Линней, Карл — Версийн башхалла
[теллина верси] | [теллина верси] |
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
Umarbot (дийцар | къинхьегам) ж clean up using AWB |
clean up, replaced: шаран → шеран (6) using AWB |
||
МогӀа 33: | МогӀа 33: | ||
}} |
}} |
||
'''Карл Линне́й''' ({{lang-sv|Carl Linnaeus, Carl Linné}}, {{lang-la|Carolus Linnaeus}}, [[1761]] шарахь эла хиллачул тӀехь — '''Карл фон Линне''', ''Carl von Linné''; [[1707]] |
'''Карл Линне́й''' ({{lang-sv|Carl Linnaeus, Carl Linné}}, {{lang-la|Carolus Linnaeus}}, [[1761]] шарахь эла хиллачул тӀехь — '''Карл фон Линне''', ''Carl von Linné''; [[1707]] шеран [[23 май]], [[Росхульт]] — [[1778]] шеран [[10 январь]], [[Уппсала]]) — [[Швеци|шведин]] Ӏаламдовзархо а, лор а; массо а ораматан а, дийнатан а цхьаъ классификаци хӀоттинарг. И система бахьнехь дуьне мадду гӀарвелира иза. |
||
<!-- |
<!-- |
||
Линней — самый известный шведский учёный-естествоиспытатель. В Швеции его ценят также как путешественника, который открыл для шведов их собственную страну<ref name="Бруберг-7" />, изучил своеобразие шведских провинций и увидел, «как одна провинция может помочь другой»{{sfn|Андерссон|1951}}. Ценность для шведов представляют даже не столько работы Линнея по [[флора|флоре]] и [[фауна|фауне]] Швеции, сколько описания им собственных путешествий; эти дневниковые записи, наполненные конкретикой, богатые противопоставлениями, изложенные ясным языком, до сих пор переиздаются и читаются<ref name="Бруберг-27" />. Линней — один из тех деятелей науки и культуры, с которыми связано окончательное становление литературного [[шведский язык|шведского языка]] в его современном виде{{sfn|Андерссон|1951}}. |
Линней — самый известный шведский учёный-естествоиспытатель. В Швеции его ценят также как путешественника, который открыл для шведов их собственную страну<ref name="Бруберг-7" />, изучил своеобразие шведских провинций и увидел, «как одна провинция может помочь другой»{{sfn|Андерссон|1951}}. Ценность для шведов представляют даже не столько работы Линнея по [[флора|флоре]] и [[фауна|фауне]] Швеции, сколько описания им собственных путешествий; эти дневниковые записи, наполненные конкретикой, богатые противопоставлениями, изложенные ясным языком, до сих пор переиздаются и читаются<ref name="Бруберг-27" />. Линней — один из тех деятелей науки и культуры, с которыми связано окончательное становление литературного [[шведский язык|шведского языка]] в его современном виде{{sfn|Андерссон|1951}}. |
||
МогӀа 40: | МогӀа 40: | ||
--> |
--> |
||
[[Файл:Linné-Praeludia Sponsaliorum Plantarum.jpg|thumb|right|Линнейс язбина ''Praeludia sponsaliorum plantarum'' ц1е йолу белхан куьйгйоза (1729 |
[[Файл:Linné-Praeludia Sponsaliorum Plantarum.jpg|thumb|right|Линнейс язбина ''Praeludia sponsaliorum plantarum'' ц1е йолу белхан куьйгйоза (1729 шеран декабрь)]] |
||
== ГӀарбевла дешархой == |
== ГӀарбевла дешархой == |
||
МогӀа 76: | МогӀа 76: | ||
==== Терминаш ==== |
==== Терминаш ==== |
||
[[Файл:LA2-Rashult-3b.jpg|thumb|upright=0.8|Росхульт юртехь Линней вина цӀийна уллехь хӀоттина Линнейн памятник.<small>2007 |
[[Файл:LA2-Rashult-3b.jpg|thumb|upright=0.8|Росхульт юртехь Линней вина цӀийна уллехь хӀоттина Линнейн памятник.<small>2007 шеран сурт</small>]] |
||
[[Файл:Carl von Linné i Lund.jpg|thumb|upright=0.8||[[Лунд]]ехь йолу Линней памятник. <small>2005 |
[[Файл:Carl von Linné i Lund.jpg|thumb|upright=0.8||[[Лунд]]ехь йолу Линней памятник. <small>2005 шеран сурт</small>]] |
||
* Линнеон, я Линнеен тайп — биологин систематикин дакъа. Термин юкъаяккхина Голландина ботаникаш Хуго де Фризс (1848—1935) а, Ян Паулус Лотсис а (1867—1931). |
* Линнеон, я Линнеен тайп — биологин систематикин дакъа. Термин юкъаяккхина Голландина ботаникаш Хуго де Фризс (1848—1935) а, Ян Паулус Лотсис а (1867—1931). |
||
* Линнеит, я Кобальтан колчедан — минерал, кобальтан сульфид Ni, Fe, Cu, Se ийдина. Карийна 1832 шарахь Швецехь французийн геологан Франсуа Сюльпис Бёданан. 1845 шарахь Линнеен цӀе тиллира цуна австрихойн минералогс Вильгельм Хайдингерс. |
* Линнеит, я Кобальтан колчедан — минерал, кобальтан сульфид Ni, Fe, Cu, Se ийдина. Карийна 1832 шарахь Швецехь французийн геологан Франсуа Сюльпис Бёданан. 1845 шарахь Линнеен цӀе тиллира цуна австрихойн минералогс Вильгельм Хайдингерс. |
||
МогӀа 88: | МогӀа 88: | ||
* Университет Линнеус ({{lang-sv|Linnéuniversitetet}}) — [[2010 шо|2010 шарахь]] кхоьллина паччхьалкхан университет [[Векшё]]хь а, [[Кальмар (гӀала)|Кальмарехь]] а, Швецин къилбехь йолу гӀаланашкахь. |
* Университет Линнеус ({{lang-sv|Linnéuniversitetet}}) — [[2010 шо|2010 шарахь]] кхоьллина паччхьалкхан университет [[Векшё]]хь а, [[Кальмар (гӀала)|Кальмарехь]] а, Швецин къилбехь йолу гӀаланашкахь. |
||
* Линней (кратер) — Беттан тӀехь йолу [[кратер]]. |
* Линней (кратер) — Беттан тӀехь йолу [[кратер]]. |
||
* (7412) Линней — Э. Эльстан [[1990]] |
* (7412) Линней — Э. Эльстан [[1990]] шеран [[22 сентябрь|22 сентябрехь]] гучуялла [[астероид]]. |
||
[[Файл:Äppeltavlan 2007, Kivik.jpg|thumb|upright=0.8|right|Ӏежах дина долу Карл Линнейн сурт]] |
[[Файл:Äppeltavlan 2007, Kivik.jpg|thumb|upright=0.8|right|Ӏежах дина долу Карл Линнейн сурт]] |
Верси 2016, 5 март, 09:55
Карл Линней | |
---|---|
Carl Linné | |
Бакъ цӀе | швед. Carl Nilsson Linnaeus |
ГӀуллакхан тайпа | медицина, естествознание |
Вина терахь | 1707 шеран 23 май[1][2][…] |
Вина меттиг | Росхульт, Смоланд, Швеци |
Кхелхина терахь | 1778 шеран 10 январь[3][1][…] (70 шо) |
Кхелхина меттиг | Уппсала, Швеци |
Гражданалла | Швеци |
Да | Нильс Ингемарссон Линнеус |
Нана | Кристина Линней (Бродерсония) |
Зуда | Сара Лиза (Элизабет) Морея |
Бераш |
|
СовгӀаташ |
Къилбаседан орден (1748-1975, Швеция) |
Куьг таӀор | |
Карл Линней Викилармехь |
Карл Линне́й (швед. Carl Linnaeus, Carl Linné, лат. Carolus Linnaeus, 1761 шарахь эла хиллачул тӀехь — Карл фон Линне, Carl von Linné; 1707 шеран 23 май, Росхульт — 1778 шеран 10 январь, Уппсала) — шведин Ӏаламдовзархо а, лор а; массо а ораматан а, дийнатан а цхьаъ классификаци хӀоттинарг. И система бахьнехь дуьне мадду гӀарвелира иза.
ГӀарбевла дешархой
- Адлер, Карл
- Альстрёмер, Клас
- Афонин, Матвей Иванович
- Афцелиус, Адам
- Ахариус, Эрик
- Бергиус, Петер Йонас
- Берлин, Андреас
- Бурман, Николас
- Валь, Мартин
- Геер, Карл де
- Кальм, Пер
- Карамышев, Александр Матвеевич
- Клерк, Карл Александр
- Лёфлинг, Пер
- Мартин, Антон
- Осбек, Пер
- Роландер, Даниель
- Ротман, Йоран
- Соландер, Даниэль Карлссон
- Спаррман, Андерс
- Торен, Улоф
- Тунберг, Карл Петер
- Тэрнстрём, Кристофер
- Фабриций, Иоганн Христиан
- Фальк, Иоганн Петер
- Форссколь, Пер
- Хассельквист, Фредрик
- Шребер, Иоганн Христиан
- Эрхарт, Якоб Фридрих
Линнейн цӀе тиллина хӀуманаш
Терминаш
- Линнеон, я Линнеен тайп — биологин систематикин дакъа. Термин юкъаяккхина Голландина ботаникаш Хуго де Фризс (1848—1935) а, Ян Паулус Лотсис а (1867—1931).
- Линнеит, я Кобальтан колчедан — минерал, кобальтан сульфид Ni, Fe, Cu, Se ийдина. Карийна 1832 шарахь Швецехь французийн геологан Франсуа Сюльпис Бёданан. 1845 шарахь Линнеен цӀе тиллира цуна австрихойн минералогс Вильгельм Хайдингерс.
Топонимаш
- Мэн штатехь йолу Линнеус гӀала кхоьллинера 1836 шарахь Массачусетсера ботаникин профессорашна латта хилийта. Цундела цунна массарелла а гӀарвелла ботаникан цӀе тиллира[4].
- Миссури штатехь хилла Линнвиль гӀалан 1840 шарахь цӀе хийцира. Керла тиллин цӀе яра Линнеус[5].
Кхийолу объекташ
- Университет Линнеус (швед. Linnéuniversitetet) — 2010 шарахь кхоьллина паччхьалкхан университет Векшёхь а, Кальмарехь а, Швецин къилбехь йолу гӀаланашкахь.
- Линней (кратер) — Беттан тӀехь йолу кратер.
- (7412) Линней — Э. Эльстан 1990 шеран 22 сентябрехь гучуялла астероид.
Коьрта белхаш
Ӏилманан белхаш
- Systema naturæ sive regna tria naturæ systematice proposita per classes, ordines, genera, & species. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud Theodorum Haak. 1735.
- Djvu-файл (2 Mb) в Материалах А. Шипунова[6]
- Bibliotheca botanica recensens libros plus mille de plantis huc usque editos, secundum systema auctorum naturale in classes, ordines, genera & species dispositos, additis editionis loco, tempore, forma, lingua etc cum explicatione. Amstelodami [Amsterdam]: apud Salomonem Schouten, 1736a. [12] + 153 + 35 p.
- Fundamenta botanica quae majorum operum prodromi instar theoriam scientiae botanices per breves aphorismos tradunt. Amstelodami [Amsterdam]: apud Salomonem Schouten, 1736b. 36 p.
- Musa Cliffortiana florens hartecampi prope Harlenum. Lugduni Batavorum [Leyden]. 1736c. 50 p.
- Critica botanica in qua nomina plantarum generica, specifica, & variantia examini subjiciuntur, selectiora confirmantur, indigina rejiciuntur, simulque doctina circa denominationem plantarum traditur. Seu Fundamentorum Botanicorum pars IV. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud Conradum Wishoff. 1737a.
- Flora lapponica exhibens plantas per Lapponiam crescentes, secundum systema sexuale collectas in itinere … 1732 institutio. Additis synonymis, & Locis natalibus omnium, descriptionibus & figuris rariorum, viribus medicatis & oeconomicis plurimarum. Amstelaedami: S. Schouten. 1737b. [35] + 372 + [16] p. + 12 tab.
- Hortus cliffortianus: plantas exhibens quas, in hortistam vivis quam siccis, Hartecampi in Hollandia, coluit vir nobilissimus et generosissimus Georgius Clifford… Amstelaedami: 1737c. [26] + X + 502 p. + 32 tab.
- Classes plantarum, seu Systemata plantarum. Lugduni Batavorum [Leyden]: C. Wishoff, 1738. 606 col. + p. 607—656
- Genera plantarum eorumque characteres naturales secudum numerum, figuram, situm, et proportionem omnium fructificationis partium. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud C. Wishoff : G. J. Wishoff. 1742. 527 + [24] p. Ill.
- Flora svecica exhibens plantas per Regnum Sveciae crescentes, systematice cum differentiis specierum, synonymis autorum, nominibus incolarum, solo locorum, usu pharmacopaeorum. Lugduni Batavorum [Leyden]: apud Conradum Wishoff: Georg. Jac. Wishoff. 1745. [16] + 419 p.
- Fauna Svecica Sistens Animalia Sveciæ Regni: qvadrupedia, aves, amphibia, pisces, insecta, vermes; distributa per classes & ordines, genera & species; cum Differentiis Specierum, Synonymis Autorum, Nominibus Incolarum, Locis Habitationum, Descriptionibus Insectorum. Lugduni Batavorum [Leyden]: Apud Conradum Wishoff et Georg Jac. Wishoff. Fil. Conr. 1746. [14 Bl.], 411 S., 2 Tafeln.
- Amoenitates Academicae (1749—1790), в 10 томах
- Philosophia botanica in qva explicantur fundamenta botanica cum definitionibus partium, exemplis terminorum, observationibus rariorum, adjectis figuris aeneis. Stockholmiæ [Stockholm], Apud Godofr. Kiesewetter, 1751. [6] + 362 p. + portr. + 9 tab. HTML на сайте BotanicalLatin.org
- Species plantarum exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonimis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. Holmiae [Stockholm]: L. Salvii, 1753. T. i: xvi + 560 p. T. ii: P. 561—1158 + [31] p.
- Том I и Том II // Biodiversity Heritage Library
- Sect. 1-3: HTML на сайте Project Gutenberg
- Том I: Djvu-файл (19 Mb) и Том II: Djvu-файл (24 Mb) в Материалах А. Шипунова[6]
- Calendaria Florae. 1756.
- Flora fon Palästina. Upsala, 1756b.
- Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Editio decima, reformata. Holmiæ [Stockholm]: impensis direct. Laurentii Salvii. 1758. [4] Bl., S. 6-823.
- Systema naturæ per regna tria naturæ: secundum classes, ordines, genera, species cum characteribus, differentiis, sinonimis, locis. (12-е издание, том I)
- Tomus I, [Regnum animale]. [Pars I]. 532 p. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii. 1766.
- Tomus I, [Regnum animale]. [Pars II]. 834 p. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii. 1767.
- Том I, часть I: Djvu-файл (26 Mb) и Том I, часть II: Djvu-файл (45 Mb) в Материалах А. Шипунова[6]
- Systema naturæ per regna tria naturæ: secundum classes, ordines, genera, species cum characteribus et differentiis. (12-е издание, тома II и III)
- Tomus II, [Regnum vegetabile]. 896 p. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii. 1767.
- Tomus III, [Regnum lapideum]. 262 p. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii. 1768.
- Том II: Djvu-файл (40 Mb) и Том III: Djvu-файл (15 Mb) в Материалах А. Шипунова[6]
- Philosophia botanica in qua explcantur Fundamenta Botanica cum Definitionibus partium, Exemplis terminorum, Observationibus rariorum. Adiectis Figuris aeneis. Editio Secunda. Curante Johanne Gottlieb Gleditsch. Berlin C.F. Rimburgi. 1780.
- Djvu-файл (19 Mb) в Материалах А. Шипунова[6]
Автобиографин материалаш
- Linné C., von. Nemesis divina. («Божественное возмездие»). Nach der schwedischen Ausgabe von Elis Malmestrom und Telemak Fredbarj herausgegeben von Wolf Lepenies und Lars Gustafsson. Aus d. Lat. u. Schwed. Ubers. von Ruprecht Volz. Frankfurt am Main, Berlin, Wien: Ullstein. 1983. 372 p. Записная книжка Линнея.
- Linné C., von. Lappländische Reise und andere Schriften. [aus dem Schwedischen Übers. von H. C. Artmann … Hrsg., mit Nachw. und Anm. von Sieglinde Mierau]. 4., verb. Aufl. Leipzig: Reclam. 1991. 397 S.
Линнейс язйина йиъ автобиографи.
Оьрсийн гочдарш
- Линней К. Философия ботаники. оригинал Philosophia botanica. Пер. с лат. Н. Н. Забинковой, С. В. Сапожникова, под ред. М. Э. Кирпичникова. М. Наука. 1989. С. 456. серия Классики науки. Подсерия Памятники истории науки. ISBN 5-02-003943-8
Карл Линней в литературе, искусстве, филателии
Карл Линней вуьцуш дукха исбаьхьаллин гӀуллакхойш произведениш кхоьллина. Царехь цхьаерш кхузахь ягаръеш ю (хенаца нисйина):
- Беш (роман) (швед. Trädgården, 1995 шо). Швецин яздархо Магнус Флоринс (вина 1955 шарахь) язйина роман. Оьрсийн маттахь арахецар: Флорин, Магнус. Сад: Пер. с швед. Н. Н. Фёдоровой. — СПб.: Изд-во Ивана Лимбаха, 2005. — ISBN 5-89059-069-3.
- Ингалсан дешархо (инг. The English Pupil, 1996 шо). Андреа Барретт цӀе йолу америкин яздархос (йина 1954 шарахь) яздина дийцар. И дийцар дара цо арахецна «Ship Fever» гуламан чохь[7].
- Беш (швед. Trädgården, 1999). Юнас Форсселль цӀе йолу шведийн композиторс (вина 1957 шарахь) язйина опера.
- Зезаган сахьт: комментариш а, строфаш а (швед. Blomsterur: förklaringar och dikter, 2000). Фредрик Нюберг цӀе йолу (вина 1968 шарахь) шведийн поэтас арахецна байтан гулам[8].
- «Линней» экспедици (швед. Expedition Linné, 2007). Карл Линнейн 300 шо кхачар даздеш арахецна документан фильм (Швеци). Фильм яккхинарш бу Уппсалехь бина Маттиас Клум а (вина 1968 шарахь, фотограф-натуралист), Фольке Рюде́н а (вина 1958 шарахь, режиссёр-документалист). Фильмас гойту массо а Линней а, я цуьна дешархой кхаьчна меттиганш[9].
Хаза хилларш
- Карл Линнейc микроскопа микроскоп къобал ца йора. Микроскопас гойтуш долу сурт цо бӀаьргаш Ӏехабар лорура.
Билгалдахарш
- ↑ 1 2 Carl von Linné // RKDartists (нидерл.)
- ↑ Carl von Linné // Babelio (фр.) — 2007.
- ↑ Эрикссон Г. Carl Linné (von) — С. 700.
- ↑ G. J. Varney. History of Linneus, Maine // A Gazetteer of the State of Maine. — Boston: B. B. Russell, 1886.
- ↑ Linn County Place Names, 1928-1945 (инг.). Manuscript Collection. The State Historical Society of Missouri. ТӀекхочу дата: 2012 шеран 2 февраль. Архивйина 2012 шеран 28 майхь
- ↑ 1 2 3 4 5 Материалы А. Шипунова на Ботаническом сервере Московского университета.(Хьаьжина 20 ноябрехь 2008)
- ↑ Анонс сборника Андреа Барретт «Ship Fever» (ингалс.)
- ↑ Краткая биография Фредрика Нюберга на сайте «Всемирная Литафиша» (Хьаьжина 11 декабрехь 2009)
- ↑ Официальный сайт фильма Экспедиция «Линней»(швед.)(ингалс.)
Литература
- Оьрсийн маттахь
- Андерссон И. История Швеции. оригинал Ingvar Andersson. Sveriges historia. Пер. со швед. Н. А. Каринцева. Под редакцией и с предисловием Я. Я. Зутиса. М. Издательство иностранной литературы. 1951
- Бобров Е. Г. Карл Линней, его жизнь и труды. М.—Л. Изд. АН СССР. 1957.
- Бобров Е. Г. Карл Линней. 1707—1778. Л. Наука. 1970. С. 285. Тираж 7 000
- Бобров Е. Г. О работах Линнея и о Линнее, опубликованных в СССР. Ботанический журнал. 1978. том 63. №12. С. 1793—1801
- Бруберг Г. Карл фон Линней. оригинал Gunnar Broberg. Carl Linnaeus. Пер. с швед. Н. Хассо. Стокгольм. Шведский институт. 2006. С. 44. ISBN 91-520-0914-9 ISBN 978-91-520-0914-7
- Комаров В. Л. Жизнь и труды Карла Линнея. 1707—1778. Избр. соч. М.—Л. 1945. том 1
- Лункевич В. В. От Гераклита до Дарвина. Очерки по истории биологии. М.—Л. 1940—1943. том 2—3
- Скворцов А. К. У истоков систематики. К 300-летию Карла Линнея. Природа. 2007. выпуск 4
- Кхоьчу метташкахь
- Blunt, Wilfrid; Stearn, William Thomas. Linnaeus: The Compleat Naturalist. Princeton University Press. 2001. ISBN 0-691-09636-8 — ISBN 978-0-691-09636-0
- Blunt, W. The Compleat Naturalist: A Life of Linnaeus. Frances Lincoln Limited. 2001. с. 264
- Broberg, Gunnar. Carl Linnaeus. Translation by Roger Tanner. New edition. Стокгольм. Swedish Institute. 2006. с. 44. ISBN 91-520-0912-2 — ISBN 978-91-520-0912-3
- Greene, Edward Lee. Carolvs Linnaevs. Philadelphia. Christopher Sower company. 1912. с. 91
- Koerner, L. Linnaeus: Nature and Nation. Cambridge, Massachusetts, and London. Harvard University Press. 1999. С. 298
- Stafleu, F. A. Linnaeus and the Linnaeans. The Spreading of their Ideas in Systematic Botany, 1753—1789. Utrecht. Oosthoek. 1971
- Zorgdrager, Nellejet. Linnaeus as Ethnographer of Sami Culture. TijdSchrift voor Skandinavistiek. 2008. том 29. №1 & 2. С. 45—76. ISSN 0168-2148
Хьажоргаш
Carl von Linné Викилармехь |
- Ботанический сад Линнея (ингалс.)
- Биография на сайте Факультета систематики растений Уппсальского университета (ингалс.)
- Биография на сайте Лондонского Линнеевского общества (ингалс.)
- Онлайновое издание эпистолярного наследия Линнея
ХӀара чекхбаккханза йаззам бу. Хьоьга, йоза тодина, нисдина, гӀо далур ду проектана. ХӀара дехар ду, хьай аьтту балахь хийца йоза билгала долучуьнца. |