Буряти

53°48′00″ къ. ш. 109°20′00″ м. д.HGЯO
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Российн Федерацин субъект
Республика Буряти
бур. Буряад Улас
Байракх[d] ХӀост[d]
Байракх[d] ХӀост[d]
Бурятин шатлакхан илли[d]
53°48′00″ къ. ш. 109°20′00″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх  Росси
Адм. центр Улан-Удэ
Корта Алексей Цыденов
Халкъан хуралан председатель Павлов Владимир[2]
Истори а, географи а
Кхоллар 30.05.1923
Латта
  • 351 300 км²
Сахьтан аса MSK+5 (UTC+8)
Йаккхий гӀаланаш Улан-Удэ, Северобайкальск
Бахархой
Бахархой

↗985 937[3] стаг (2020)

  • (53-гӀа-гӀа меттиг)
Луьсталла 2,77 стаг/км²
Официалан меттанаш бурятийн, оьрсийн[4]
Идентификаторан терахьаш
Код ISO 3166-2 RU-BU
Официалан сайт
Республика Буряти картин тӀехь
СовгӀаташ Ленинан Орден Халкъийн доттагӀаллин орден Октябран Революцин Орден
Викилармин логотип Медиафайлаш Викилармехь


Арахьара аудиофайлаш
Бурятин шатлакъан илли (Инс.)
Бурятин шатлакъан илли (Бур.)
Бурятин физикин карта

Буря́ти, официалан Респу́блика Буря́ти (бур. Буряад Улас[5]) — Российн Федерацин субъект, цунна йукъара республика[6][7]. Генарамалхбален федералан гуонна[8] а, Генарамалхбален экономикин кӀоштан[9] а йукъайоьду.

Йиллина 1923 шеран 30 майхь Бурят-Монголийн Автономин Советийн Социалистийн Республика[10] санна.

Коьрта шахьар — Улан-Удэ гӀала.

Бахархой — 985 937[3] чел. (2020).
Бахархойн луьсталла — 2,77 ст./км² 2020.

Малхбузехь, къилбаседехь, малхбалехь РФ субъекташца доза ду — Республика Тываца, Иркутскан областьца (пхи бӀе километр дакъа Байкалан акваторица), Байкалдехьара мохкца. Бурятин Монголица долу къилба доза Российн Федерацин пачхьалкхан доза ду.

Пачхьалкхан меттанаш: бурятийн а, оьрсийн а.

Истори[нисйе бӀаьра | нисйе]

Коьрта йаззам: Бурятин истори

Шира зама[нисйе бӀаьра | нисйе]

Бурятин махкара уггаре шира хьалхара бахаман адамех дисина карийнарш йу, Тункински тогӀенера Иркут эркан аьтту берд тӀера, Туяна лоттийлера дӀаьӀахкаш[11].

ХӀинцалера Бурятин махкахь даьхна Протомонголийн тайпанаша, кхоьллина экъанийн кешнийн оьздангалла олург[12][13].

Иволгин гӀала (вайн эрал I бӀешо хьалха — вайн эран I бӀешо)

Вайн эран йуьххьехь Байкалйист Хунну (匈奴 сюнну) пачхьалкхан къилбаседа дакъа дара— иза вайн эрал 220 шо хьалхара вайн эран II бӀешо кхаччалц Монголийн акъари тӀаьхь даьхна шира къерста къам дара. Шуьйра йаьржинцу ойланца, хунну цхьа дакъа кхаьчна Европе, ийна уграшца, Европехь гуннаш цӀарца девза, керла къоман йуьхьиг йолийна[14].

Филатели[нисйе бӀаьра | нисйе]

1973 шарахь Бурятийн АССР 50 шо кхачарна зорбане арахецна ССРС поштан марка.

  • Поштан марканаш
  • Бурятийн АССР 50 шо
    Бурятийн АССР 50 шо
  • Республика Буряти, 1998 ш.
    Республика Буряти, 1998 ш.
  • Буряти шен лаамца йукъайеина 350 шо кхачарна
    Буряти шен лаамца йукъайеина 350 шо кхачарна

Нумизматика[нисйе бӀаьра | нисйе]

Буряти шен лаамехь Российн пачхьалкхан йукъайеина 350 шо кхачарна сий деш[15] Российн Банко 2011 шеран 1-ра апрелехь арахецна лахара иэсан нахарташ (далийна деккъа реверсаш):

  • ТӀаьхь къоман духар долу зудчуьн сурт долу детин 3 сом
    ТӀаьхь къоман духар долу зудчуьн сурт долу детин 3 сом
  • Бурятин бахархойн дахаран сценаш килсийн фон тӀаьхь сурт долу детин 100 сом
    Бурятин бахархойн дахаран сценаш килсийн фон тӀаьхь сурт долу детин 100 сом
  • Республика Бурятин хӀост долу дешин 50 сом
    Республика Бурятин хӀост долу дешин 50 сом
  • Республика Бурятин хӀост долу латунан-мельхиоран 10 сом
    Республика Бурятин хӀост долу латунан-мельхиоран 10 сом

Хьажа кхин а[нисйе бӀаьра | нисйе]

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. ↑ https://www.gks.ru/storage/mediabank/PrPopul2021.xls
  2. ↑ Народный хурал. ТӀекхочу дата: 2015 шеран 22 сентябрь. Архивйина 2015 шеран 28 ноябрехь Архивйина 2015-11-28 — Wayback Machine
  3. ↑ 1 2 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2020 года и в среднем за 2019 год. Росстат. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 13 март.
  4. ↑ Конституция Республики Бурятия, ст. 67.
  5. ↑ Буряад Улас, и никак иначе: официальный перечень соответствий терминов и должностей на бурятском языке. Буряад Үнэн (2015 шеран 9 декабрь). Кху чуьра архивйина оригиналан 2015 шеран 22 декабрехь Архивйина 2015-12-22 — Wayback Machine
  6. ↑ Петрушина М.М., Гладкевич Г.И., Кызластов И.Л., Санжиева Т.Е., Фёдоров К.Н., Прокинова А.Н., Цендина А.Д. Бурятия. — Большая российская энциклопедия. — Москва: Издательство «Большая Российская энциклопедия», 2006. — Т. 4: Большой Кавказ - Великий канал. — С. 392—400. — 750 с. — 65 000 экз. — ISBN 5-85270-333-8.
  7. ↑ Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
  8. ↑ Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху ДВФО тIетовжаран йоза йаздина дац
  9. ↑ Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху ДВЭР тIетовжаран йоза йаздина дац
  10. ↑ День в истории: 30 мая 1923 года образована Бурят-Монгольская АССР. ТӀекхочу дата: 2015 шеран 26 январь. Архивйина 2015 шеран 1 апрелехь
  11. ↑ Васильев С. В., Боруцкая С. Б., Роговской Е. О., Бердникова Н. Е., Липнина Е. А., Бердников И. М. Сообщение об антропологических находках на палеолитическом местонахождении Туяна в Тункинской рифтовой долине (Юго-Западное Прибайкалье). ТӀекхочу дата: 2021 шеран 18 ноябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2021 шеран 30 августехь // Известия Иркутского государственного университета, 2017
  12. ↑ Н.Наваан, Бронзовый век Восточной Монголии, 1975
  13. ↑ История Монголии, Том I, 2003
  14. ↑ Хунну. WayBack Machine (2007 шеран 8 август). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 2 октябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2007 шеран 8 августехь Архивйина 2007-08-08 — Wayback Machine
  15. ↑ 350-летие добровольного вхождения Бурятии в состав Российского государства. ТӀекхочу дата: 2011 шеран 7 ноябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2013 шеран 21 октябрехь Архивйина 2013-10-21 — Wayback Machine 350-летия добровольного вхождения Бурятии в состав Российского государства

Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Буряти&oldid=10294803»