Яндаре
ХӀокху йаззаман тӀе Википедин кхийолу агӀонашкахь хьажоргаш йац. |
Эвла | |
Яндаре | |
---|---|
43°16′09″ къ. ш. 44°54′31″ м. д.HGЯO | |
Пачхьалкх | Росси |
Регион | ГӀалгӀайчоь |
Муниципалан кӀошт | Несаран кӀошт |
Истори а, географи а | |
Йиллина | 1843 |
Хьалхара цӀерш | Райдзаст, Яндырка[1] |
Климатан тайпа | барамера континенталан |
Бахархой | |
Бахархой | ↗9206[2] стаг (2020) |
Къаьмнийн хӀоттам | гӀалгӀай |
Динан хӀоттам | бусулбанаш-сунний |
Идентификаторан терахьаш | |
Телефонан код | +7 8732 |
Поштан индекс | 386138 |
Код ОКАТО | 26220860001 |
Код ОКТМО | 26605450101 |
Картин тӀехь | |
Я́ндаре[3] (гӀалгӀ. Яндаре) — Российн Федерацин ГӀалгӀайчоьнан Несаран кӀоштара эвла. Кхуллу цхьана юьртах лаьтта муниципалан кхоллам Йуьртан меттиг Яндаре[4][5].
Географи
[бӀаьра нисйан | нисйан]Эвла лаьтта Эльдархан-ГӀалан къилбехьа, кӀоштан йукъ йолчу Несара-ГӀалан къилбаседа-малхбалехьа, Сурхо-ХитӀен малхбалехьа.
Истори
[бӀаьра нисйан | нисйан]Цхьана версица оцу махкахь, цу декъахь Яндаре эвлан дакъа а, хилла шира гӀала-мегаполис МагӀас — юккъерабӀешерийн полиэтносан пачхьалкхан Аланин коьрта гӀала[6].
XVIII бӀешерийн юьххехь хӀинцалера Яндаре йолчохь лаьттина гӀебартойн элийн ЕндаровгӀеран эвла, церан цӀарах тиллина йуьртан цӀе, ткъа иштта доьду хи Эндерипс (хӀинца Яндар-хи). Сих-сиха орстхой (нохчий) а кхий болу нохчий а, гӀумкий тӀелетар бахьнехь, гӀебартойн эвланаш кхелхира ГIалми хи йистте а, Ташхойн рагӀ тӀе а, ткъа Соьлжан йист лелайора дежийлаш санна[7].
1763 шарахь болабеллачу Оьрсийн-Кавказан тӀамехь, оьрсийн эскарш масийттаза тӀелетар бахьнехь, Жима ГӀебарта яссаелира, 1772 шарахь орстхоша караерзийра Ӏас хин лахенаш а, Карасу-Яндырь олу меттиг а, кхоьллира Йоккха а, Жима а Яндаре эвланаш[8].
1825 шеран майхь — июнехь, коьртехь Таймин Биболатан накъост, юьртда ЦӀечойн Джамбулат а волуш, гӀевттира Яндарен бахархой, амма иза охьатаӀийра, Джамбулат лецира, инарлан Ермоловн омарца вийра[9].
1833 шарахь Яндаре юха а гӀаьттира коьртехь Азаматов Джанхот волуш. Оццу шеран июлехь эскарша иза а охьатаӀийра. Азаматов Джанхотан а, цуьнан гергарчеран а цӀенош дагийра. Ерриг эвла ца ягош сацийра Несарара гӀалгӀайша гӀолацарна[10].
1843 шарахь эвла ягийра паччахьан эскарша, ткъа латта совгӀатан делира паччахьан эпсарна Мальсаговн болх дика барна. МальсаговгӀар тахана а латтош ду Яндарера дуьххьарлера цӀа, иза когаметтачун дуьсуш схьадогӀу, хӀинца цуьнан да ву Мальсагов Адам Ахьмад воӀ.
Инфраструктура
[бӀаьра нисйан | нисйан]Юьртахь ду 1 рузбанан а, 4 джамаӀатан а маьждиг, 3 юккъера ишкол, хьуьжар, ткъа иштта йуьртан библиотека а, амбулатори а. Маьждиган гена доццуш чурт ду 1941—1945 шерашкара Сийлахь-Боккха Даймехкан тӀеман декъашхошна лерина.
Бахархой
[бӀаьра нисйан | нисйан]Бахархойн дукхалла | |||||
---|---|---|---|---|---|
1926[11] | 2002[12] | 2006[13] | 2007[13] | 2008[13] | 2009[13] |
2185 | ↗10 631 | ↗10 975 | ↗11 063 | ↗11 254 | ↗11 392 |
2010[14] | 2011[14] | 2012[14] | 2013[14] | 2014[15] | 2015[16] |
↘7980 | ↗8009 | ↗8155 | ↗8251 | ↗8456 | ↗8619 |
2016[17] | 2017[18] | 2018[19] | 2019[20] | 2020[2] | |
↗8680 | ↗8786 | ↗8849 | ↗9088 | ↗9206 |
- Къоман хӀоттам
2010 шеран Ерригроссийн бахархой багарбаран[21] жамӀашца
- гӀалгӀай — 7 873 ст. (98,7 %),
- кхин берш — 107 ст. (1,3 %).
Галерей
[бӀаьра нисйан | нисйан]-
Яндарен сурт
-
Яндарен сурт
-
Яндаре эвла
Билгалдахарш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- ↑ K-38 карты Генштаба СССР. Тбилиси, Ереван, Грозный, Нальчик.
- ↑ 1 2 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года . ТӀекхочу дата: 2020 шеран 24 апрель. Архивйина 2020 шеран 24 апрелехь
- ↑ Карасаев А.Т., Мациев А.Г. - Русско-чеченский словарь - 1978
- ↑ Закон Республики Ингушетия от 23 февраля 2009 года № 5-рз «Об установлении границ муниципальных образований Республики Ингушетия и наделении их статусом сельского поселения, муниципального района и городского округа»
- ↑ Поиск кодов ОКАТО. Сельское поселение Яндаре, Назрановский район Архивйина 2015-11-18 — Wayback Machine
- ↑ Исторический проект «Ингушетия:Исторические Параллели». АЛАНЫ в I—IX вв. Ghalghay.com (28 ноября 2009). ТӀекхочу дата: 2015 шеран 9 ноябрь.
- ↑ Нухажиев Н. С., Умхаев Х. С., «В поисках национальной идентичности», Грозный, 2012 г.
- ↑ Бутков П. Г., «Материалы для новой истории Кавказа с 1722 по 1803 гг.», СПб., 1869 г.
- ↑ http://serdalo-gazeta.livejournal.com/534515.html
- ↑ Кодзоев Н.Д., 2011.
- ↑ Список населенных мест Ингушской автономной области составленный по материалам всесоюзной переписи 1926 г.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более . Архивйина 2012 шеран 3 февралехь
- ↑ 1 2 3 4 Численность населения республики Ингушетия по населённым пунктам 2006-2012 года . ТӀекхочу дата: 2013 шеран 17 октябрь. Архивйина 2013 шеран 17 октябрехь
- ↑ 1 2 3 4 Оценка численности населения 2010-2013 . ТӀекхочу дата: 2014 шеран 23 август. Архивйина 2014 шеран 23 августехь
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года . ТӀекхочу дата: 2014 шеран 2 август. Архивйина 2014 шеран 2 августехь
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года . ТӀекхочу дата: 2015 шеран 6 август. Архивйина 2015 шеран 6 августехь
- ↑ Численность населения Республики Ингушетия по состоянию на 1 января 2016 года в разрезе населённых пунктов . ТӀекхочу дата: 2016 шеран 8 август. Архивйина 2016 шеран 8 августехь
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017 шеран 31 июль). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 31 июль. Архивйина 2017 шеран 31 июлехь
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года . ТӀекхочу дата: 2018 шеран 25 июль. Архивйина 2018 шеран 26 июлехь
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года . ТӀекхочу дата: 2019 шеран 31 июль.
- ↑ ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком Республики Ингушетия . Архивйина 2016-03-06 — Wayback Machine
ХӀара йаззам табарна бакъхьа ду?: |
ХӀара ГӀалгӀайчоьнан географех лаьцна чекхбаккханза йаззам бу. Хьоьга, йоза тодина, нисдина, гӀо далур ду проектана. |