Чулацаман тӀегӀо

Российн Ӏилманан академи (1917-1925)

55°42′39″ къ. ш. 37°34′40″ м. д.HGЯO
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Российн Ӏилманан академи) (маьӀнаш).
Российн Ӏилманан академи
Отрасль наука в России
Йиллина терахь / кхоьллина 1724 шеран 8 февраль[1]
Логотип
Сурт
Официалан цӀе оьрс. Академия наук и художеств в Санкт-Петербурге[1]
оьрс. Императорская академия наук и художеств в Санкт-Петербурге[1]
оьрс. Императорская академия наук[1]
оьрс. Императорская Санкт-Петербургская академия наук[1]
оьрс. Российская академия наук[1]
оьрс. Академия наук СССР[1]
оьрс. Российская академия наук[1]
Йоца цӀе RAS[2]
Кхоьллинарг Пётр I
Руководитель Константин Константинович[3], Карпинский, Александр Петрович[4], Владимир Леонтьевич Комаров[4], Сергей Иванович Вавилов[4]
Пачхьалкх
Административан-мехкан дакъа Москох
Кхолламан я клубан декъахо Космосан талламан комитет[5], Международная ассоциация академий наук[6], International Union of Academies[7], InterAcademy Partnership[8], Международный научный совет[9]
Организационно-правовая форма государственная организация
КуьйгакӀелара компанеш (кхолламаш) РӀА Математикин В. А. Стекловн цӀарах институтан Петарбухан дакъа, РӀА Физикин П. Н. Лебедевн цӀарах институт, РӀА Ботаникин В. Л. Комаровн цӀарах институт, Российн Ӏилманан академин Сибрехан дакъа, Российн Ӏилманан академин Генара Малхбален дакъа, Российн Ӏилманийн академин Уралан дакъа, РӀА Къилбан Ӏилманан юкъ, Математикин Ӏилманийн дакъа, Физикин Ӏилманийн дакъа, Нанотехнологийн а, хаамийн технологийн а дакъа, РӀА энергетикин, машенашъяран, механикин, урхаллин процессин дакъа, РӀА химин а, материалех Ӏилманийн а дакъа, РӀА Биологин Ӏилманийн дакъа, Физиологин Ӏилманийн дакъа, Дуьненах лаьцна Ӏилманийн дакъа, Йукъараллин Ӏилманийн дакъа, Глобалан баланийн а, дуьненайукъара йукъаметтигийн а дакъа, РӀА историн-филологин Ӏилманийн дакъа, Медицинин Ӏилманийн дакъа, Юьртабахаман Ӏилманийн дакъа, РӀА Регионийн Ӏилманан яккъаш, Российн Ӏилманан академин Федералан пачхьалкхан бюджетан Ӏилманан кхоллам Саратовн Ӏилманан юкъ, Пущинан Пачхьалкхан Университет, Томскан къоман талламан медицинин юкъ, РӀА "Биоинженери" юкъ, РӀА УрД Комин КъЮ биологин институт, РӀА Ламанан мехкийн экологин институт, РӀА Ӏаламдовзаран а, техникин а историн С. И. Вавиловн цӀарах институт, РӀА Физикин-техникин А. Ф. Иоффен цӀарах институт, Курчатовн институт, РӀА КӀЮ Геологин институт, РӀА Федералан Ӏилманан-талламан социологин юкъ, РӀА Нанотехнологин а, хаамийн технологин а дакъа, ИНМЭ, Научно-технологический центр уникального приборостроения Российской академии наук, Институт космических исследований РАН, ИПМ РАН, Институт точной механики и вычислительной техники имени С. А. Лебедева
Долахь ю РӀА Коьрта ботаникин Н. В. Цицинан цӀарах беш, Радиоастрономин обсерватори "Зеленчукски", Радиоастрономин обсерватори "Бадары", Радиоастрономин обсерватори «Светли»
Штаб-квартира латтар
Метта хилла ССРС Ӏилманан академи
Язык общения оьрсийн мотт
Делла совгӀаташ
орден Ленина орден Дружбы
Официалан сайт ras.ru​(оьр.)
new.ras.ru
Российн Ӏилманан академи картан тӀехь
Российн Ӏилманан академи
Викилармин логотип Викиларми чохь медиафайлаш

Росси́йн Ӏи́лманан акаде́ми — 1917—1925 шерашкара Российн республикин, Советийн Российн, ССРС лакхара Ӏилманан кхоллам.

Петарбухан Ӏилманийн академин когаметтаерг а, ССРС ӀА хьалха хилларг а.

Февралан революцел тӀаьхьа

[бӀаьра нисйан | нисйан]
Российн Ӏилманан академин истори

1917 шеран февралехь дуьйна[10] (я майхь[11]) Петарбухан Ӏилманан академех, Ӏилманчийн йукъара гуламан сацамца, ала долийра Российн Ӏилманан академи. Дуьххьара йукъадаьккхира куьйгалла харжаран хьесап. 1917 шеран 15 майхь президент хилира гӀараваьлла геолог А. П. Карпинский.

1918 шеран 1 январехь Российн Ӏилманийн академехь вара[12]:

  • 45 — бакъ волу декъашхо (академик)
  • 212 — Ӏилманан а, Ӏилманан-техникин белхалой

Октябран революцел тӀехьа

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Дукхаха болчу Ӏилманчаша тӀе ца ийцира Октябран революци. 1917 шеран 21 ноябрехь академин йукъара гулам бистхилира мехкан Ӏилманчашка, революцин шеш реза ца хилар хоуьйтуш. Амма академи керлачу Ӏедалца цхьаьнагӀуллакхдан дуьхьала йацара. 1917 шеран декабрехь шеран гуламехь С. Ф. Ольденбурга, билгалдаьккхира, «Росси яла герга яхана» аьлла, билгалдоккхура: «Ӏилманан наха кхета ца до, церан болх ца хилча серло а, оьздангалла а хир йац, ткъа уьш йоцуш — адаман хила ма-деззара дахар.

Хьажа кхин а

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Билгалдахарш

[бӀаьра нисйан | нисйан]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Гончаров Н. П. «Не притащенная» наука: институциализация прикладной ботаники в России, The “not dragged” science: The institutionalisation of applied botany // Историко-биологические исследования — 2020. — Т. 12, вып. 3. — С. 13—31. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24411/2076-8176-2020-13002
  2. ↑ https://council.science/members/online-directory/
  3. ↑ Мильчакова Н. А. Вклад В.А. Водяницкого в восстановление Севастопольской биологической станции и благоустройство города Севастополя после Великой Отечественной войны, Contribution of V.A. Vodyanitsky in the restoration of the Sevastopol biological station and the improvement of Sevastopol City after World War II // Историко-биологические исследования — 2019. — Т. 11, вып. 3. — С. 7—29. — ISSN 2076-8176; 2500-1221
  4. ↑ 1 2 3 Geltman D. V. Владимир Леонтьевич Комаров: краткий биографический очерк, Vladimir Leontyevich Komarov: a short biography (инг.) // Историко-биологические исследования — 2020. — Vol. 12, Iss. 4. — P. 12—37. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24411/2076-8176-2020-14002
  5. ↑ https://cosparhq.cnes.fr/about/members/national-scientific-institutions/
  6. ↑ https://www.int-maan.by/rus/full_members.php
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20240125131018/http://www.unionacademique.org/en/members
  8. ↑ https://web.archive.org/web/20221208195542/https://www.interacademies.org/network/member-academies
  9. ↑ https://web.archive.org/web/20221009095816/https://council.science/members/online-directory/
  10. ↑ Великие потрясения — Историческая справка на официальном сайте РАН, из книги Ю. С. Осипова «Академия наук в истории Российского государства» — Москва, «Наука», 1999
  11. ↑ Российская академия наук // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  12. ↑ Список научных учреждений Академии Наук в 1917 году // Вестник РАН. 1937. № 10/11 С. 344.

Хьажоргаш

[бӀаьра нисйан | нисйан]
Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Российн_Ӏилманан_академи_(1917-1925)&oldid=9085213»