Ӏарамийн абат

Ӏарамийн йоза
Йозан тайпа	консонантан
Меттанаш	Ӏарамийн меттанаш, иврит, шеман
Кхолладелла меттиг	Гергара Малхбале
Кхоьллина терахь	вайн эрал хьалхара X—VII бӀешераш
Мур	вайн эрал VIII бӀешо хьалха — VI бӀешо
Йозан агӀо	Аьтту агӀонера аьрру агӀорхьа
Схьадалар	Финикийн йоза
Кхиина	шеман, набатейн, пехлевийн, согдийн, кхин а йозанаш
ISO 15924	Armi

Ӏа́рамийн йо́за — фонетикан йозанан консонантан система, кхиина Финикийн йозанах.

Истори

Ӏарамийн йоза, иштта финикийн йозанах кхиина йолу грекийчуьнга терра, дижира Малхбален абатийн Ӏарамийн генна бух тӀе — Малхбузан абатийн бух хилла грекийн абат санна. Ӏарамийн йозано шен хьаьркаш тохарца а, матрес лекционисца а кхоьллира цхьа могӀа ладаме абаташ Гергарчу Малхбалера а, Къилбаседа Африкера а, Азера а, царна юкъахь ю Ӏаьрбийн а, хӀинцалера жуьгтийн а абаташ, ткъа иштта тайп-тайпана ХӀиндин йозанаш а (брахми а, кхин дӀа деванагари а), царех схьаевлла Къилба-Малхбузан а, Юккъера Азин а (царна юкъахь тайн а, монголийн а йозанаш) абаташ.

Ӏарамийн йоза даьржина хилар доьзна ду, Ӏарамийн мотт а, йоза а вайн эрал хьалхара VIII бӀешеран чеккхенгара дуьйна Гергарчу Малхбалехь дуьненайукъара кехаташ яздаран а, мотт бийцаран а гӀирс хилар бахьнехь, АхеменидгӀара мехкаш дохучу хенахь ГӀажарийн империн дипломатин меттан а, йозанан а статус елла.

Ӏарамийн мотт буьйцучу хьолехь яра деланийн культаш; хӀинца а йолу мандейгӀеран динан сектийн (хӀинцалера Иран а, Ӏиракъ а; масех бӀе мандей веха кхин а АЦШ а, Австралехь а) дисина деза жайнаш, уьш яздина Ӏарамийн меттан мандейн меттадекъаца, и меттадакъа леладо динан гӀуллакхехь а, ткъа цуьнан уггаре тӀаьхьара кеп, цхьацца хаамашца, лелайо вовшашца къамел деш 1 эз. гергга стага Ӏиракъехь; кхин иранан мандейш буьйцу гӀажарийн мотт, ткъа Ӏиракъанчара — Ӏаьрбийн.

VII бӀешарахь Ӏаьрбаша мехкаш а даьхна, халифат кхоьллинчул тӀаьхьа шеман-Ӏарамийн меттадекъаш аратеттира Ӏаьрбийн матто; амма и процесс еха а яра, дукхаха ерг чекх ца елира XV бӀешарахь бен. Ӏарамийн меттан тахана долу тӀаьхьенан меттанаш, ассирийн а, мандейн а меттадакъа доцуш, Шеман масех эвлан лиер ду (хьажа МаӀалула, Соййидная), цигахь веха масех эзар стаг, дукхаха берш керстанаш.

Шеман-Ӏарамийн литература чӀогӀа шуьйра ю, доккха историн маьӀна долуш а ю: юккъера бӀешерийн исламан ойлан къегина мур хилира шен заманахь ширагрекийн философийн, дукхаха дерг Аристотелан Ӏарамийн матте, тӀаьхьа Ӏаьрбийн матте гочдар бахьнехь.

Абат

Паччахь Ашокин шина меттана (Ӏарамийн текст лахахь) грекийн-Ӏарамийн йоза (вайн эрал III бӀешо хьалха, Кандагар)

Ӏарамийн меттан империн абат.

Элпан цӀе	Элпан кеп	Элп	Жуьгтийчун эквивалентан	Ӏаьрбийчун эквивалентан	Шеман эквивалентан	Аз
Алаф		𐡀	א	أ	ܐ	/ʔ/; /aː/, /eː/
Бет		𐡁	ב	ب	ܒ	/b/, /β/
Гамал		𐡂	ג	ج	ܓ	/ɡ/, /ɣ/
Далат		𐡃	ד	د	ܕ	/d/, /ð/
ХӀе		𐡄	ה	ﻫ	ܗ	/h/
Вав		𐡅	ו	و	ܘ	/w/; /oː/, /uː/
Зайн		𐡆	ז	ز	ܙ	/z/
Хьет		𐡇	ח	خ,ح	ܚ	/ħ/
ТӀет		𐡈	ט	ط	ܛ	эмфатич. /tˤ/
Йуд		𐡉	י	ي	ܝ	/j/; /iː/, /eː/
Каф		𐡊	כ ך	ك	ܟܟ	/k/, /x/
Ламад		𐡋	ל	ل	ܠ	/l/
Мим		𐡌	מ ם	م	ܡܡ	/m/
Нун		𐡍	נ ן	ن	ܢܢ ܢ	/n/
Семкат		𐡎	ס	س	ܣ	/s/
Ӏайн		𐡏	ע	غ,ع	ܥ	/ʕ/
Пе		𐡐	פ ף	ف	ܦ	/p/, /ɸ/, (/f/)
ЦӀаде	,	𐡑	צ ץ	ص	ܨ	эмфатич /sˤ/
Кхоф		𐡒	ק	ق	ܩ	/q/
Реш		𐡓	ר	ر	ܪ	/r/
Шин		𐡔	ש	ش,س	ܫ	/ʃ/
Тав		𐡕	ת	ت,ث	ܬ	/t/, /θ/

Хьажа кхин а

• Ӏарамийн меттанаш
• Финикийн йоза
• Йозан истори

Хьажоргаш

• Aramaic language and alphabet(ингалс.)