Резерфорд, Эрнест

1000 йукъара цхьа йаззам
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Эрнест Резерфорд
Ernest Rutherford
ГӀуллакхан тайпа физика, хими
Вина терахь 1871 шеран 30 август({{padleft:1871|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:30|2|0}})
Вина меттиг Спринг Грув, Керла Зеланди
Кхелхина терахь 1937 шеран 19 октябрь({{padleft:1937|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:19|2|0}}) (66 шо)
Кхелхина меттиг Кембридж, Ингалс
Гражданалла

Керла Зеланди Керла Зеланди

Йоккха Британи Йоккха Британи
Да James Rutherford[d][1]
Нана Martha Thompson[d][2]
Зуда Мэри Джорджина Ньютон (1876–1945)
Бераш Эйлин Мэри (1901–1930)
СовгӀаташ
Эрнест Резерфорд Викилармехь

Эрне́ст Ре́зерфорд (инг. Ernest Rutherford; 1871 шеран 30 август, Спринг Грув, Керла Зеланди — 1937 шеран 19 октябрь, Кембридж) — Керла Зеландера ваьлла британийн физик. Цунах олу «Ядеран физикин да». Цо кхоьллина атоман планетарни модель. Химин Нобелин совгӀатан лауреат (1908 шо).

Эрнест Резерфордан ХӀост
Эрнест Резерфорд Сольвеен конгрессехь. 1911 шо
Эрнест Резерфордас йина хӀумнаш хуьлуьйтуш хьалхара гӀулч
Радиоактивни зӀенарштохаран чолхе хӀоттам гойтуш гӀулчан схема. 1 — радиоактивни препарат, 2 — дешан цилиндр, 3 — фотопластинка.
ɑ-дакъалгаш дӀасаяржайаран гӀулчан схема. 1 — радиоактивни препарат, 2 — дешан цилиндр, 3 — толлуш йолу материалах йина фольга, 4 — сульфид цинка тӀехьаькхна ах-чекх са гуш йолу экран, 5 — микроскоп.
Лакхьа: Хила тарлуш дерг: Томсон моделехь ɑ-дакъалкгаш ядрох чекхйовла. Лахахь: Хилларш: цхьайолу дакъалгаш жима концентраци йина бакъхьара заряд гойтуш дӀасетта

Бевзаш болу дешархой[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Капица, Пётр Леонидович
  • Марк Олифант
  • Патрик Блэкетт
  • Ганс Гейгер
  • Фредерик Содди
  • Эрнест Уолтон
  • Джеймс Чедвик
  • Джон Кокрофт
  • Эдуард Эплтон
  • Отто Ган

Самукъане хӀуманаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Резерфорд дог къеда хиларна Капицас олура цунах «Крокодил». 1931 шарахь «Крокодилас» даьккхира 15 эзир фунт стерлингов Капицина лаборатори ярна. 1933 шарахь и лаборатори хьайиллира. Цуьна пенатӀехь диллина дара доккху крокодилан сурт. И сурт Капицас аьлла дира вевзаш волу скульпторс Эрик Гилл. Не1 хьайоллура крокодилан кеп йолу догӀанца[3].
  • Э. Резерфорд тешаш вацара ядеран энергетикех[4].
  • Пётр Капица Кембридже Резерфорд волчу хьавеача, Резерфордас элира шен меттиг йац аьлла. ТӀаккха Капицас хаьттира:
 — Эксперименташ яш мял доккху гӀалат долу хьогара?
 — 3 % гергга.
 — Маса стаг ву лабораторехь болхбеш?
 — 30.
 — ТӀаккха 1 стаг ву-кх 30 тӀера 3 % гергга.
Резерфордс вела а велла Капица схьаийцира «тардалуьйту гӀалатсанна».
  • 1908 шарахь шена химин Нобелин совгӀат делли хиъча, Резерфордас элира: «Деррига а Ӏилма ду йа физика, йа марканаш гулйара» (All science is either physics or stamp collecting)[5]

Виццавар[нисйе бӀаьра | нисйе]

Эрнест Резерфордан жима волучу хенахь гойтуш йолу статуя. Керла Зеланди.

Резерфорд ву дуьненахь массарелла а лоруш волчу Ӏилманчах цхьаъ[6]. 1914 шарахь Георг V Резерфорд рыцарь вина,[7]. 1925 шарахь паччахьо иза йукъаийцира[8] Йоккха Британин Кхиамийн Ордене, 1931 шарахь Резерфорд[9] барон вира цо.

Эрнест Резерфордан цӀе тиллина:

Книгаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Радиоактивность. // Избранные научные труды. — 1971.
  • Строение атома и искусственное превращение элементов. // Избранные научные труды. — 1972.

Библиография[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Резерфорд – учёный и учитель. К 100-летию со дня рождения / Под редакцией П. Л. Капицы. — М.: Наука, 1973.
  • Д. С. Данин. Резерфорд. — М.: Молодая гвардия, 1966.

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. Lundy D. R. The Peerage (инг.)
  2. Pas L. v. Genealogics (инг.) — 2003.
  3. «Квант» № 6, 1987, с. 14
  4. The Times archives, September 12, 1933, «The British association—breaking down the atom»
  5. Короткие истории / Физики продолжают шутить Архивйина 2013-05-28 — Wayback Machine
  6. P. P. O’Shea: Ernest Rutherford. His Honours and Distinctions. In: Notes and Records of the Royal Society of London. Band 27, Nummer 1, 1972, S. 67 (doi:10.1098/rsnr.1972.0009).
  7. The London Gazette. Nummer 28806, 24. Februar 1914, S. 1546 (PDF Архивйина 2012-01-17 — Wayback Machine).
  8. The London Gazette. Nummer 33007, Supplement, 1. Januar 1925, S. 3 (PDF(ТӀе цакхочу хьажорг)).
  9. The London Gazette. Nummer 33675, Supplement, 1. Januar 1931, S. 1 (PDF(ТӀе цакхочу хьажорг)).

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]