Башлам
| Башлам | |
|---|---|
| гуьрж. მყინვარწვერი, хӀир. Сæнайы хох, гӀалгӀ. Башлоам | |
_5033_m.,_Stefancminda_district.jpg) Башлам бӀаьста. Степанцминда эвла агӀонгара хьаьжча, Гуьржийчоь (2007 ш.). | |
| Амалш | |
| ТӀапламан форма | ЧкъортӀаплам |
| Кхолла белла хан | 805 млн шо |
| ТӀаьххьара хьалатохар | 650 шо вайн эра тӀеяле ± 50 шо |
| Бохьан локхалла | |
| Абсолютан локхалла | 5033,8[1] м |
| Дустараллин локхалла | 2353 метр |
| Дуьххьара лам тӀебовлар | 1868 шо (Фрешфильд, Мур, Франсуа Девуасуа, Такер) |
| Лаьтта меттиг | |
| 42°42′ къ. ш. 44°31′ м. д.HGЯO | |
| Пачхьалкхаш | |
| Регион | Мцхета-Мтианети, Къилбаседа ХӀирийчоь |
| Лаьмнийн система | Кавказан лаьмнаш |
| Дукъ а, ламанан акъари а | Хох дукъ |
 Аудио, сурт, видео Викилармехь | |
Башлам (гуьрж. მყინვარწვერი [Мкинварцвери] — шенбохь (бохь), я მყინვარი — Мкинвари[2]; хӀир. Сæнайы хох; гӀалгӀ. Башлоам) — байна чкъортӀаплам[3], Кавказан уггаре малхбалехьара пхи эзар м. лекха болу лам, Балтийкан локхаллийн системаца дуьстича, ломан локхалла ю 5033,8 м.[1]. Иза бу Юккъерчу Кавказан малхбален декъа тӀехь, Российн а, Гуьржийчоьнан а дозанна тӀехь, Хох дукъан малхбален декъа тӀехь[4]. ТӀаьххьара хьалатоьхна 650 шарахь вайн эра тӀеяле[5].
Ломан юххехула чекхболуш бу ТӀеман-Гуьржийн некъ[6]. Башлам басахь Теркан чӀаж йолчу агӀора (3600 м) ю метеостанци (болх беш йоцу), цуьнан цхьадолчу декъах йина лаппагӀа[7].
ЦӀе[нисъе бӀаьра | нисъе]
Ломан цӀарах лаьцна В. А. Никонов талламхочо яздина:
«XIX бӀешо долалуш ломан кӀажехь йолу эвла Казбек-элан долахь яра, цуьнан цӀарах ю Казбеги- Эвла, эвлан цӀарах оьрсаша тӀеэцна ломан цӀе.»[8].
Гуьржийн цӀе ю — Мкинварцвери (я доца Мкинвари) цуьнан маьӀна ду «шен бохь болу лам» я «шен бохь». ХӀирийн маттахь йолу — Урсхох цӀе — ма-дарра аьлча «кӀайн лам» бохург ду[9][10]. ГӀалгӀайн цу цӀеран маьӀна ду — Баш-лоам «бешаш болу лам».
Талламбар[нисъе бӀаьра | нисъе]
 |
ХӀара дакъа даланза ду. Хьоьга гӀо далур ду проектана, йоза дика яздина, нисдина! |
Шалаьмнаш[нисъе бӀаьра | нисъе]
Башламан ламанан акъари тӀехула массо агӀора бу нуьцкъала лилхина шалаьмнаш:
- Гергети — къилба-малхбалехьа,
- Чач — къилбаседехьа,
- Девдорак — къилбаседа-малхбалехьа,
- Абано — малхбалехьа,
- Майли (Геналдонан чӀаж, цуна кхий йолу цӀе Кармадонан чӀаж Майлийчан акъари) — къилбаседа-малхбузехьа[11].
Сийлахь меттигаш[нисъе бӀаьра | нисъе]
|
ХӀара дакъа даланза ду. Хьоьга гӀо далур ду проектана, йоза дика яздина, нисдина! |
Хиламаш[нисъе бӀаьра | нисъе]
|
ХӀара дакъа даланза ду. Хьоьга гӀо далур ду проектана, йоза дика яздина, нисдина! |
Топографин картанаш[нисъе бӀаьра | нисъе]
- Лист карты K-38-42 Тарское. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1984 год. Издание 1988 г.
- Лист карты K-38-IX Орджоникидзе. Масштаб: 1 : 200 000. Состояние местности на 1984 год. Издание 1988 г.
Литература[нисъе бӀаьра | нисъе]
- Гурбанов А.Г., Газеев В.М., Лексин А.Б., Докучаев А.Я., Цуканова Л.Е. Динамика теплового поля в контурах аномалии в верховье долины р. Геналдон по данным наземных термодатчиков // Вестник Владикавказского научного центра. — 2012. — Т. 12, № 3. — С. 13-19.
Хьажоргаш[нисъе бӀаьра | нисъе]
- Казбек(ингалс.) Смитсонийн институтан сайт тӀехь Global Volcanism Program (хьаьжина 2012 шеран 16 ноябрехь)
- Peakbagger.com
- Альпинистский маршрут восхождения на Казбек с территории России
- Альпинистский маршрут восхождения на Казбек с территории Грузии (с юга)
- ↑ 1 2 ГУГК СССР. Топокарта К-38-42. — 1984.
- ↑ Инструкция по русской передаче географических названий Грузинской ССР. — М., 1972. — С. 9.
- ↑ Страничка вулкана в проекте Global Volcanism Program на сайте Смитсоновского института(ингалс.)
- ↑ Казбек // Словарь современных географических названий / Рус. геогр. о-во. Моск. центр; Под общ. ред. акад. В. М. Котлякова. Институт географии РАН. — Екатеринбург: У-Фактория, 2006.
- ↑ История извержений Казбека по данным Global Volcanism Program(ингалс.)
- ↑ Масальский В. И. Казбек, гора // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ Ольга Неподоба. Незаслуженно забытая Грузия (оьр.). Газета «Вольный ветер», № 66, октябрь 2004 года. Архив йина хьалхара хьостан чуьра 2012 шеран 3 февралехь. Теллина 2010 шеран 6 апрелехь.
- ↑ Никонов В. А. Краткий топонимический словарь.. — М., 1966. — С. 167.
- ↑ Казбек // Словарь современных географических названий / под общ. ред. В. М. Котлякова. — Екатеринбург: У-Фактория, 2006.
- ↑ Казбек - Географический словарь
- ↑ Со всего массива Казбека спускаются во все стороны сильно разорванные мощные ледники: ...