Жанна д’Арк — Версийн башхалла

Хьажоргаш нисйар
1000 йукъара цхьа йаззам
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Историн навигаци
[теллина верси][теллина верси]
← Хьалхара нисдарРогӀера нисдар →
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
БӀаьраВики-йоза
ж →‎top: clean up, replaced: Викигулам → Викиларма using AWB
Нисдарах лаьцна йаздина дац
МогӀа 23: МогӀа 23:
|Викиларма = Jeanne d'Arc
|Викиларма = Jeanne d'Arc
}}
}}

'''Жа́нна д’Арк''', Орлеанан йоӀ-стаг (совр. {{lang-fr|Jeanne d'Arc}}<ref>Цуьна цӀе тайп-тайпа язйора XIX бӀешо юккъе кхаччалц. [Р. Перну. М.-В. Клэн. Жанна д’Арк: с. 220—221]. Цо ша шен цӀе язйора Jehanne аьлла (см. [http://www.stjoan-center.com/Album/part47.html www.stjoan-center.com/Album/, части 47] и [http://www.stjoan-center.com/Album/part49.html 49]).</ref>; [[1412 шо|1412 шеран]] [[6 январь]] — [[1431 шо|1431 шеран]] [[30 май]]) — [[Франци]]н халкъан турпал, БӀешеран тӀамтӀехь французийн эскаран куьйгалхох цхьаъ. [[Бургунди|бургундхойн]] кера яхача цара иза ингалсхойга дӀаелира. Ингалсхойш иза цӀера тӀехь ягийра холмачхо ю аьлла. ТӀаьхьа иза католикаш баьхказа яккхина язйира.
'''Жа́нна д’Арк''', Орлеанан йоӀ-стаг (совр. {{lang-fr|Jeanne d'Arc}}<ref>Цуьна цӀе тайп-тайпа язйора XIX бӀешо юккъе кхаччалц. [Р. Перну. М.-В. Клэн. Жанна д’Арк: с. 220—221]. Цо ша шен цӀе язйора Jehanne аьлла (см. [http://www.stjoan-center.com/Album/part47.html www.stjoan-center.com/Album/, части 47] и [http://www.stjoan-center.com/Album/part49.html 49]).</ref>; [[1412 шо|1412 шеран]] [[6 январь]] — [[1431 шо|1431 шеран]] [[30 май]]) — [[Франци]]н халкъан турпал, БӀешеран тӀамтӀехь французийн эскаран куьйгалхох цхьаъ. [[Бургунди|бургундхойн]] кера яхача цара иза ингалсхойга дӀаелира. Ингалсхойш иза цӀера тӀехь ягийра холмачхо ю аьлла. ТӀаьхьа иза католикаш баьхказа яккхина язйира.


МогӀа 38: МогӀа 37:
[[Файл:ingres coronation charles vii.jpg|thumb|150px|right|Жанна д’Арк Карл VII таж туьллуш хенахь. Жан Огюст Доминик Энгрс диллина сурт, [[1854 шо]].]]
[[Файл:ingres coronation charles vii.jpg|thumb|150px|right|Жанна д’Арк Карл VII таж туьллуш хенахь. Жан Огюст Доминик Энгрс диллина сурт, [[1854 шо]].]]


[[Файл:Tour Jeanne D'Arc10.jpg|thumb|130px||Руанехь Жанна чуйоллина Ӏийна бӀов]]
[[Файл:Jeanne d Arc Rehabilitation (Rouen)..jpg|thumb |150 px|Жанна д’Арк бехказ яккхаран мемориалан у. [[Руан]].]]


⚫
[[Файл:Jeanne d'Arc Paul Gauguin.jpeg|thumb |Жанна д’Арк. [[Поль Гоген]]с диллина сурт, [[1889 шо]]]]
[[Файл:Joan of Arc Roen Burning place IMG 1602.JPG|thumb|150px|Жанна йина меттахь йолу памятник<ref>И памятник Ӏедалас ларъяш ю [[2002 шо|2002 шеран]] [[30 октябрь]] дуьна</ref>]]


== Биографи ==
[[Файл:Joan of arc interrogation.jpg|thumb|right|150px|Генри Бофорт цӀе йолу Винчестеран кардиналас Жаннан ледар. Поль Деларошс диллина сурт, [[1824 шо]])]]
=== Суд яр ===
{{main|д’Арк Жаннин инквизицин суд}}
[[Файл:Tour Jeanne D'Arc10.jpg|thumb|130px|1431 шеран 9 майхь Жанна лейина [[д’Арк Жаннин бIов|Руанера бIов]]]]
Суд йолаелла 1431 шеран 21 февралехь. Жаннин суд Iосаллех бехке йина [[Руман-католикийн килса|килсано]] еш ялахь а, амма набахтехь ингалсаш ларъеш яра тIеман йийсархо санна. Суьдан коьртехь вара епископ [[Пьер Кошон]], [[Франци|Францехь]] ингалсийн оьшучун луьра агIонча.


Ингалсан правительство лечкъа а ца дора шеш д’Арк Жаннин еш йолу суьдан декъахь хилар, оцу суьдан шеш луш долу ладамалла а. Цара шайн тIелецира ерриг харж а. Дисина долу а, [[Норманди|Нормандехь]] зорбане даьхна долу а ингалсан хазналлин кехаташ гойту, и харж кIезиг ца хилар.
[[Файл:Jeanne d Arc Rehabilitation (Rouen)..jpg|thumb |150 px|Жанна д’Арк бехказ яккхаран мемориалан у. [[Руан]].]]


Венецихочун [[Морозини]]н хроникашкахь дуьххьала дIа аьлла ду: ''«Ингалсаша ягийна Жанна цуьнан аьттонаш бахьнехь, хIунда аьлчи французаш чIагIлуш бара, гуттаренна а чагIлуш лаьттара бу а моттара. Ингалсаша элира, и йоI лийр ю, аьтту кхин богIур бац дофинан»''. Суд йоьдуш хиира, Жанна бехкеян атта хир доций — суьдехь йоI латтара цецвоккхучу майраллица, дуккха а йина кIелонан гуонаха чекх а йолуш, галл ца йолуш дIататтара Iосаллех, шайтIанца берта яхарех буьллу бехк. Iосаллех болу бехк шайга тIе ца лацабалийтича, суд йолаелира тIетийжа деридар оьшуш доцу кхечу факташна — масала, божарийн духар леладар, Килса авторитет ца хетар, кхин а гIертара Жаннин хезна долу аьзнаш шайтIанера хезаш дара аьлла. Килсан суьдан низам дохош Жаннина бакъо ца елира Папега арздан а, тергал ца дира Жаннин дика долу [[Пуатье]]ра процессан жамIаш.
⚫
[[Файл:Jeanne d'Arc Paul Gauguin.jpeg|thumb |Жанна д’Арк. [[Поль Гоген]]с диллина сурт, [[1889 шо]]]]
[[Файл:Joan of Arc Roen Burning place IMG 1602.JPG|thumb|150px|Жанна йийначу меттигера хIоллам ([[:fr:Maxime Real del Sarte|Maxime Real del Sarte]], 1928)<ref>Эта статуя охраняется государством как исторический монумент с 30 октября 2002</ref>]]
[[Файл:Joan of arc interrogation.jpg|thumb|left|150px|<center>[[Бофорт, Генри|Кардинал Винчестера]] Жанна леяр ([[Поль Деларош]], [[1824 шо]])</center>]]
Тутмакхан майралла яйархьама иза латтайо къизачу хьолехь, ингалсан хойша емалйо иза, 9 майхь лееш кхерамаш тийсира ницкъ бийрбу бохуш, амма мел дийриг а пайденна дацара — Жанна юхаерйолуш яцара, бехк тIе ца лоцура. Кошон кхетара цуо дери а ца деш ша Жаннин йиеран кхел яхь, тIаккха цуьнан гонаха бехказа йийначун ореол хир хиларх. 24 майх лечкъа а ца деш ямартло лелийра — тутмакхан гайтира иза ягийна йиен кечйина кийча цIе, цIеран уллехь дош делира иза ингалсан набахтера килсан набахте дехьаяккха, ткъа цигахь цуьнга дика хьовсур бу, нагахь цуо кехат тIехь куьг яздахь Iосаллех а, Килсане ла ца догIарх а дIахедар ю аьлла. Цу тIе деша хууш йоцучу йоьIан ешна текст йолу кехат, кхечунца хийцира, цу тIехь ша юьззина дIахеда шеен «Iехаяларх» аьлла дара, оцу кехат тIе Жаннас жIар йиллира. Хууш дара, Кошона ойла а ца йора шен дош кхочушдан, иза юха а хьалхалерачу набахте дIахьажийра.

Масех де даьлча Жаннас юха а божарийн духар доьхна аьлла (зударийнарг цуьнгара ницкъала схьадаьккхинера), иштта иза юха а «галъяьлла» аьлла трибунало йиеран кхел йира. 1431 шеран 30 майхь д’Арк Жанна дийна йоллушехь Руанера Ширачу Базаран майданахь ягийра. Жаннин коьрта тIе кехатан куй а тиллина «Iесаниг, мунафикъ, ширкаш дийриг» аьлла яздина, цIеран тIейигира. ''«Епископ, со леш ю хьо бахьнехь. Аса Делера кхел йоьху хьуна!»'' — лакхара мохь туьйхира Жаннас, дийхира шега жIар ялар. Чалтачо кховдийра жIар йина чIийш. ЦIаро яго йолийча цуо мохь туьйхира масийттаза: ''«Iийса!»'' аьлла. Берриш аьлча санна къахеташ боьлхуш бара. Цуьнан чим баржийра [[Сена (хи)|Сена]] тIехула. Шинон гIалан музейхь Iалашъеш ю дийцарехь Жаннах йисанарг, Iилманчийн талламаша уьш цуьнан яц боху.<ref>[http://www.nature.com/nature/journal/v446/n7136/full/446593a.html Declan Butler. Joan of Arc’s relics exposed as forgery] «[[Nature]]», 446 (5 April 2007)</ref>


== Йиццаяр ==
== Йиццаяр ==

Верси 2018, 9 апрель, 08:23

Жанна д’Арк
Жанна д'Арк. Миниатюра второй половины XV в.
Жанна д'Арк. Миниатюра второй половины XV в.
Бакъ цӀе хууш дац
ГӀуллакхан тайпа военнослужащий
Йина терахь 1412 шеран 6 январь({{padleft:1412|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:6|2|0}})
Йина меттиг
Кхелхина терахь 1431 шеран 30 май({{padleft:1431|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:30|2|0}}) (19 шо)
Кхелхина меттиг Руан, Лакхара Норманди, Франци
Гражданалла Франци
Да Жак д’Арк
Нана Изабелла де Вутон
Куьг таӀор Куьг таӀор
Жанна д’Арк Викилармехь

Жа́нна д’Арк, Орлеанан йоӀ-стаг (совр. фр. Jeanne d'Arc[2]; 1412 шеран 6 январь — 1431 шеран 30 май) — Францин халкъан турпал, БӀешеран тӀамтӀехь французийн эскаран куьйгалхох цхьаъ. бургундхойн кера яхача цара иза ингалсхойга дӀаелира. Ингалсхойш иза цӀера тӀехь ягийра холмачхо ю аьлла. ТӀаьхьа иза католикаш баьхказа яккхина язйира.

Францин мостагӀаш дӀалецна латта, 1435 шо
Жанны д’Арк цӀа Домремихь. Тахана — музей
Жанна д’Аркан бӀарлагӀа. Жюль Бастьен-Лепажс диллина сурт, 1879 шо)
Жанна д’Арк Орлеанан го лаьцначохь. Шарль Ленепвёс диллина сурт.
Дофин
Жанна д’Арк Карл VII таж туьллуш хенахь. Жан Огюст Доминик Энгрс диллина сурт, 1854 шо.
Жанна д’Арк бехказ яккхаран мемориалан у. Руан.
Жанна д’Арк. Поль Гогенс диллина сурт, 1889 шо

Биографи

Суд яр

Коьрта йаззам: д’Арк Жаннин инквизицин суд
1431 шеран 9 майхь Жанна лейина Руанера бIов

Суд йолаелла 1431 шеран 21 февралехь. Жаннин суд Iосаллех бехке йина килсано еш ялахь а, амма набахтехь ингалсаш ларъеш яра тIеман йийсархо санна. Суьдан коьртехь вара епископ Пьер Кошон, Францехь ингалсийн оьшучун луьра агIонча.

Ингалсан правительство лечкъа а ца дора шеш д’Арк Жаннин еш йолу суьдан декъахь хилар, оцу суьдан шеш луш долу ладамалла а. Цара шайн тIелецира ерриг харж а. Дисина долу а, Нормандехь зорбане даьхна долу а ингалсан хазналлин кехаташ гойту, и харж кIезиг ца хилар.

Венецихочун Морозинин хроникашкахь дуьххьала дIа аьлла ду: «Ингалсаша ягийна Жанна цуьнан аьттонаш бахьнехь, хIунда аьлчи французаш чIагIлуш бара, гуттаренна а чагIлуш лаьттара бу а моттара. Ингалсаша элира, и йоI лийр ю, аьтту кхин богIур бац дофинан». Суд йоьдуш хиира, Жанна бехкеян атта хир доций — суьдехь йоI латтара цецвоккхучу майраллица, дуккха а йина кIелонан гуонаха чекх а йолуш, галл ца йолуш дIататтара Iосаллех, шайтIанца берта яхарех буьллу бехк. Iосаллех болу бехк шайга тIе ца лацабалийтича, суд йолаелира тIетийжа деридар оьшуш доцу кхечу факташна — масала, божарийн духар леладар, Килса авторитет ца хетар, кхин а гIертара Жаннин хезна долу аьзнаш шайтIанера хезаш дара аьлла. Килсан суьдан низам дохош Жаннина бакъо ца елира Папега арздан а, тергал ца дира Жаннин дика долу Пуатьера процессан жамIаш.

Жанна йийначу меттигера хIоллам (Maxime Real del Sarte, 1928)[3]
Кардинал Винчестера Жанна леяр (Поль Деларош, 1824 шо)

Тутмакхан майралла яйархьама иза латтайо къизачу хьолехь, ингалсан хойша емалйо иза, 9 майхь лееш кхерамаш тийсира ницкъ бийрбу бохуш, амма мел дийриг а пайденна дацара — Жанна юхаерйолуш яцара, бехк тIе ца лоцура. Кошон кхетара цуо дери а ца деш ша Жаннин йиеран кхел яхь, тIаккха цуьнан гонаха бехказа йийначун ореол хир хиларх. 24 майх лечкъа а ца деш ямартло лелийра — тутмакхан гайтира иза ягийна йиен кечйина кийча цIе, цIеран уллехь дош делира иза ингалсан набахтера килсан набахте дехьаяккха, ткъа цигахь цуьнга дика хьовсур бу, нагахь цуо кехат тIехь куьг яздахь Iосаллех а, Килсане ла ца догIарх а дIахедар ю аьлла. Цу тIе деша хууш йоцучу йоьIан ешна текст йолу кехат, кхечунца хийцира, цу тIехь ша юьззина дIахеда шеен «Iехаяларх» аьлла дара, оцу кехат тIе Жаннас жIар йиллира. Хууш дара, Кошона ойла а ца йора шен дош кхочушдан, иза юха а хьалхалерачу набахте дIахьажийра.

Масех де даьлча Жаннас юха а божарийн духар доьхна аьлла (зударийнарг цуьнгара ницкъала схьадаьккхинера), иштта иза юха а «галъяьлла» аьлла трибунало йиеран кхел йира. 1431 шеран 30 майхь д’Арк Жанна дийна йоллушехь Руанера Ширачу Базаран майданахь ягийра. Жаннин коьрта тIе кехатан куй а тиллина «Iесаниг, мунафикъ, ширкаш дийриг» аьлла яздина, цIеран тIейигира. «Епископ, со леш ю хьо бахьнехь. Аса Делера кхел йоьху хьуна!» — лакхара мохь туьйхира Жаннас, дийхира шега жIар ялар. Чалтачо кховдийра жIар йина чIийш. ЦIаро яго йолийча цуо мохь туьйхира масийттаза: «Iийса!» аьлла. Берриш аьлча санна къахеташ боьлхуш бара. Цуьнан чим баржийра Сена тIехула. Шинон гIалан музейхь Iалашъеш ю дийцарехь Жаннах йисанарг, Iилманчийн талламаша уьш цуьнан яц боху.[4]

Йиццаяр

  • ХӀора шарахь 8 майхь Францехь даздеш ду «Жанна д’Арк де»
  • Жанна д’Арк цӀе тиллина 1872 шарахь карийна астероидан (127) Жанна.
  • Жанна д’Арк цӀе тиллина 1964 шарахь дина французийн крейсер-вертолетоносцан.

Билгалдахарш

  1. ↑ Pernoud R. J'ai nom Jeanne la Pucelle (фр.) — Éditions Gallimard, 1994. — P. 15.
  2. ↑ Цуьна цӀе тайп-тайпа язйора XIX бӀешо юккъе кхаччалц. [Р. Перну. М.-В. Клэн. Жанна д’Арк: с. 220—221]. Цо ша шен цӀе язйора Jehanne аьлла (см. www.stjoan-center.com/Album/, части 47 и 49).
  3. ↑ Эта статуя охраняется государством как исторический монумент с 30 октября 2002
  4. ↑ Declan Butler. Joan of Arc’s relics exposed as forgery «Nature», 446 (5 April 2007)

Литература

Хьажоргаш

Jeanne d'Arc Викилармехь
Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Жанна_д’Арк&oldid=2610423»