Македонийн Искандар

1000 йукъара цхьа йаззам
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
(Александр Македонский тӀера хьажжина кхуза)
Македонийн Искандар
Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας
Македонийн Искандаран бюст
Македонийн Искандаран бюст
ГӀуллакхан тайпа политик, баьчча, монарх
Вина терахь 356 в. э. хьалха 21 июль({{padleft:-356|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:21|2|0}})
Вина меттиг Пелла, Македони
Кхелхина терахь 323 в. э. хьалха 10 июнь({{padleft:-323|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:10|2|0}}) (32 шо)
Кхелхина меттиг Вавилон, Македони
Корматалла Македонийн паччахь
Да Филипп II Македонийн
Нана Олимпиада
Зуда
  • Роксана
  • Статира
  • Парисат
Бераш
  • Геракл
  • Александр IV Македонский
Македонийн Искандар Викилармехь

Македонийн Искандар (Сийлахь воккху Александр III, желт.-шира. Ἀλέξανδρος[1] Γ' ὁ Μέγας, лат. Alexander Magnus, бусулба хьалкъаш олу Искандер Зулькарнайн[2], 356 шо в. э. хь. 20 июль — 323 шо в. э. хь. 10 июнь) — Шира Македонин паччахь, баьчча, веллачул тӀехьа йоьхна йоккху пачхьалкхан кхолларалла. Малхбузан историографехь вевзаш Сийлахь воккху Алекса́ндр аьлла. Шира заманахь дуьйна исторехь лоруш болчу баккхичу баьччехь цхьаъ хилла иза[3][4].

Искандар Макидонийн пачхьалкьан паччахьи Филип II кIант ву, тIаккха Аристотели Iамархо а хилла волуш, шиен да Филип II вийначул тIаьхь ша-а Макидонийн пачхьалкьан паччахь хилла в.з.к 336 шаран дуьйндахь.

Йoккха a, буьрса хилла йoлу ГIажарийн пачхьалкхан тIаьхь толам баккхарна бахьан долуш истораьхь вуьйцаш а вy. Александрийна шие да вийначул тIаьхьa, де-х ницкъ болуш паччхьалкх йисан. ТIом барца говзалин эскар а долуш.

ТIаккха шие да-с лелийна некъ лело ойла a йoлуш хилла.Оцу некъан цIе Панелленизм хилла: массо а грекийн кеги гIаланаш-паччхьалкхаш вовшах а тоьхна: цхьа паччхьалкх кхолларна Iалашо а йoлуш.Ша-а оладан паччахь а волуш.

Македонийн Искандаран бюст. Капитолин музейхь (Рум)
Желтойчоь а, Македони 336 шарахь в. э. хь.
Искандар: — Хьайн йезарг йеха соьгара!
Диоген: — Малх дӀамакъовла суна!
(Жан-Батист Реньо, 1818 шо).
Искандар Вавилонан чу вогӀуш ву. Лебрен, 1664 шо гергга
Македонийн Искандар сакъоьруш ву Персеполисехь. Г. Симонис диллина сурт
Македонийн Искандар Гераклан куй тиллина (лоьман корта) Сидонера саркофаган тӀехь
Искандар ву Гидаспехь хиллачу тӀемахь схьалецна хӀиндийн паччахье Порега вист хуьлуш
Македонийн Искандар шен лоьрах Филлипах тешар[5] (худ. Г. Семирадский, 1870)
Ипсехь хиллачу тӀемал тӀехьа Искандаран пачхьалкх екъар(301 шо в. э. хь.)
Луврехь йолу Лисиппан белхан тӀера Руман копи. Цхьаъ бен доцу Искандаран тӀехожуш диллина сурт. Массарелла йуьхьасибат нийса гойту сурт.[6]
Македонийн Искандар Шира Руман мозаикин тӀехь

Искандар таханлера оьздангаллехь[нисйе бӀаьра | нисйе]

Исбаьхьаллин литература[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • В «Божественной комедии» Данте помещен в 1й пояс 7ого круга ада, где томятся совершившие насилие над людьми и их достоянием
  • Александр Македонский стал одним из героев известного исторического романа советского писателя И. А. Ефремова «Таис Афинская» (1972 г.).
  • Л. Ф. Воронкова Сын Зевса, В глуби веков
  • Мэри Рено. «Божественное пламя», «Персидский мальчик»
  • Василий Ян. «Огни на курганах»
  • О завоеваниях Александра Македонского дилогия Дэвида Геммела Lion of Macedon (Lion of Macedon — 1990 год, Dark Prince — 1991 год). Жанр: Альтернативная история.
  • Морис Дрюон. Александр Македонский, или роман о Боге // фр. Alexandre le Grand ou le roman d'un Dieu[7] (1958)
  • Эдисон Маршалл «Александр Великий. Победитель.»
  • Ольга Эрлер «Александр Македонский и Таис. Верность прекрасной гетеры»
  • Явдат Ильясов «Согдиана»
  • Михаил Кузьмин «Подвиги Александра Великого»
  • Лев Ошанин «Вода бессмертия (роман в балладах)»
  • Валерио Массимо Манфреди «Александр Македонский. Сын сновидения»
  • Джеймс Роллинс «Кости волхвов».
  • Неля Гульчук «Загадка Александра Македонского»
  • Fate/Zero — один из ключевых персонажей.

Театр[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • «Диоген. Александр. Коринф.» — Михаил Волоховс хӀоттина пьеса
  • Сергей Проханов. «Таис Сияющая» (Ефремовс йазйина «Таис Афинская» книгица хӀоттина)

Фильмаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Массарелла йевзаш йолу фильмаш:

  • Искандер (1941) — коьрта ролехь Притхвирадж Капур.
  • Александр Великий (1956) — Ричард Бёртон.
  • Александр Великий (1968) — американский фильм 1968 года. В роли Александра Уильям Шетнер.
  • Александр Великий (1980) - Греческий фильм. В роли — Омеро Антонутти.
  • «Alexander Senki» (1997). Производство Япония-Ю.Корея. В роли — Сонни Чанг / Бу Су Хан / Тошихико Секи.
  • Александр (2004) — фильм Оливера Стоуна основывается на исторических фактах. В главной роли Колин Фаррелл, подобранный по внешнему сходству с Александром.
  • Александр Великий (2006). Греческий фильм. В роли — Энтони Берк.
  • Александр Великий (мультфильм) — итальянский мультипликационный фильм, снятый на английском языке режиссёром Даехонгом Кимом в 2006 году.
  • Юный Александр Великий / Young Alexander the Great. Производство США, 2010. В роли Сэм Хьюган.

Музыка[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • 1986 шарахь Iron Maiden ингалсан хэви-метал-группас йазйира эшар «Alexander the Great» (альбом Somewhere in Time).
  • 2002 шарахь «2ва Самолёта» группа арахицира альбом «Подруга подкинула проблем». Цун тӀехь йара эшар «Александр Македонский».
  • 2006 шарахь Сергей Бабкинс шен «Мотор» цӀе йолу альбомехь йазйира эшар «Александр».

Компьютеран ловзараш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Civilization IV: Warlords
  • Empire Earth
  • Rise of Nations: Thrones and Patriots
  • Rome: Total War — Alexander
  • Александр
  • Rise and Fall: Civilizations at War

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. Имя Ἀλέξανδρος (Александр) грекийн маттахь «адамаш лардешверг» бохург ду
  2. al-Iskander dû-l-Karnayni — r-Rûmiy : «ши маӀа йолу» Александр, цо лелош хилла маӀаш йолу паччахьан куй бахьнехь, иштта и гойтуш ву ахчан тӀехь
  3. С. В. Новиков. «Александр Македонский» // Большая историческая энциклопедия. — М.: Олма-Пресс, 2003. — С. 22. — 943 с. — ISBN 9785812301750.
  4. см. раздел Оценка деятельности
  5. Филлипа Искандар лечура келхьараваьккхира цунна кхераме молха а делла. Искандара и молха дӀамелира, шегахь Филлип г1ажарашна вохкавелла аьлла цхьамма даитина кехат доллушехь.
  6. Инга Сухова (Дубынина Инга Владимировна). Мать Великого Александра (историческая новелла)
  7. Alexandre le Grand ou le roman d'un Dieu (фр.). Amazon. ТӀекхочу дата: 1 ноябрехь 2012. Архивировано 4 ноябрехь 2012 года.

Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьосташ[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хержина историографи[нисйе бӀаьра | нисйе]

  • Александрия. Роман об Александре по русской рукописи XV века. Подг. М. Н. Ботвинник, Я. С. Лурье, О. В. Творогов. — М.—Л.: Наука, 1966. — 285 с.
  • Бертельс Е. Э. Роман об Александре. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1948. — 136 с.
  • Бойназаров Ф. А. Проблемы традиции и современности: (Образ и личность Александра Македонского). — М.: Наука, 1990. — 272 с. — 3 000 экз.
  • Гафуров Б. Г., Цибукидис Д. И. Александр Македонский и Восток. — М.: Главная редакция восточной литературы изд-ва «Наука», 1980. — 456 с.
  • Грин П. Александр Македонский: Царь четырех сторон света. — М.: Центрполиграф, 2002. — 299 с.
  • Дройзен И. Г. История эллинизма. Т. 1. (любое издание).
  • Ковалёв С. И. Александр Македонский. — Л.: Соцэкгиз, 1937. — 137 с.
  • Костюхин Е. А. Александр Македонский в литературной и фольклорной традиции. — М.: Главная редакция восточной литературы изд-ва «Наука», 1972. — 190 с.
  • Маринович Л. П. Время Александра Македонского // Источниковедение Древней Греции. Эпоха эллинизма. — М.: МГУ, 1982. — С. 22-65
  • Маринович Л. П. Греки и Александр Македонский: К проблеме кризиса полиса. — М.: Наука — Восточная литература, 1993. — 288 с.
  • Ртвеладзе Э. Александр Македонский в Бактрии и Согдиане. — Ташкент, 2002. — 180 с.
  • Фишер-Фабиан С. Александр Великий. Мечта о братстве народов. Смоленск: Русчи, 1994. 416 с.: ил.
  • Фор П. Александр Македонский. — М.: Молодая гвардия, 2011. — 445 с.
  • Фор П. Повседневная жизнь армии Александра Македонского. — М.: Молодая гвардия—Палимпсест, 2008. — 400 с.
  • Шахермайр Ф. Александр Македонский. — М.: Наука, 1984. — 384 с.
  • Шифман И. Ш. Александр Македонский. — Л.: Наука, 1988. — 208 с.
  • A Companion to Alexander Literature In The Middle Ages. Ed.: D. Zuwiyya. — Leiden: Brill, 2011. — 410 p.
  • Bosworth A. B. Alexander the Great. // Cambridge Ancient History. Vol. VI: The Fourth century B.C. — Cambridge: Cambridge University Press, 1994. — P. 791—875
  • Chugg A. The Sarcophagus of Alexander the Great? // Greece & Rome, Second Series, Vol. 49, No. 1 (Apr., 2002). — P. 8-26
  • Bosworth A. B. Conquest and Empire: The Reign of Alexander the Great. — Cambridge: Cambridge University Press, 1993. — 348 p.
  • Hamilton J. R. Alexander’s Early Life // Greece & Rome, 2nd Series. — 1965. — Vol. 12, No. 2 (October). — P. 117—124
  • Heckel W. The Conquests of Alexamder the Great. — Cambridge, 2008. — 240 p.
  • Nawotka K. Alexander the Great. — Cambridge, 2010. — 440 p.
  • O’Brien J. M. Alexander the Great: The Invisible Enemy. — London—New York: Routledge, 1992. — 336 p.
  • Stoneman R. Alexander the Great. — Routledge, 1997. — 122 p.
  • Thomas C. G. Alexander the Great in his World. — Blackwell, 2007. — 265 p.

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]