Огуз-наме
«Огу́з-Наме́» («Огузан жайна»)[1] — эпосан иэс, туьркийн огузийн силсилах а, церан туьйра хиллачу дех Огуз-каганах (Огуз-ханах) а лаьцна долу. Ӏалаш хилла йуккъерчу бӀешерашкахь йаздина цхьаболчу кхолламийн тептарш. Уьш доцуш дисина кийсакаш йуккъерчу бӀешерийн историн кхолламийн. Уггар шираниг царех XIII—XIV бӀешерашкара карлука-уйгурийн верси йу. Оцу версин XV бӀешеран тептар Ӏалашдеш ду Парижехь[2]. XVII бӀешарахь эпосан бусулбанийн верси кхоьллина хиван хана АбулӀазис[2]. Билгалдаккха деза, массо а 12 дийцарах кхечу[1] туьркийн эпосан иэсан «Китаби деде Коркуд» тиллина иштта дашца цӀе «Огуз-Наме»[2].
1309 шарахь туьркех схьавалар долу историка Абубакр ибн ӀабдуллахӀ ибн Айбек-ад-Давадарис Мисрехь Ӏарбийн маттахь йазйина жима тептар («Хестийначеран исторера жовхӀар»), цуо йаздина цхьаьна туьркийн маттара персийн матте гочдинчу жайнех лаьцна. Иза дара VI бӀешерера сасанидийн паччахьан Анушираванан визиран Бузург-Мехруйн. И «Дастан Улухан Ата Битикчи» цӀе йолу жайна, VIII бӀешарахь, Харун-ар-Рашид паччахь волуш гочдина Ӏарбийн матте. Абубакра, оцу тептар тӀиера, дуьйцура туьркийн дастанех, Огуз-ханах, тӀехьуо эпос йукъа даханчу «Китаби Деде Коркудах», Тепегёзах лаьцна. Кхоллам бевзаш бара кхин а «Огузнаме» цӀарца, цуьнан оригинал вайн деношка ца кхаьчна. Оцу кхолламера Тепегёзах лаьцна дийцарш къаьста уйгурийн маттахь йаздинчу, Парижехь Ӏалашдечу "Огузнамех"[3].
2007 шарахь эпосан мукъмашца азербайджанийн композитора Гулиев Джаваншира кхоьллира изза цӀе йолу балет «Огузнаме»[4].
Билгалдахпрш[нисйе бӀаьра | нисйе]
- ↑ 1 2 Kemal H. Karpat, University of Wisconsin (Madison). A Language in Search of a Nation. Turkish in the Nation-state // The Emergence of National Languages / Edited by Aldo Scaglione. — Longo Editore, 1984. — С. 186.
F. E. Summer, A. E. Uysal, and W. S. Waler, trans., The Book of Dede Korkut, A Turkish Epic (Austin and London, 1972); see also extensive commentaries in the Turkish versions published by Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitahi (Istanbul, 1955-69). There are also other versions published in Baku, Azerbaijan (USSR). This work should not be confused with several other epics known as the Oguzname (The Book of the Oguz).
- ↑ 1 2 3 Огуз-наме — хӏара Советан йоккхачу энциклопеди чуьра йаззам бу.
- ↑ Фархад Зейналов, Самет Ализаде. Введение // Китаби Деде Горгуд = Китаби Дəдə Горгуд. — Баку: Язычы, 1988. — ISBN 5560002518. (азерб.)
- ↑ Джаваншир Гулиев: «Уровень отечественного зрителя должен был быть значительно выше»
Литература а, тексташ а[нисйе бӀаьра | нисйе]
- Riza Nour, Oghouz-namé, épopée turque, (… notes, trad. française, texte en turc de Turquie, fac-si-milé), Alexandrie, 1928.
- Кононов А. Н., Родословная туркмен, М.—Л., 1958 (лит., с. 181—90)
- Щербак А. М., Огуз-наме, Мухаббат-наме, М., 1959
- Перевод с персидского, предисловие, комментарии, примечания и указатели Р. М. Шукюровой. Фазлаллах Рашид ад-Дин. Огуз-Наме / редактор академик 3. М. Буниятов. — Б.: Элм, 1987. — 231 с.