Россера тӀеман сийлаллин денош
- Российн иэсан терхьаш а, кхин Ӏиданаш а хьажа Российн Ӏиданаш яззамехь.
Россера тӀеман сийлаллин денош (Оьрсийн герзан сийлаллин денош) — Российн исторехь ладаме роль ловзийна российн эскаран толамаш базбаран Российн иэсан денош .
Йуьхьанцара тӀеман сийлаллин денош хӀиттийра 1995 шеран февралехь Федералан законо «Россера тӀеман сийлаллин денойх (толаман денойх)». 2004 2020 шерашна йукъахь цунна хийцамаш бира, кхин тӀе шен законан цӀе а хийцира.
Российн иэсан терхьаш йукъадехира 2005 шарахь, базбо халкъан иэсехь бӀешерашкахь дагахь латтийта хьакъ долу пачхьалкхан а, йукъараллин а дахарера кхин а ладаме хиламаш[1].
И денош а, тӀеман сийлаллин денош а хӀиттийна Федералан «Россера тӀеман сийлаллин а, иэсан а денойх» цӀе йолчу законаца[1].
Законаца тӀеман сийлаллин деношкахь даздаран белхаш дӀадахьа деза эскаршкахь, ткъа иэсан терхьашкахь — нахалахь белхаш дан деза. Дуьхьалонан министраллин тӀедиллина хӀора шеран 23 февралехь а, 9 майхь а Ӏиданан шатлакхаш кхийсар. Оцу белхашна ахча далар тӀедиллина федералан бюджетан.
Цул сов, законаца кхин а тӀемлойн иэс бӀешерашкахь дагахь латтийтархьама цхьа могӀа кхин кепара белхаш дан деза: музейш йахкар, хӀолламаш богӀар, гайтамаш хӀиттор, МХГӀ нахала даккхар, нах бехачу меттигашна, урамашна, тӀемлойн дакъошна, кеманашна церан цӀераш тахкар, турпалалла гайтина меттиг Ӏалашйеш лелор.
ТӀемлойн сийлаллин денош[нисйе бӀаьра | нисйе]
Российн Федерацехь хӀиттийна хӀара Россера тӀеман сийлаллин денош (хийцамашца 2020 шеран 31 июлехь):
- 27 январь — Ленинград йуьззина мукъайаккхар фашистийн гуонах (1944 шо);
- 2 февраль — Сталинградан тӀамехь советийн эскарша немцойн-фашистийн эскар хӀаллакдар (1943 шо);
- 23 февраль — Даймехкан турслойн де;
- 18 апрель — оьрсийн элин Невский Александран тӀемлоша немцойн къонахашна Чудски Ӏам тӀехь толам баьккхина де (Шенан тӀом, 1242 шо); ма-дарра 1242 шеран 5 апрель (юлийн рузманан терхьаш григорийн рузмане дехьа ца дахало дера , терахь хуьлу 5 апрель Григорийн рузманца);
- 9 май — 1941—1945 шерашкара Сийлахь-Боккха Даймехкан тӀамехь советийн халкъан Толаман де (1945 шо);
- 7 июль — Чесменан тӀамехь оьрсийн флото туркойн флотера толам баьккхина де (1770 шо);
- 10 июль — баьччаллехь Петр Хьалхара волу оьрсийн эскаро Полтавин тӀамехь шведашна тӀехь толам баккхар (1709 шо);ма-дарра 1709 шо 27 июнехь (8 июль);
- 9 август — Российн исторехь дуьххьара хӀордаца Гангут мерехь шведашкара толам баьккхина де (1714 шо); ма-дарра 1714 шо 27 июлехь (7 августа);
- 23 август —Курскан тӀамехь советийн эскарша немцойн-фашистийн эскар хӀаллакдаран де (1943 шо);
- 3 сентябрь — Дуьненан шолгӀа тӀом чекхбалар (1945 шо)[2]; ма-дарра 1945 шеран 2 сентябрехь;
- 8 сентябрь — баьччаллехь М. И. Кутузов волу оьрсийн эскаро французийн эскарна тӀехь Бородинон тӀамехь толам баьккхина де русской (1812 шо); ма-дарра 1812 шо 26 август (7 сентябрь);
- 11 сентябрь — баьччаллехь Ф. Ф. Ушаков волу оьрсийн эскадрин туркойн эскадрегара Тендрера толаман де; ма-дарра 1790 29 август (9 сентябрь);
- 21 сентябрь — коьртехь сийлахь эла Донской Дмитрий волу оьрсийн полкийн монголийн-гӀезалойн эскаршна тӀехь Куликовн тӀамехь толам баьккхина де (1380 шо); ма-дарра 1380 шеран 8 сентябрехь
- 9 октябрь — советийн эскарша Кавказера тӀамехьнемцойн-фашистийн эскар хӀаллакдина де (1943 шо)[3];
Башхаллаш[нисйе бӀаьра | нисйе]
Россехь Григорийн рузма йукъайаккхале хиллачу хиламашца доьзна ТӀемлойн сийлаллин а, иэсийн а денош , в законехь хӀиттийна ширачу рузманца цуьнан иэсан де хуьлу 13 де, иза башхалла йу ширачу а, керлачу а рузманна йукъара XX—XXI бӀешерашкахь. Григорийн рузан йукъайолуш юлийн рузманна а, цунна а йукъара башхалла 10 де бен йацара, иза тӀаьхь-тӀаьхьа тӀекхийтира 13 дене кхаччалц. Иза бахьнехь законно хӀиттийна ТӀемлойн сийлаллин денош мела а къаьста и хиламаш хиллачу терхьехь.
Хьажа кхин а[нисйе бӀаьра | нисйе]
Российн кхоъ эскаран аре:
Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]
- ↑ 1 2 Федеральный закон от 13 марта 1995 г. № 32-ФЗ «О днях воинской славы и памятных датах России». Гарант (2020 шеран 31 июль). ТӀекхочу дата: 2021 шеран 3 март.
- ↑ Федеральный закон от 24.04.2020 № 126-ФЗ "О внесении изменений в статьи 1 и 1-1 Федерального закона «О днях воинской славы и памятных датах России» Архивйина 2020-04-26 — Wayback Machine
- ↑ Федеральный закон от 31.07.2020 № 284-ФЗ ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации. publication.pravo.gov.ru. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 29 сентябрь. Архивйина 2021-08-13 — Wayback Machine
Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]
- Амелькин А. О. Дни воинской славы России. — Воронеж: Центр духовного возрождения Чернозёмного края, 2005. — 112, [32] с. — 2000 экз. — ISBN 5-900-270-63-7.
- Амелькин А. О. Дни воинской славы России / Рец.: д-р ист. наук М. Д. Карпачёв. — 2-е изд., изменённое и доп. — Воронеж: Центр духовного возрождения Чернозёмного края, 2014. — 176 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-91338-101-9.
