Бакъо

1000 йукъара цхьа йаззам
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Нийсонан аллегори.

Бакъо — адамийн йукъараллехь, нехан лелар нисдан а, цера йукъаметтиг ларъян а, раж а хилита. Цаьрга вовшен ницкъ ца байта хьажар а, кхин дӀа а, цу тайпа Ӏалашонаш а йoлуш кхоьллан массо а бакъонаш. Цаьра гойту мегар дерг а, мегар доцург а. Уьш ларъян массо стеган тӀе диллан декxар ду.

Бакъонан ницкъ бакъбан, цуьнга мелла алсаме неха ларам а хилита оьшу:

  • бакъонан бух бакъбин тӀелаьцна иза хилар.
  • бакъо тӀелаьцначул тӀаьхьа. Махкахь бехаш болу бахархошна иза дӀакхайкха ян публикацишца. ХӀунд аьлча, хӀора вахархо шен Ӏедало тӀе диллан декъар доьвзаш а, тӀаккха и декъар кхочуш дан дезаш ву.
  • пачхьалкхо тӀелаьцна йолу бакъо лар ян езаш йу. Масалла, и тӀелаьцна йoлу бакъо лар ца йина волу вахархочуна таIзар a деш.

Бакъо, мораль, этика[нисйе бӀаьра | нисйе]

Бакъо моралех а, гӀиллакхеx а, кхаьсташ йу. ХӀунда аьлча бакъонах хоьттан таӀзар ду(цхьаъ вукханах къастаза дозуш ду). Нагахь санна и бакъо тергал ца яхь Ӏаткъам бан.

Ткъа иштта бакъо къаьсташ йу этиках. Бакъона коьрта Ӏалашо йу — дӀа хоттийнa бакъонашан а, Ӏедал- низамийн а, маьӀан хӀу ду билгалдаккха. Цуьнан коьрта Ӏалашо йац: хӀуман моралех хьакхалуш агӀона мах хада бар: нийса ду йа харц ду аьлла. Цундела гӀиллакяхь а, этикехь а, ца догӀуш долу хӀумнаш бакъоно магийна дац аьлла билгалдаькхна ца хила тарло.

Дуьненан бакъонан системаш

Бакъонан системийн классификаци[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Романийн-германхойн бакъонан доьзал-цхьанатоьхна йoлу массо а континенталийн Европин пачхьалкхашан бакъонаш. Римера бакъо шей бух а болуш. Оцу бакъонан доьзаллийна йуккъе йoху бакъонан системийн коьрта хьост -нормативан акт йу.
  • Ингалс-саксонийн бакъонан доьзал- тобан йуккъе йоьлху: Йоккха Британийн а (Шотланди йoцург), Канадийн а, Америкин Цхьанатоьхна Штаташийн а, Ямайкийн а, Австралийн а, бакъонан системаш. Оцу бакъонан системшан лардаш йу -принцип stare decisis (лат: хьалхе бина сацам тӀаьхь латтар)
  • Динан бакъонан доьзал- бакъонан системийн коьрта хьост — Делан дош ду. Масалла, бусулб динехь — шарI ду.
  • Ламастан бакъонан доьзал — оцу тобан йуккъе йоьлху бакъонан системашна коьрта хьост йу — ламаст а, Ӏадат а, уьш шийра хенашкахь дуьндахь хьа догӀуш хилари тер наха йух-йуха уьш лела деш, диц а ца деш лаьтта.

Бакъонан кеп-кепара дакъош[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Конституцийн бакъо
  • Административан бакъо
  • Вахаркипан бакъо
  • Финансийн бакъо
  • Доьзалан бакъо
  • Къинхьегаман бакъо

Тайп- тайпана бакъонах хоьттина-дихкина Ӏилманаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Бакъонан истори
  • Бакъонан философи
  • Бакъонан социологи
  • Бакъо а, экономикаъ (йа бакъонан экономикин анализ)
  • Бакъонан антропологи

Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]

Кеп:Пачхьалкхан а, бакъона а теори