Латгалхой

ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Латгалхой
Шен цӀе latgali, latgalīši
Дукхалла 150—200 эзар
ДIасакхалхар

Латвин байракх Латви:

164 510 (2011)

Российн байракх Росси:

371 (2021)[1]

ЕБ байракх Малхбузен Европа:

50 гергга

АЦШн байракх АЦШ:

50 гергга

Австралин байракх Австрали:

50 гергга
Мотт латгалхойн, латышийн, оьрсийн
Дин католицизм
Гергара къаьмнаш латышаш, литвахой
Викилармин логотип Медиафайлаш Викилармехь
Латгалхойн байракх
1200 шеран герггара балтийн тайпанаш охьаховшаран карта (латышийн маттахь)

Латга́лхой (латг. latgali, latgalīši; латыш. latgalieši) — латышашна йукъара[2] йа латышех къаьстина этносан тоба[3], Латвин малхбален декъера историн-оьздангаллин областера Латгалин орамера бахархой. Ларар чолхе доккху, Латвехь официалан «латгалхой» къам ца хиларо, цуьнна меттана оцу къоман векалш латышех дӀатуху.

Истори[нисйе бӀаьра | нисйе]

Кхоллабелла 1620 шерал тӀаьхьа Речь Посполитин Инфлянтийн воеводаллин латташ тӀаьхь баьхна малхбален латгалхойн бух тӀехь, ткъа XIX бӀешарахь Российн империн Витебскан губернин — кхаа уездехь (Двинин, Режицин, Люцинан). Дукхаха болу латгалхой католикаш бу, цуо къастабо уьш алсама лютеранаш болчу кхечу латышех. Йозанан латгалхойн ламаст схьайахьа шен чот XVIII бӀешеран йуккъера.

Латгалхойн цхьаьна декъо шеш латышех къаьстина этносан тоба лору. Амма дукхаха болчара лору, хӀинцалера латгалхой латышашна йукъара этносан тоба, уьш цхьаьнатуху шортта регионан тайпанаш долчу меттан генно. Латышех шеш къаьстина ду боху адамийн барам ца хаьа, хӀунда аьлча латвин правительство латгалхой къаьстина тоба санна билгал ца бохк бахархой багарбаран хаамашкахь.

Латгалхой меттан шен грамматикин хӀоттам а, къамелан система а йу, лингвисташа йа балтикин меттанийн малхбален тобанна йукъара ша болу мотт лору иза, йа латышийн меттан дакъа лору[4]. Латвин Республикехь латгалхойн мотт, 1999 шеран пачхьалкхан маттах лаьцна законан 3-гӀа йаззамца, лору латышийн меттан цхьа кеп[5].

Европин комиссис мах хадорца, хӀинца латгалхойн мотт буьйцу 150 эз. гергга стага, XX бӀешеран йуьххьехь и терахь ах миллион хила тарлора[6].

Хьажа кхин а[нисйе бӀаьра | нисйе]

Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. Национальный состав населения Российской Федерации согласно переписи населения 2021 года.
  2. Рыжакова С. И. Латгальцы // Большая российская энциклопедия, том 17. ― М.: Научное изд-во «Большая российская энциклопедия», 2010.
  3. Виноградова Виктория Дмитриевна. Латгалы. Этнос и язык // Вестник Томского государственного университета. История. — 2011. — Вып. 1 (13). — С. 141–143. — ISSN 1998-8613.
  4. «Представление о Л[атгальском] я[зыке] как о самостоят. языке основывается на учёте его лингвистич. особенностей и устойчивой письм. традиции (с 1753)…» (Андронов А. В., Лейкума Л. Латгальский язык // Большая российская энциклопедия — М.: Научное изд-во «Большая российская энциклопедия», 2010); «В настоящее время в состав Б[алтийских] я[зыков] входят литовский (с двумя основными диалектами — жемайтским и аукштайтским, включающим дзук(ий)ские говоры на юго-востоке Литвы), латышский (с ливонским, среднелатышским и верхнелатышским диалектами) и латгальский (на основе глубоких говоров Латгалии и восточной части Земгале». (Языки мира: Балтийские языки. Российская академия наук. Институт языкознания. Ред. колл.: В. Н. Топоров. М. В. Заньялова, А. А. Кибрик и др. — М.: Academia, 2006)
  5. 09.12.1999. likums «Valsts valodas likums» Архивйина 2012-02-06 — Wayback Machine («LV», 428/433 (1888/1893), 21.12.1999.; Ziņotājs, 1, 13.01.2000.) [stājas spēkā 01.09.2000.](латыш.)
  6. The Euromosaic study Архивйина 2009-01-01 — Wayback Machine: «Whereas in the early 20th century there used to be half a million speakers of Latgalian, today approx. 150,000 people speak Latgalian as a mother tongue.»

Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]