УЕФА
.JPG)
Евро́пин футбо́лан ассоциа́цийн барт (инг. Union of European Football Associations, дацдина UEFA, нохчийн транслитерацица УЕФА) — Европин а, цхьайолу Азин малхбузен регионийн а футболан урхаллин спортан кхоллам. Цуо цхьаьнатуху европин мехкийн къоман футболан ассоциацеш, дӀахьо йерриг европин футболан клубийн а, гулйина командин а къийсамаш, ткъа иштта рекламех, клубашна а, шена чуьра къоман ассоциацешна а йукъара матчаш гайтарна йаьлла са йоькъу.
УЕФА — Дьуьненайукъара футболан федерацин (ФИФА) йукъайогӀу йалх континентийн конфедерацех цхьаъ йу, цу тӀе царех УЕФА уггаре Ӏаткъаме а, хьал долуш а йу. Берриш аьлча санна дуьненан уггаре чӀогӀа футболисташ ловзуш бу Европехь, цигахь уггаре даккхий алапаш хиларна, Ингалсехь, Францехь, Италехь, Испанехь, Германехь[1] муххале а. Кхин а УЕФАхь йу дукхаха йолу чӀогӀа дуьненан къаьмнийн гулйина командаш, цундела дуьненан хьалхейаккхарехь оцу конфедерацина алсама меттигаш ло: иштта, 2006 шеран дуьненан чемпионатехь левзина 32 командех УЕФАра 14 йара.
УЕФА кхоьллина 1954 шеран 15 июнехь Базелехь (Швейцари) Францин, Италин, Бельгин футболан федерацеш йолийна консультацеш чекхъевлча. Йуьхьанца УЕФА йукъахь бара 25 мохк, хӀинца 55 бу. 1959 шо кхаччалц УЕФА штаб-квартира йара Парижехь, иза дӀакхалхийра Берне. 1995 шарахь дуьйна иза йу швейцарера Ньонехь. Хьалхара УЕФА инарлин секретарь хилла Делоне Анри, ткъа президент — Шварц Эббе.
УЕФАн сих-сиха девнаш хуьлура къаьмнийн ассоциацийн хьашташ кхочушдеш йолу Еврокомиссица. 1990-гӀа шерашкахь барт ца хуьлара телетрансляцин бакъонаш а, трансферан регламент а тӀехь (Босмана бакъо).
УЕФА президенташ
[бӀаьра нисйан | нисйан]| ЦӀе | мохк | Хан | |
|---|---|---|---|
| 1. | Эббе Шварц |  Дани
|
1954—1962 |
| 2. | Густав Видеркер |  Швейцари
|
1962—1972 |
| 3. | Артемио Франки |  Итали
|
1972—1983 |
| 4. | Жак Жорж |  Франци
|
1983—1990 |
| 5. | Леннарт Юханссон |  Швеци
|
1990—2007 |
| 6. | Мишель Платини | Франци
|
2007—2015 |
| — | Анхель Мария Вильяр (д.кх.) |  Испани
|
2015—2016 |
| 7. | Александер Чеферин |  Словени
|
2016—ХӀ. а. |
УЕФА инарлин секретараш
[бӀаьра нисйан | нисйан]2007 шеран январехь дуьйна даржах олу «инарлин секретарь»:
| ЦӀе | Мохк | Хан | |
|---|---|---|---|
| 1. | Делоне Анри | Франци
|
1954—1955 |
| 2. | Делоне Пьер | Франци
|
1955—1960 |
| 3. | Бангертер Ханс | Швейцари
|
1960—1989 |
| 4. | Айгнер Герхард |  Германи
|
1989—2003 |
| 5. | Ульссон Ларс-Кристер | Швеци
|
2003—2007 |
| 6. | Тейлор Дэвид |  Шотланди
|
2007—2009 |
| 7. | Инфантино Джанни | Швейцари / Итали
|
2009—2016 |
| 8. | Теодоридис Теодор |  Желтойчоь
|
2016—хӀ. а. |
Къийсамаш
[бӀаьра нисйан | нисйан]Гулйина командийн
[бӀаьра нисйан | нисйан]УЕФАс дӀахьо гулйина командин коьрта къовам — Европин чемпионат. Цуо шен истории дӀайолийна 1958 шарахь (хьалхара финалан турнир хилла 1960 шарахь), 1964 шо кхаччалц олуш хилла «Европин къаьмнийн кад». Кхин а УЕФАн куьйгакӀела дӀахьо Европин кегийрхойн чемпионат а, 19 шо кхачанза а, Футболех ловзаран Европин чемпионат (17 шо кхачанза жимахой) а жимахойн чемпионаташ. Зударшна йукъахь йо Европин чемпионат, 19 шо кхачанза а, 17 шо кхачанза а зудаберийн чемпионат.
2018 шарахь дуьйна дӀахьо УЕФА Къаьмнийн лига, цуьнан декхар ду доттагӀаллин матчаш хийца. Турнир хуьлу шина шарахь цкъа, командаш йоькъу масех дивизионе хьалайала а, охьайала а таро йолуш. Лакхара дивизионехь ловзу 4 тобане йекъна 12 команда, тобанийн толамхой ловзу «еаннан финалехь». Лахара дивизионийн толамхошна бакъо ло рогӀера Европин чемпионатан финалан декъехь ловза (2020 шарахь дуьйна А, В, С дивизионашкахь хӀораннехь а 16 команда йу).
Клубийн
[бӀаьра нисйан | нисйан]УЕФАн куьйгакӀела дӀахьо лахара клубан къийсамаш:
- УЕФА Чемпионийн лига (хьалха турнир евзара Чемпионийн кад санна)
- УЕФА Европин лига (хьалха — УЕФА кад)
- УЕФА Конференцийн лига (дуьххьара ловзор йу 2021 шарахь)
- УЕФА Суперкад
- УЕФА Жимахойн лига
- УЕФА Чемпионийн лига зударшна йукъахь
Хьалха кхин а хилла:
- Кад баьккхинчеран кад (1960—1999)
- Интертото кад (1995—2008)
Декъахойн исписка
[бӀаьра нисйан | нисйан](Стомма зорбанца билгалъйаьхна гулйина командаш дуьненан чемпионаш хилла ассоциацеш, курсивца — Европин чемпионаш хилларш)
Австри
Азербайджан- Албани
Андорра
Белорусси
Бельги
Болгари
Босни а, Герцеговина а
Германи
Гибралтар
Гуьржийчоь
Дани
Желтойчоь
Исраил
Ингалс
Ирланди
Исланди
Испани
Итали
Кипр
Косово
Кхазакхстан
Къилбаседа Ирланди
Къилбаседа Македони
Латви
Литва
Лихтенштейн
Люксембург
Малта- Кеп:Мажаройчоь Мажаройчоь
Молдави
Нидерландаш
Норвеги
Польша
Португали
Росси[2]
Румыни
Сан-Марино
Серби
Словаки
Словени
Туркойчоь
Украина
Уэльс
Фарерийн гӀайренаш
Финлянди
Франци
Хорвати
Чехи[3]
Швейцари
Швеци
Шотланди
Эрмалойчоь
Эстони
Ӏаьржаламанчоь
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Хилла декъашхой
[бӀаьра нисйан | нисйан]
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Хьажа кхин а
[бӀаьра нисйан | нисйан]Билгалдахарш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- ↑ Опубликован рейтинг зарплат футболистов лучших лиг мира — Российская газета
- ↑ Сборная России по футболу является правопреемницей сборной СССР, победившей на чемпионате Европы 1960 года.
- ↑ Сборная Чехии по футболу является правопреемницей сборной Чехословакии, победившей на чемпионате Европы 1976 года.
Хьажоргаш
[бӀаьра нисйан | нисйан]
 | ||||
|---|---|---|---|---|
| Фото, видео и аудио | ||||
| Дошамаш а, энциклопедеш а | ||||
| ||||
УЕФА турнираш | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| |||||||||
УЕФА куьйгалхой | |
|---|---|
| |
Рейтинг сборных · Шеран ловзархо · Дашо буьрка ФИФА · могӀам сборных · Коды
| |
| Дуьне | | |
|---|---|---|
| Ази | ||
| Африка | ||
| Къилбаседан а, Юккъера Америкин а, Карибийн | ||
| Къилба Америка | ||
| Океани | ||
| Европа | ||
Дуьненайукъара клубийн футбол | ||
|---|---|---|
| Ази |
| |
| Африка | ||
| Къилбаседа а, Юккъера Америка а, Карибаш а | ||
| Къилба Америка | ||
| Океани |
| |
| Европа |
| |
Дуьненайукъара мини-футбол (ФИФА футзал) | ||
|---|---|---|
| Ази | | |
| Африка | ||
| Къилбаседа а, Йуккъера а Америка, Карибаш | ||
| Къилба Америка | ||
| Океани | ||
| Европа | ||
Дуьненайукъара клубийн футзал | ||
|---|---|---|
| | |