Уран

1000 йукъара цхьа йаззам
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
(Уран (планета) тӀера хьажжина кхуза)
Уран ⛢

«Вояджер-2» аппаратас даьккхина Уранан сурт
Гучуйаккхар
Йуьхь йиллинарг Уильям Гершель
Гучуйаьккхина меттиг Бат, Великобритани
Гучуйаккхаран кеп терго
Орбитан характеристикаш
Перигелий 2 748 938 461 км
18,375 518 63 а. б.
Афелий 3 004 419 704 км
20,083 305 26 а. б.
Эксцентриситет орбиташ (e) 0,044 405 586
Сидеран мур тӀедерзор 30 799,095 дней
84,323 326 года[1]
Синодан мур тӀедерзор 369,66 дней[2]
Орбитан чехкалла (v) 6,81 км/с[2]
Бккъера аномали (Mo) 142,955717°
Орбитан охьане (i) 0,772556°
6,48°
Маьлхан экваторе хьаьжина
Гоьдолу шадан дохалла (Ω) 73,989821°
Перицентран аргумент (ω) 96,541318°
Спутникаш 27
Физикин характеристикаш-ref
Экваторан радиус 25 559 км[3][4]
Полюсан радиус 24 973 км[3][4]
ТӀехулан майда (S) 8,1156×109 км²[4][5]
Чухоам (V) 6,833×1013 км³[4][6]
Йозалла (m) 8,6832×1025 кг[7]
14,6 земных
Йуккъера дуькъалла (ρ) 1,27 г/см³[2][4]
паргӀата охьакхетаран сихдалар на экваторе (g) 8,87 м/с² (0,886 g)
ШолгӀа космосан чехкалла (v2) 21,3 км/c[2][4]
Экватаран хьийзаран чехкалла 2,59 км/с
9 324 км/ч
Хьийзаран мур (T) 0,71833 де
17 ч 14 мин 24 с
Семан охьатаӀар 97,77°[3]
нийса тӀейалар къилбседа полюса (α) 17 ч 9 мин 15 с
257,311°[3]
Легар къилбседа полюса (δ) −15,175°[3]
Альбедо 0,300 (Бонд)
0,51 (геом.)[2]
Гушйолу седан йокхалла 5,9[8] — 5,32[2]
Сонан диаметр 3,3"—4,1"[2]
Температура
 
мин. сред. макс.
1 баран локхалла
0,1 баран локхалла (тропопауза)
49 К[9] (−224 °C) 57 К[9] (−216 °C)
Атмосфера
ХӀоттам:

83±3 %Водород (H2)
15±3 %Гелий
2,3 %Метан
Ша: аммиакан
Хин
гидросульфидан-аммиакан
метанан

Ура́н — Маьлхан тӀера 7-гӀа а, диаметран 3-гӀа а, йозаллин 4-гӀа Маьлхан системан планета йу. Гучуйаьккхира 1781 шарахь ингалсан астрономас Уильям Гершельс. Цунна цӀе тиллина Шира Риман дели сий деш.

Уран йара хьалхара телескопаца гучуйаьккхина планета[10]. Астр. символ: ⛢.


Уранан спутникаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Уранан яккхи спутникаш. Аьрру агӀор дуьйна: Миранда, Ариэль, Умбриэль, Титания, Оберон.

Уранан гонах хьийзаш ю 27 спутник[11]. Царна техкина Шекспиран а, Александр Поупан а произведенийн персонажан цӀераш[12][13]. Пхиъ йоккхуниг спутник ю Миранда, Ариэль, Умбриэль, Титания, Оберон[12].


Уран таллар[нисйе бӀаьра | нисйе]

Гучудаккхарашан хронологи[нисйе бӀаьра | нисйе]

Терахь Гучудаккхар Гучудаьккхинарг
1781 шеран 13 март Уран Уильям Гершель
1787 шеран 11 январь Титани, Оберон Уильям Гершель
1789 шеран 22 февраль Уранан хӀозаш Уильям Гершель
1851 шеран 24 октябрь Ариэль, Умбриэль Уильям Лассел
1948 шеран 16 февраль Миранда Койпер
1979 шеран 10 март Уранан хӀозаш гучуяккхина талламхой тобанас
1985 шеран 30 декабрь Пак Синнот а, «Вояджер-2» станци а
1986 шеран 3 январь Джульетта, Порция Синнот а, «Вояджер-2» станци а
1986 шеран 9 январь Крессида Синнот а, «Вояджер-2» станци а
1986 шеран 13 январь Дездемона, Розалинда, Белинда Синнот а, «Вояджер-2» станци а
1986 шеран 18 январь Пердита Каркошка а, «Вояджер-2» станци а
1986 шеран 20 январь Корделия, Офелия Террил а, «Вояджер-2» а
1986 шеран 23 январь Бианка Смит а, «Вояджер-2» станци а
1997 шеран 6 сентябрь Калибан, Сикоракса гучуяккхина талламхой тобано
1999 шеран 18 июль Сетебос, Стефано, Просперо гучуяккхина талламхой тобано
2001 шеран 13 август Тринкуло, Фердинанд, Франциско гучуяккхина талламхой тобано
2003 шеран 25 август Маб, Купидон Шоуолтер, Лизёр
2003 шеран 29 август Маргарита Шепард, Джюит
2006 шеран 23 август Уранан Ӏаржа тӀеда Космосан телескоп Хаббл а, талламхой тоба а


Билгалдахарш[нисйе бӀаьра | нисйе]

  1. Seligman, Courtney Rotation Period and Day Length. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2011 шеран 11 августехь. Теллина 2009 шеран 13 августехь.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 Williams, Dr. David R. Uranus Fact Sheet. NASA (January 31, 2005). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2011 шеран 11 августехь. Теллина 2007 шеран 10 августехь.
  3. 1 2 3 4 5 Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху Seidelmann2007 тIетовжаран йоза йаздина дац
  4. 1 2 3 4 5 6 Refers to the level of 1 bar atmospheric pressure
  5. Munsell, Kirk NASA: Solar System Exploration: Planets: Uranus: Facts & Figures. NASA (May 14, 2007). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2011 шеран 11 августехь. Теллина 2007 шеран 13 августехь.
  6. Williams, Dr. David R. Uranus Fact Sheet. NASA (January 31, 2005). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2011 шеран 11 августехь. Теллина 2007 шеран 13 августехь.
  7. Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху Jacobson1992 тIетовжаран йоза йаздина дац
  8. Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху ephemeris тIетовжаран йоза йаздина дац
  9. 1 2 Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху Lunine1993 тIетовжаран йоза йаздина дац
  10. Образовательная Интернет программа MIRA, раздел об Уране. Monterey Institute for Research in Astronomy. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2011 шеран 11 августехь. Теллина 2007 шеран 27 августехь.
  11. Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху Jewitt2006 тIетовжаран йоза йаздина дац
  12. 1 2 Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху Faure2007 тIетовжаран йоза йаздина дац
  13. Uranus. nineplanets.org. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2011 шеран 11 августехь. Теллина 2007 шеран 3 июлехь.

Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Оьрсийн Хьажоргаш[нисйе бӀаьра | нисйе]

Ингалс маттахь[нисйе бӀаьра | нисйе]

Магина сайташ arXiv.org тӀера[нисйе бӀаьра | нисйе]

Сайташ[нисйе бӀаьра | нисйе]