Гагкаев, Алихан Андреевич

Гагкаев, Алихан Андреевич
Гагкаев, Алихан Андреевич
Вина терахь	1917 шеран 25 май
Вина меттиг	Кадгарон, Ардонан кӀошт, Къилбаседа ХӀирийчоь, РСФСР;
Кхелхина терахь	1943 шеран 5 июль (26 шо)
Кхелхина меттиг:	Яковлеван кӀошт;
Эскаран тайпа	артиллери[d]
Дарж	лакхара лейтенант[d]
ТӀемаш	Сийлахь-Боккха Даймехкан тӀом;
СовгӀаташ	;

Алиха́н Андре́евич Гагка́ев (1917 шеран 25 май, Кадгарон, Къилбаседа ХӀирийчоь — 1943 шеран 5 июль, Яковлеван кӀошт) — советски тӀеман гӀуллакхо, Сийлахь-Боккха Даймехкан тӀеман декъашхо, Советски Союзан Турпал (1965 шо, веллачул тӀехь), лакхара лейтенант.

Биографи[нисйе бӀаьра | нисйе]

Гагкаев вина 1917 шеран 25 майхь в селе Теркан областан Владикавказан округан Кадгарон юртахь юртбахамхон доьзаллехь. ХӀирий. Цо шен юртан школехь чекхйаьккхира 6 класс. 8-гӀа класс цо Москвахь чекхйаьккхира 1-ра интернациональни берийн цӀахь.

1932 шарахь школа чекхйаьккхинчул тӀаьхьа Гагкаевс дийшира фабрично-заводской школехь. Цул тӀаьхьа цо болхбира Москана Метростройхь. Балхаца цхьана цо рабфакехь доьшара. 1936 шарахь иза Москван машен некхан институтехь деша волавелира. Шина шарахь даьшна ваьлча ЦК ВЛКСМ путёвкица иза вахийтира 1-ра Ленинградан артиллерин доьшийле. 1940 шеран 4 февралехь цо и доьшийла тӀехдика чекхйаьккхира. Лейтанантан цӀе йелча иза вахийтира Одессан эскаран округан 74-гӀа кхиссарийн дивизин 78-гӀа кхиссарийн полке. Цигахь иза артиллерин полкан хьаьким хӀоттийра. 1940 шеран аьхкехь Гагкавс дакъа лецира Бессараби а, Къилбаседан Буковина СССРх схьатохарин операцехь. ТӀом болабале лейтенант Гагкаев волу эскаран дакъа дара Украински ССР Одесски областан Ананьев цӀе йолу гӀалахь лаьтташ.

ТӀом бола ма белла Гагкаев фронтехь вара. Иза вара Къилбера фронтан 9-гӀа армин 48-гӀа кхиссарийн корпусан 74-гӀа кхиссарийн дивизин 78-гӀа кхиссарийн полкехь. Цо дакъалецира Тирасполь-Мелитопольски операцехь, тӀемашца йухавахара Одессе а, Николаеве а. Кхуза цунна чевнаш йинера. Николаеван уллехь цера эскаран дакъан мостагӀаш гобира. Цу йукъара цера 1941 шеран декабрехь бен къелхьарбовлар ца нисделира. НКВД лагерехь талларан чекхваьлла, госпиталехь шен чевнаш дӀа а ярзитийна Гагкаев йуха а фронте вахара. 1942 шарахь цо дакъа лецира Донехь а, Къилбаседан Кавказехь хилла тӀамехь. Цул тӀаьхьа иза БуритӀе хажийра къона артиллеристаш кечбан. 1943 шеран бӀаьсте кхаччалц Гагкаев и болх беш вара.

1943 шеран бӀаьстехь лакхара лейтенант А. А. Гагкаев хӀоттийра Воронежски фронтан 1-ра танкин армин 1008-гӀа танкаш хӀаллакйашйолу полкан 5-гӀа батарейн командир. Курскин дугахь тӀом болабале Гагкаеван батарей дӀахӀоттира Белгородски областан Яковлевски районан Быковка юртан уллехь. Цуьнан батарейхь йара йиъ 76-мм йолу йоккха топ. 1943 шеран 5 июлехь цуьнна батарейн тӀелетира 35 немцойн танк а, самоходка а, шортта пехата а. Оцу тӀамехь 5-гӀа батарейс хӀаллакйира 6 мостагӀийн танк. Массо йоккха топ мостагӀаш хӀаллкйича салтий чуччабахан летира. ТӀекхаьчна гӀо бахьнехь немцош йухатогӀа аьтту хилира, амма Гагкаеван чевнаш йинера. Дукха хан йаллале иза велира. Иза дӀавоьллира вежараллин кашехь Москва — Симферополь цӀе йолу автострадан 624-гӀа километрехь.

1965 шеран 6 майхь цунна йелира Советски Союзан Турпалан цӀе (веллачул тӀехь).

СовгӀаташ[нисйе бӀаьра | нисйе]

«Деши Седа» (1965 шеран 6 май, веллачул тӀехь).
Ленинан орден (1965 шеран 6 май, веллачул тӀехь).

Дагахьлаттавар[нисйе бӀаьра | нисйе]

Гагкаеван цӀе тиллина БуритӀехь а, Кадгарон цӀе йолу юртехь болу урамашна.
Гагкаеван цӀе тиллина Кадгаронехь йолу йуккъера школан.
Гагкаеван сий деш мемориалан у хӀоттийна Кадгаронехь иза вина цӀин тӀехь.
Цунах лаьцна йазйина книга «Бессмертная батарея Алихана Гагкаева».
Гагкаевахь лаьцна йазйина эшар (мукъам - Резван Цорионти, дешнаш - Музафер Дзасохов).

Литература[нисйе бӀаьра | нисйе]

Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 911 с. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в РКП 87-95382.
Попель Н. К., Павловцев П. Л. .
Алексеев С. П. .
Мальцев Е. Е. .
Муриев Д. З. .