Линней, Карл — Версийн башхалла
[талланза верси] | [талланза верси] |
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
МогӀа 141: | МогӀа 141: | ||
Карл Линней вуьцуш дукха исбаьхьаллин г1уллакхойш произведениш кхоьллина. Царехь цхьаерш кхузахь ягаръеш ю (хенаца нисйина): |
Карл Линней вуьцуш дукха исбаьхьаллин г1уллакхойш произведениш кхоьллина. Царехь цхьаерш кхузахь ягаръеш ю (хенаца нисйина): |
||
* ''' |
* '''Беш (роман)''' ({{lang-sv|Trädgården}}, [[1995 шо]]). Швецин яздархо Магнус Флоринс (вина 1955 шарахь) язйина [[роман]]. Оьрсийн маттахь арахецар: ''Флорин, Магнус''. Сад: Пер. с швед. Н. Н. Фёдоровой. — СПб.: Изд-во Ивана Лимбаха, 2005. — ISBN 5-89059-069-3. |
||
* '''Ингалсан дешархо''' ({{lang-en|The English Pupil}}, 1996 шо). |
* '''Ингалсан дешархо''' ({{lang-en|The English Pupil}}, 1996 шо). Андреа Барретт ц1е йолу [[АЦШ|америкин]] яздархос (йина 1954 шарахь) яздина дийцар. И дийцар дара цо арахецна «Ship Fever» гуламан чохь<ref>[http://search.barnesandnoble.com/Ship-Fever/Andrea-Barrett/e/9780393316001 Анонс сборника Андреа Барретт «Ship Fever» {{ref-en}}]</ref>. |
||
* '''Беш''' ({{lang-sv|Trädgården}}, 1999). Юнас Форсселль ц1е йолу швецийн композиторс (вина 1957 шарахь) язйина опера. |
|||
* '''Сад''' ({{lang-sv|Trädgården}}, 1999). [[Опера]] шведского композитора {{Нп5|Форсселль, Юнас|Юнаса Форсселля|sv|Jonas Forssell}} (род. 1957) по мотивам одноимённого романа [[Флорин, Магнус|Магнуса Флорина]]. |
|||
* ''' |
* '''Зезаган сахьт: комментариш а, строфаш а''' ({{lang-sv|Blomsterur: förklaringar och dikter}}, 2000). Фредрик Нюберг ц1е йолу (вина 1968 шарахь) шведийн поэтас арахецна байтан гулам<ref>[http://www.litafisha.ru/events/?id=2002 Краткая биография Фредрика Нюберга на сайте «Всемирная Литафиша»] {{V|11|12|2009}}</ref>. |
||
* ''' |
* '''«Линней» экспедици''' ({{lang-sv|Expedition Linné}}, 2007). Карл Линнейн 300 шо кхачар даздеш арахецна документан фильм ([[Швеци]]). Фильм яккхинарш бу Уппсалехь бина Маттиас Клум а (вина 1968 шарахь, [[фотограф]]-[[натуралист]]), Фольке Рюде́н а (вина 1958 шарахь, [[режиссёр]]-документалист). Фильмас гойту массо а Линней а, я цуьна дешархой кхаьчна меттиганш<ref>[http://www.expeditionlinne.se/ Официальный сайт фильма ''Экспедиция «Линней»'']{{ref-sv}}{{ref-en}}</ref>. |
||
== Интересные факты == |
== Интересные факты == |
Верси 2013, 23 июнь, 08:37
Карл Линней | |
---|---|
швед. Carl von Linné лат. Carolus Linnaeus[1] лат. Carl Linnaeus[1] | |
Бакъ цӀе | швед. Carl Nilsson Linnaeus |
ГӀуллакхан тайпа | геолог, профессор, ботаник, врач, автобиограф, биолог, миколог, птеридолог, бриолог, зоолог, энтомолог, орнитолог, Ӏаламдовзархо, арахнолог |
Вина терахь | 1707 шеран 23 май[2][3][…] |
Вина меттиг | |
Кхелхина терахь | 1778 шеран 10 январь[4][2][…] (70 шо) |
Кхелхина меттиг | |
Да | Нильс Ингемарссон Линнеус[d][4] |
Нана | Кристина Бродерсония[d][4] |
Карл Линней Викилармехь |
Карл Линне́й (швед. Carl Linnaeus, Carl Linné, лат. Carolus Linnaeus, 1761 шарахь эла хиллачул тӀехь — Карл фон Линне, Carl von Linné; 1707 шаран 23 май, Росхульт — 1778 шаран 10 январь, Уппсала) — шведин Ӏаламдовзархо а, лор а; массо а ораматан а, дийнатан а цхьаъ классификаци хӀоттинарг. И система бахьнехь дуьне мадду гӀарвелира иза.
ГӀарбевла дешархой
- Адлер, Карл
- Альстрёмер, Клас
- Афонин, Матвей Иванович
- Афцелиус, Адам
- Ахариус, Эрик
- Бергиус, Петер Йонас
- Берлин, Андреас
- Бурман, Николас
- Валь, Мартин
- Геер, Карл де
- Кальм, Пер
- Карамышев, Александр Матвеевич
- Клерк, Карл Александр
- Лёфлинг, Пер
- Мартин, Антон
- Осбек, Пер
- Роландер, Даниель
- Ротман, Йоран
- Соландер, Даниэль Карлссон
- Спаррман, Андерс
- Торен, Улоф
- Тунберг, Карл Петер
- Тэрнстрём, Кристофер
- Фабриций, Иоганн Христиан
- Фальк, Иоганн Петер
- Форссколь, Пер
- Хассельквист, Фредрик
- Шребер, Иоганн Христиан
- Эрхарт, Якоб Фридрих
Линнейн цӀе тиллина хӀуманаш
Терминаш
- Линнеон, я Линнеен тайп — биологин систематикин дакъа. Термин юкъаяккхина Голландина ботаникаш Хуго де Фризс (1848—1935) а, Ян Паулус Лотсис а (1867—1931).
- Линнеит, я Кобальтан колчедан — минерал, кобальтан сульфид Ni, Fe, Cu, Se ийдина. Карийна 1832 шарахь Швецехь французийн геологан Франсуа Сюльпис Бёданан. 1845 шарахь Линнеен цӀе тиллира цуна австрихойн минералогс Вильгельм Хайдингерс.
Топонимаш
- Мэн штатехь йолу Линнеус гӀала кхоьллинера 1836 шарахь Массачусетсера ботаникин профессорашна латта хилийта. Цундела цунна массарелла а гӀарвелла ботаникан цӀе тиллира[7].
- Миссури штатехь хилла Линнвиль гӀалан 1840 шарахь цӀе хийцира. Керла тиллин цӀе яра Линнеус[8].
Кхийолу объекташ
- Университет Линнеус (швед. Linnéuniversitetet) — 2010 шарахь кхоьллина паччхьалкхан университет Векшёхь а, Кальмарехь а, Швецин къилбехь йолу гӀаланашкахь.
- Линней (кратер) — Беттан тӀехь йолу кратер.
- (7412) Линней — Э. Эльстан 1990 шаран 22 сентябрехь гучуялла астероид.
Коьрта белхаш
Ӏилманан белхаш
- Systema naturæ sive regna tria naturæ systematice proposita per classes, ordines, genera, & species. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud Theodorum Haak. 1735.
- Djvu-файл (2 Mb) в Материалах А. Шипунова[9]
- Bibliotheca botanica recensens libros plus mille de plantis huc usque editos, secundum systema auctorum naturale in classes, ordines, genera & species dispositos, additis editionis loco, tempore, forma, lingua etc cum explicatione. Amstelodami [Amsterdam]: apud Salomonem Schouten, 1736a. [12] + 153 + 35 p.
- Fundamenta botanica quae majorum operum prodromi instar theoriam scientiae botanices per breves aphorismos tradunt. Amstelodami [Amsterdam]: apud Salomonem Schouten, 1736b. 36 p.
- Musa Cliffortiana florens hartecampi prope Harlenum. Lugduni Batavorum [Leyden]. 1736c. 50 p.
- Critica botanica in qua nomina plantarum generica, specifica, & variantia examini subjiciuntur, selectiora confirmantur, indigina rejiciuntur, simulque doctina circa denominationem plantarum traditur. Seu Fundamentorum Botanicorum pars IV. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud Conradum Wishoff. 1737a.
- Flora lapponica exhibens plantas per Lapponiam crescentes, secundum systema sexuale collectas in itinere … 1732 institutio. Additis synonymis, & Locis natalibus omnium, descriptionibus & figuris rariorum, viribus medicatis & oeconomicis plurimarum. Amstelaedami: S. Schouten. 1737b. [35] + 372 + [16] p. + 12 tab.
- Hortus cliffortianus: plantas exhibens quas, in hortistam vivis quam siccis, Hartecampi in Hollandia, coluit vir nobilissimus et generosissimus Georgius Clifford… Amstelaedami: 1737c. [26] + X + 502 p. + 32 tab.
- Classes plantarum, seu Systemata plantarum. Lugduni Batavorum [Leyden]: C. Wishoff, 1738. 606 col. + p. 607—656
- Genera plantarum eorumque characteres naturales secudum numerum, figuram, situm, et proportionem omnium fructificationis partium. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud C. Wishoff : G. J. Wishoff. 1742. 527 + [24] p. Ill.
- Flora svecica exhibens plantas per Regnum Sveciae crescentes, systematice cum differentiis specierum, synonymis autorum, nominibus incolarum, solo locorum, usu pharmacopaeorum. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud Conradum Wishoff: Georg. Jac. Wishoff. 1745. [16] + 419 p.
- Fauna Svecica Sistens Animalia Sveciæ Regni: qvadrupedia, aves, amphibia, pisces, insecta, vermes; distributa per classes & ordines, genera & species; cum Differentiis Specierum, Synonymis Autorum, Nominibus Incolarum, Locis Habitationum, Descriptionibus Insectorum. Lugduni Batavorum [Leyden]: Apud Conradum Wishoff et Georg Jac. Wishoff. Fil. Conr. 1746. [14 Bl.], 411 S., 2 Tafeln.
- Amoenitates Academicae (1749—1790), в 10 томах
- Philosophia botanica in qva explicantur fundamenta botanica cum definitionibus partium, exemplis terminorum, observationibus rariorum, adjectis figuris aeneis. Stockholmiæ [Stockholm], Apud Godofr. Kiesewetter, 1751. [6] + 362 p. + portr. + 9 tab. HTML на сайте BotanicalLatin.org
- Species plantarum exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonimis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. Holmiae [Stockholm]: L. Salvii, 1753. T. i: xvi + 560 p. T. ii: P. 561—1158 + [31] p.
- Том I и Том II // Biodiversity Heritage Library
- Sect. 1-3: HTML на сайте Project Gutenberg
- Том I: Djvu-файл (19 Mb) и Том II: Djvu-файл (24 Mb) в Материалах А. Шипунова[9]
- Calendaria Florae. 1756.
- Flora fon Palästina. Upsala, 1756b.
- Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Editio decima, reformata. Holmiæ [Stockholm]: impensis direct. Laurentii Salvii. 1758. [4] Bl., S. 6-823.
- Systema naturæ per regna tria naturæ: secundum classes, ordines, genera, species cum characteribus, differentiis, sinonimis, locis. (12-е издание, том I)
- Tomus I, [Regnum animale]. [Pars I]. 532 p. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii. 1766.
- Tomus I, [Regnum animale]. [Pars II]. 834 p. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii. 1767.
- Том I, часть I: Djvu-файл (26 Mb) и Том I, часть II: Djvu-файл (45 Mb) в Материалах А. Шипунова[9]
- Systema naturæ per regna tria naturæ: secundum classes, ordines, genera, species cum characteribus et differentiis. (12-е издание, тома II и III)
- Tomus II, [Regnum vegetabile]. 896 p. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii. 1767.
- Tomus III, [Regnum lapideum]. 262 p. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii. 1768.
- Том II: Djvu-файл (40 Mb) и Том III: Djvu-файл (15 Mb) в Материалах А. Шипунова[9]
- Philosophia botanica in qua explcantur Fundamenta Botanica cum Definitionibus partium, Exemplis terminorum, Observationibus rariorum. Adiectis Figuris aeneis. Editio Secunda. Curante Johanne Gottlieb Gleditsch. Berlin C.F. Rimburgi. 1780.
- Djvu-файл (19 Mb) в Материалах А. Шипунова[9]
Автобиографин материалаш
- Linné C., von. Nemesis divina. («Божественное возмездие»). Nach der schwedischen Ausgabe von Elis Malmestrom und Telemak Fredbarj herausgegeben von Wolf Lepenies und Lars Gustafsson. Aus d. Lat. u. Schwed. Ubers. von Ruprecht Volz. Frankfurt am Main, Berlin, Wien: Ullstein. 1983. 372 p. Записная книжка Линнея.
- Linné C., von. Lappländische Reise und andere Schriften. [aus dem Schwedischen Übers. von H. C. Artmann … Hrsg., mit Nachw. und Anm. von Sieglinde Mierau]. 4., verb. Aufl. Leipzig: Reclam. 1991. 397 S.
Линнейс язйина йиъ автобиографи.
Оьрсийн гочдарш
- Линней К. Философия ботаники. оригинал Philosophia botanica. Пер. с лат. Н. Н. Забинковой, С. В. Сапожникова, под ред. М. Э. Кирпичникова. М. Наука. 1989. С. 456. серия Классики науки. Подсерия Памятники истории науки. ISBN 5-02-003943-8
Карл Линней в литературе, искусстве, филателии
Карл Линней вуьцуш дукха исбаьхьаллин г1уллакхойш произведениш кхоьллина. Царехь цхьаерш кхузахь ягаръеш ю (хенаца нисйина):
- Беш (роман) (швед. Trädgården, 1995 шо). Швецин яздархо Магнус Флоринс (вина 1955 шарахь) язйина роман. Оьрсийн маттахь арахецар: Флорин, Магнус. Сад: Пер. с швед. Н. Н. Фёдоровой. — СПб.: Изд-во Ивана Лимбаха, 2005. — ISBN 5-89059-069-3.
- Ингалсан дешархо (инг. The English Pupil, 1996 шо). Андреа Барретт ц1е йолу америкин яздархос (йина 1954 шарахь) яздина дийцар. И дийцар дара цо арахецна «Ship Fever» гуламан чохь[10].
- Беш (швед. Trädgården, 1999). Юнас Форсселль ц1е йолу швецийн композиторс (вина 1957 шарахь) язйина опера.
- Зезаган сахьт: комментариш а, строфаш а (швед. Blomsterur: förklaringar och dikter, 2000). Фредрик Нюберг ц1е йолу (вина 1968 шарахь) шведийн поэтас арахецна байтан гулам[11].
- «Линней» экспедици (швед. Expedition Linné, 2007). Карл Линнейн 300 шо кхачар даздеш арахецна документан фильм (Швеци). Фильм яккхинарш бу Уппсалехь бина Маттиас Клум а (вина 1968 шарахь, фотограф-натуралист), Фольке Рюде́н а (вина 1958 шарахь, режиссёр-документалист). Фильмас гойту массо а Линней а, я цуьна дешархой кхаьчна меттиганш[12].
Интересные факты
- Карл Линней не признавал микроскопа и отрицал его значение, а изображения, которые можно было увидеть с его помощью, считал оптическим обманом.
- Линней — автор классификации запахов по качественности ощущения. Он выделял семь основных запахов: ароматические (гвоздика), бальзамические (лилия), амброзиальные (мускус), луковые (чеснок), псиные (валериана), отталкивающие (некоторые насекомые) и тошнотворные (падаль)[13].
- Карл Линней, с точки зрения зоологической номенклатуры, является лектотипом вида Homo sapiens[14].
Билгалдаккхарш
Литература
- Оьрсийн маттахь
- Андерссон И. История Швеции. оригинал Ingvar Andersson. Sveriges historia. Пер. со швед. Н. А. Каринцева. Под редакцией и с предисловием Я. Я. Зутиса. М. Издательство иностранной литературы. 1951
- Бобров Е. Г. Карл Линней, его жизнь и труды. М.—Л. Изд. АН СССР. 1957.
- Бобров Е. Г. Карл Линней. 1707—1778. Л. Наука. 1970. С. 285. Тираж 7 000
- Бобров Е. Г. О работах Линнея и о Линнее, опубликованных в СССР. Ботанический журнал. 1978. том 63. №12. С. 1793—1801
- Бруберг Г. Карл фон Линней. оригинал Gunnar Broberg. Carl Linnaeus. Пер. с швед. Н. Хассо. Стокгольм. Шведский институт. 2006. С. 44. ISBN 91-520-0914-9 ISBN 978-91-520-0914-7
- Комаров В. Л. Жизнь и труды Карла Линнея. 1707—1778. Избр. соч. М.—Л. 1945. том 1
- Лункевич В. В. От Гераклита до Дарвина. Очерки по истории биологии. М.—Л. 1940—1943. том 2—3
- Скворцов А. К. У истоков систематики. К 300-летию Карла Линнея. Природа. 2007. выпуск 4
- Кхоьчу метташкахь
- Blunt, Wilfrid; Stearn, William Thomas. Linnaeus: The Compleat Naturalist. Princeton University Press. 2001. ISBN 0-691-09636-8 — ISBN 978-0-691-09636-0
- Blunt, W. The Compleat Naturalist: A Life of Linnaeus. Frances Lincoln Limited. 2001. с. 264
- Broberg, Gunnar. Carl Linnaeus. Translation by Roger Tanner. New edition. Стокгольм. Swedish Institute. 2006. с. 44. ISBN 91-520-0912-2 — ISBN 978-91-520-0912-3
- Greene, Edward Lee. Carolvs Linnaevs. Philadelphia. Christopher Sower company. 1912. с. 91
- Koerner, L. Linnaeus: Nature and Nation. Cambridge, Massachusetts, and London. Harvard University Press. 1999. С. 298
- Stafleu, F. A. Linnaeus and the Linnaeans. The Spreading of their Ideas in Systematic Botany, 1753—1789. Utrecht. Oosthoek. 1971
- Zorgdrager, Nellejet. Linnaeus as Ethnographer of Sami Culture. TijdSchrift voor Skandinavistiek. 2008. том 29. №1 & 2. С. 45—76. ISSN 0168-2148
Хьажорагаш
Carl von Linné Викилармехь |
- Ботанический сад Линнея (ингалс.)
- Биография на сайте Факультета систематики растений Уппсальского университета (ингалс.)
- Биография на сайте Лондонского Линнеевского общества (ингалс.)
- Онлайновое издание эпистолярного наследия Линнея
- ↑ 1 2 https://www.britannica.com/biography/Carolus-Linnaeus
- ↑ 1 2 Carl von Linné // RKDartists (нидерл.)
- ↑ Carl von Linné // Babelio (фр.) — 2007.
- ↑ 1 2 3 4 5 Эрикссон Г. Carl Linné (von) — С. 700.
- ↑ Линней Карл // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ https://web.archive.org/web/20190918172039/http://digitallibrary.amnh.org/dspace/bitstream/handle/2246/5826//v3/dspace/updateIngest/pdfs/0096-0113_bios05.pdf?sequence=14
- ↑ G. J. Varney. History of Linneus, Maine // A Gazetteer of the State of Maine. — Boston: B. B. Russell, 1886.
- ↑ Linn County Place Names, 1928-1945 (инг.). Manuscript Collection. The State Historical Society of Missouri. ТӀекхочу дата: 2 февралехь 2012. Архивировано 28 майхь 2012 года.
- ↑ 1 2 3 4 5 Материалы А. Шипунова на Ботаническом сервере Московского университета.(Хьаьжина 20 ноябрехь 2008)
- ↑ Анонс сборника Андреа Барретт «Ship Fever» (ингалс.)
- ↑ Краткая биография Фредрика Нюберга на сайте «Всемирная Литафиша» (Хьаьжина 11 декабрехь 2009)
- ↑ Официальный сайт фильма Экспедиция «Линней»(швед.)(ингалс.)
- ↑ Психологический словарь — Классификация запахов Линнея (Хьаьжина 18 ноябрехь 2009)
- ↑ WHO IS THE TYPE OF HOMO SAPIENS? (инг.). FAQ. International Commission on Zoological Nomenclature. ТӀекхочу дата: 18 апрелехь 2013. Архивировано 19 апрелехь 2013 года.