурат долалуш а, иссалгӀаниг доцуш. Сураташ долалуш доцург, Ар-Рахьман цӀе Къуръан чохь хьахайо 56-за, уггаре дукха 19-гӀа суратехь (1:3; 2:163; 6:133, 147; 13:30; 17:110; 18:58; 19:18, 19, 26, 44, 45, 58, 61, 69, 75, 78, 85, 87, 88, 91, 92, 93, 96; 20:5, 90, 108, 109; 21:26, 36, 42, 112; 25:26, 59, 60; 26:5; 59:22; кхин дӀа а)
Из алело ца мега деккъа АллахӀе кхойкхуш бен.[13] Цуьнан дукха маьӀнаш ду, къинхетам кхетаман йукъа доьдуш. Цхьаболчу исламан Ӏелам наха, Мухьаммад пайхӀамаран дешнаш тӀетевжина, цӀераш Ар-Рахьман и Ар-Рахьим схьайовлар лору Ӏаьрбийн къинхетам маьӀна долчу дашах ar-Raḥman.[14] Ӏарамийш Ӏамочу Йоне Гринфельдца[en], Ар-Рахьман, ар-рахьим дашах къаьсташ, тӀеэцна ду, цуо чолхе структура ло цуьнан маьӀнийна.[15] Исламехь лору, Ар-Рахьман цӀеран йукъа богӀу берриг тайпана Делан (къинхетаме дог долу) къинхетам, ткъа Ар-Рахьимо билгалбоккху къинхетам беккъа тешаш болчарна.[16][17]
3 الرحيم Ar-Raḥīm (хаам)
Ар-Рахьи́м		 Къинхетаме догдерг Аяташкахь а, хӀора сурат долалуш а, цхьаъ доцург. Къуръан чохь хьахайо 114-за АллахӀаца йоьзна. Дукхахдерг цуьнца цхьаьна хуьлу Аль-Рахьман цӀе (1:1, 3; 2:37, 54, 128, 160, 163; 3:31; 4:100; 5:3; 5:98; 9:104, 118; 10:107; 11:41; 12:53, 64, 98; 15:49; 19:61; 20:108; 21:83, 112; 26:9, 104, 122, 140, 159, 17, 191, 217; 27:30; 78:38; кхин а)
Иза схьайаьлла лору ar-Raḥman дешах, къинхетаме догдерг бохург ду иза.[14] Исламан дин Ӏаморехь лору, Ар-Рахьман цӀеро йукъалоцу Делан массо а тайпана къинхетамаш, ткъа оццу хенахь Ар-Рахьим и болх тешаш болчарна[16], из алело мега адаман амал йуьйцуш.[18]
4 الملك Al-Malik (хаам)
Аль-Ма́лик		 Паччахь  1:4

</noinclude>Къуръан,  20:114 </noinclude>Къуръан,  23:116 </noinclude>Къуръан,  59:23 </noinclude>Къуръан,  62:1 </noinclude>Къуръан,  114:2 </noinclude>Къуръан

Кхузахь вуьйцу паччахьийн паччахь, абсолютан Ӏедал карахьдерг, тергонца Ӏуналла деш волу шена тӀаьхьавозучунна. ЦӀе туьллуш лело мега, масала Ӏабдулмалик (Паччахьан лай).[15] Аль-Бухарин а, Муслиман а сахихьашкахь даладо Мухьаммад пайхӀамаран дешнаш, Аль-Малик цӀе йу уггаре нийса АллахӀ вовзийташ ерг уггаре лакхара паччахь санна.[19] И цӀе Къуръанехь хьахийна кхаа лингвистийн кепара: al-Malik (пхоьазза), al-Mālik (шозза, хьажа Малик Аль-Мульк), al-Malīk (цкъа). Ӏаьрбийн маттара и дешнийн ду тайп-тайпана семантикан бесаш долуш хӀоранна а, цара билгалдоху, хьена омар кхочуш до, хьена ду, цхьа хӀума кхечунна бехкам бан йиш хилар. 99 цӀе йуьйцучехь семантикан башхаллаш йов, ткъа хӀора кепо билгалчу аятехь ло акцент шен чулацаман. Ма-дарра аьлчи, церан уьйр йу шайна йукъахь Ар-Рахьман а, Ар-Рахьим а цӀерийн санна[20].
5 القدوس Al-Quddūs (хаам)
Аль-Къудду́с		 Сийлахь-Веза (Гал ца волург)  2:255

</noinclude>Къуръан,  35:41 </noinclude>Къуръан,  59:23 </noinclude>Къуръан,  62:1 </noinclude>Къуръан.

Бух тӀехь лаьтта дош Quadusa, цӀена, сийлахь бохург ду иза. Иштта цӀе гочйо «уггаре цӀена», цуо гойту, АллахӀ цӀена хилар сакхтех, кхачамбацарех, адаман къинойх.[15]
6 السلام As-Salām (хаам)
Ас-Саля́м		 ТӀех цӀена, Машар лург, аьтту, Машарбийриг, Ша бен воцург  16:96, 97

</noinclude>Къуръан,  25:75 </noinclude>Къуръан,  50:31—35 </noinclude>Къуръан,  59:23 </noinclude>Къуръан.

АллахӀа ларбо тешаш берш кхерамех. Машаран а, гармонин а хьост долуш, Цуо ло машар а, Ӏалашвар а бусалбачун.[21]
7 المؤمن Al-Mu’min (хаам)
Аль-Му́ъмин		 Лардешверг, Кхерамазалла луш верг, Дин луш верг, Дин дӀакхоьхьург, Лардарах тешам луш верг  9:25—27

</noinclude>Къуръан,  9:40 </noinclude>Къуръан,  15:45—48 </noinclude>Къуръан,  46:26 </noinclude>Къуръан,  59:23 </noinclude>Къуръан.

Аль-Муъмин цӀарчохь го шиъ аспект: Дела хьост цхьаьнаэшараллин а, Ӏалашонан а цхьаьна агӀора, адаман даг чуьра динан хьост санна вукха агӀора. Кхетадо, дин уггаре доккха АллахӀан совгӀат хилар, цуо Ӏалаш до муьлххачу а зуламах.[21] И цӀе схьайолу хандашах «тешар», Ӏаьрбийн цӀе муъмин санна.[22]

Тийшара тхо Цунах Цуьнан къинхетамца, Цуо бен ца латтабо кхерамазалла ша кхоьллинчарна, уьш массо а дог дохуш бу Цуьнан гӀоьнна а, Цуо лардарна а.

8 المهيمن Al-Muhaymin (хаам)
Аль-МухӀаймин		 Лардархо, Ӏуналхо, Хьалхавериг, КӀелхьардохург  59:23

</noinclude>Къуръан

Ма-дарра кепара хьахайо Къуръан чохь цкъа, амма маьӀнийца АллахӀ вовзийтарца цкъа хьахийна ца Ӏа. «МухӀаймин» дешан масех маьӀна ду, ткъа хӀокху меттигехь иза туьду машар латториг, лардийриг маьӀнехь. Цуьнан теологин маьӀна ду АллахӀ вовзийтар бусалбачеран гӀуллакх лардийриг санна. Цуьнан кхин маьӀно гойту АллахӀ, адаман дерриг дешнийн а, гӀуллакхийн а теш санна, церан жамӀ лардийриг санна.[21] Иштта цӀеран маьӀна туьду адаман дика а, гӀуо а леларш АллахӀан хууш хилар а, уьш дерриш Лардеш долу тептарахь дӀайаздина хилар дагадаийтар санна.[23]
9 العزيز Al-Azīz (хаам)
Аль-Ази́з		 ХӀуъа а далушверг, Дерриг далушверг, Толамхо 2:209, 220, 228, 240; 3:4, 6, 18, 62, 126; 4:56, 158, 165; 5:38, 118; 6:96; 9:40, 71; 11:66; 14:47; 16:60; 22:40, 74; 26:9, 104, 122, 140, 159, 175, 191; 27:78; 29:26, 42; 38:9, 66; 39:5; 48:7; 54:42; 57:1; 58:21; 59:1, 23-24;
Гойту, АллахӀал сов ницкъ болуш цхьан а ца хилар.[21] АллахӀан ницкъ гойтуш исламан динехь дагардо Дала адам кхоллар, адамийн гӀуллакхаш,[Комм 4], муъминчарна ден гӀо,[Комм 5] Ӏалам кхоллар, дерриг хӀума а кхоллар.[24]
10 الجبار Al-Jabbār (хаам)
Аль-Джабба́р		 ХӀуъа а далушверг, КуьйгакӀела балошверг, Турпал (Нуьцкъала нисбешверг), Иэшалунвоцург  59:23

</noinclude>Къуръан,  68:19, 20 </noinclude>Къуръан,  26:33 </noinclude>Къуръан.

Ламаст хилла и Ӏаьрбийн цӀе гочйар йоьзна йу ницкъан аспектца, куьйгакӀела вало таро хиларца. Ингалсан гочдаршкахь лелайо термин The Despot, цуо гойту ойла, Делан терго цхьаьнга а йан лур ца хилар, кхин тӀе, АллахӀан ницкъ бу хӀуъу а дайта, масала, оцу новкъа йа кхечу новкъа вахийтар. АллахӀа бохучун тӀаьхьа вазар уггаре дика харжам бу, АллахӀан оцу диканца билгала доккху адаман хуьлу беркат. ШолгӀа маьӀна доьзна ду jabbarah дашца, иза дукха хьолахь гочдо «тӀекхача дукха лекха». Оццура догӀу, АллахӀ массарел а лакхахь хилар.[25]
11 المتكبر Аль-Мутакаббир ТӀех сов волург 2:260; 7:143; 59:23;
Йерриг кхоьллинчу хӀуманал тӀех сов вериг; иза ву, кхоьллинчеран дикаллел лакхара дикалла ерг; бакъ сийдолу цхьаъ бен воцург; иза ву, шен духца дуьстича ша кхоьллина дерриг хӀума кӀад боцуш карориг, хӀунда аьлчи дозалла дан хьакъ долуш Иза воцург цхьан а вац. Цуьнан дозалла гучудолу, Цуо цхьанне а ца ло бакъо претендент хила ша кхоьллинчун, Шен омарш, Ӏедал, лаам къийса. Цуо холчухӀоттаво массо а, шена а, ша кхоьллинчунна а лакхара хьоьжушверг. АллахӀан и цӀе йевза стага, АллахӀа кхоьллинчунна тӀехь къизалла а ца йо, лакхара а ца хьоьжу, хӀунда аьлча къизалла — ницкъбар а, харцо а, лакхара хьежар а — ша айар ду, кхин берш ца безар ду, церан бакъонаш ца ларар ду. АллахӀан дика лайшкахь хир йац къизалла. Уьш декхарийлахь бу шайн Паччахьо бохург дан.

Notes

[бӀаьра нисйан | нисйан]
  1. ↑ Кеп:Коран, Кеп:Коран
  2. ↑ Кеп:Коран
  3. ↑ Кеп:Коран
  4. ↑ См.  37:96 </noinclude>Къуръан
  5. ↑ См.  2:249 </noinclude>Къуръан

Билгалдахарш

[бӀаьра нисйан | нисйан]
  1. ↑  7:180
  2. ↑ Byrne, 2011, pp. 81, 90, 94—95.
  3. ↑ Samat, 2001, p. ix.
  4. ↑ Campo, 2009, p. 17—18, 515.
  5. ↑ Byrne, 2011, p. 90.
  6. ↑ Byrne, 2011, p. 19—20.
  7. ↑ Byrne, 2011, p. 19.
  8. ↑ Campo, 2009, p. 45—46.
  9. ↑ Коран. Сура 5, аят 34.
  10. ↑ Мухаммад б. Салих аль-Усеймин. «Идеальные правила, относящиеся к прекрасным именам и качествам Аллаха.» / Перевод с арабского Кулиева Эльмира Рафаэль оглы.
  11. ↑ Geisler, Saleeb, 2002, p. 16.
  12. ↑ Byrne, 2011, p. 95.
  13. ↑ Kathīr et al., 2003, p. 69.
  14. ↑ 1 2 Kathīr et al., 2003, p. 66.
  15. ↑ 1 2 3 Byrne, 2011, p. 96.
  16. ↑ 1 2 Kathīr et al., 2003, p. 67.
  17. ↑ Аль-Кахтани, 2009, p. 60.
  18. ↑ Kathīr et al., 2003, p. 68.
  19. ↑ Kathīr et al., 2003, p. 76.
  20. ↑ «In The Names of Allah». Ведущий: Билал Филипс. Al- Malek, Al-Maalek & Al-Maleek. Huda TV. June 27, 2008. Сери 14.
  21. ↑ 1 2 3 4 Byrne, 2011, p. 97.
  22. ↑ Аль-Кахтани, 2009, с. 71, 347.
  23. ↑ Аль-Кахтани, 2009, с. 142.
  24. ↑ Аль-Кахтани, 2009, с. 119—121.
  25. ↑ Byrne, 2011, p. 98.
Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=АллахӀан_99_цӀе&oldid=10100384»